۸٬۱۴۱
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '=منبع=' به '== منابع ==') |
Mohsenmadani (بحث | مشارکتها) |
||
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تصوف در شبه قاره هند''' در قرن دوم و سوم ظهور یافت. از آن پس به | '''تصوف در شبه قاره هند''' در قرن دوم و سوم ظهور یافت. از آن پس به شکلهای مختلف در فرق و مذاهب اسلامی ظهور و بروز داشته و ریشه دوانده است. به دلیل وجود فرقههای عرفانی و زاهدانه مختلف غیر اسلامی در [[هند]] متصوفه اسلامی نیز گاهی دست خوش تاثیرپذیری از آنان گشته و دچار افراط و تفریط شدهاند و مورد نقد قرار گرفتهاند. | ||
=سفر متصوفه به هند= | =سفر متصوفه به هند= | ||
خط ۹: | خط ۹: | ||
در قرن ششم برخی از صوفیان آسیای مرکزی به هند مهاجرت کردند. | در قرن ششم برخی از صوفیان آسیای مرکزی به هند مهاجرت کردند. | ||
== | == چشتیه و سهروردیه == | ||
اولین سلسلهها در این دوره [[طریقت چشتیه|چِشتیه]] و [[سهروردیه]] بودند. | اولین سلسلهها در این دوره [[طریقت چشتیه|چِشتیه]] و [[سهروردیه]] بودند. | ||
چشتیه بیشتر در اَجْمیر و برخی نقاط پنجاب و دهلی و اوتارپرادش و بهار / بیهار، و سهروردیه در سند و ملتان / مولتان و پنجاب تبلیغ میکردند. | چشتیه بیشتر در اَجْمیر و برخی نقاط پنجاب و دهلی و اوتارپرادش و بهار / بیهار، و سهروردیه در سند و ملتان / مولتان و پنجاب تبلیغ میکردند. | ||
خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
=== میرسیدعلی همدانی === | === میرسیدعلی همدانی === | ||
میرسیدعلی همدانی طی چند سفر به کشمیر، سبب رواج کبرویه در آنجا شد. | میرسیدعلی همدانی طی چند سفر به کشمیر، سبب رواج کبرویه در آنجا شد. | ||
او همچنین | او همچنین زمینهساز رواج زبان فارسی و هنر ایرانی در کشمیر بود. | ||
وی شاگردانش را برای تبلیغ به جاهای گوناگون کشمیر میفرستاد و نوشتهاند که او در کشمیر ۰۰۰، ۳۷ تن را مسلمان کرد و در دوره او مساجد و خانقاههای بسیاری در آنجا به نام «حضرت امیر» ساخته شد. <ref>علی اصغر حکمت، «از همدان تا کشمیر»، ج۱، ص۳۴۱ـ۳۴۲، یغما، سال ۴، ش ۸ (آبان ۱۳۳۰).</ref><ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۴۸ـ۵۰، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref><ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۵۸، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref><ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۶۰، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref> | وی شاگردانش را برای تبلیغ به جاهای گوناگون کشمیر میفرستاد و نوشتهاند که او در کشمیر ۰۰۰، ۳۷ تن را مسلمان کرد و در دوره او مساجد و خانقاههای بسیاری در آنجا به نام «حضرت امیر» ساخته شد. <ref>علی اصغر حکمت، «از همدان تا کشمیر»، ج۱، ص۳۴۱ـ۳۴۲، یغما، سال ۴، ش ۸ (آبان ۱۳۳۰).</ref><ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۴۸ـ۵۰، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref><ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۵۸، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref><ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۶۰، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref> | ||
میرسیدعلی در کشمیر کتابخانهای تأسیس کرد و کتابهای فراوانی به عربی و فارسی به آنجا برد. <ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۵۹، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref> | میرسیدعلی در کشمیر کتابخانهای تأسیس کرد و کتابهای فراوانی به عربی و فارسی به آنجا برد. <ref>محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّدعلی همدانی، ج۱، ص۵۹، اسلام آباد ۱۳۷۰ ش.</ref> | ||
خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
=== جهانگیر سمنانی === | === جهانگیر سمنانی === | ||
مرید دیگر میرسیدعلی همدانی، اشرف جهانگیر سمنانی (متوفی ۸۰۸)، نیز شاخه اشرفیه از سلسله کبرویه را تأسیس کرد. <ref>محمدسلیم مظهر، «بررسی احوال و آثار پارسی گویان ایرانی در شبه قاره از دوره غزنوی تا آغاز سده دهم هجری قمری»، ج۱، ص۳۵، | مرید دیگر میرسیدعلی همدانی، اشرف جهانگیر سمنانی (متوفی ۸۰۸)، نیز شاخه اشرفیه از سلسله کبرویه را تأسیس کرد. <ref>محمدسلیم مظهر، «بررسی احوال و آثار پارسی گویان ایرانی در شبه قاره از دوره غزنوی تا آغاز سده دهم هجری قمری»، ج۱، ص۳۵، پایاننامه دکتری ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ ش.</ref> | ||
== شاخه فردوسیه == | == شاخه فردوسیه == | ||
خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
جانشین وی، ملاشاه / شاه محمد بدخشی (متوفی ۱۰۷۲)، مرشد داراشکوه بود. | جانشین وی، ملاشاه / شاه محمد بدخشی (متوفی ۱۰۷۲)، مرشد داراشکوه بود. | ||
میان میر در اچ خانقاه قادریه را بنا نهاد. <ref>عبدالحی حسنی، الثقافة الاسلامیة فی الهند، ج۱، ص۱۸۰، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref><ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۱ـ۶۲، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | میان میر در اچ خانقاه قادریه را بنا نهاد. <ref>عبدالحی حسنی، الثقافة الاسلامیة فی الهند، ج۱، ص۱۸۰، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref><ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۱ـ۶۲، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | ||
برخی اشخاص مهم این سلسله عبارت بودند از: بهاءالدین جنیدی (متوفی ۹۲۱)، شیخ قمیص (متوفی ۹۹۲) از اعقاب عبدالقادر گیلانی، <ref>عبدالحی حسنی، الثقافة الاسلامیة فی الهند، ج۱، ص۱۸۰، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref> ملاشاه و علامه محب اللّه اللّه آبادی (متوفی ۱۰۵۸)، که هر چهار تن تحت | برخی اشخاص مهم این سلسله عبارت بودند از: بهاءالدین جنیدی (متوفی ۹۲۱)، شیخ قمیص (متوفی ۹۹۲) از اعقاب عبدالقادر گیلانی، <ref>عبدالحی حسنی، الثقافة الاسلامیة فی الهند، ج۱، ص۱۸۰، چاپ ابوالحسن علی حسنی ندوی، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳.</ref> ملاشاه و علامه محب اللّه اللّه آبادی (متوفی ۱۰۵۸)، که هر چهار تن تحت تأثیرابنعربی بودند. <ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۲، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | ||
این سلسله در روزگار اورنگ زیب موقتاً از رونق افتاد، اما در مجموع، از دیگر سلسلهها محبوبتر است. <ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۲، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | این سلسله در روزگار اورنگ زیب موقتاً از رونق افتاد، اما در مجموع، از دیگر سلسلهها محبوبتر است. <ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۲، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | ||
خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
او مرید باقی باللّه و سخت پیرو سنت بود و تصوف و علوم کشفی را فقط در صورتی میپذیرفت که مطابق کتاب و سنّت باشد. | او مرید باقی باللّه و سخت پیرو سنت بود و تصوف و علوم کشفی را فقط در صورتی میپذیرفت که مطابق کتاب و سنّت باشد. | ||
سرهندی پیروان خود را نیز به تبعیت کامل از سنّت و مخالفت با بدعت دعوت میکرد. <ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۳۹۹ـ۴۰۰، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۴۰۵، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۰، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | سرهندی پیروان خود را نیز به تبعیت کامل از سنّت و مخالفت با بدعت دعوت میکرد. <ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۳۹۹ـ۴۰۰، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۴۰۵، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۰، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | ||
وی از مخالفان نظریه وحدت | وی از مخالفان نظریه وحدت وجودابنعربی بود و عقیده برخی مشایخ را مبنی بر برتری ولایت بر نبوت، خلاف شریعت میدانست. <ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۴۰۹، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref><ref>عزیزاحمد، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ج۱، ص۶۰، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۷ ش.</ref> | ||
البته گفتهاند که وی در آخر عمر با | البته گفتهاند که وی در آخر عمر با نظریهابنعربی موافقت کرد. <ref>عبدالقادر مهربان فخری میلاپوری، اصل الاصول فی بیان مطابقة الکشف بالمعقول و المنقول، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۲، چاپ محمدیوسف کوکن عمری، مدراس ۱۹۵۹.</ref> | ||
او نامههای بسیاری برای شخصیتهای سیاسی زمان خود نوشت و توانست بسیاری از اشراف و درباریان را در مخالفت با روش دربار تیموریان هند (نزدیک کردن آیین هندو به دین اسلام) با خود همعقیده کند. <ref>دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ج۴، ص۱۲۹.</ref><ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۳۹۹، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref> | او نامههای بسیاری برای شخصیتهای سیاسی زمان خود نوشت و توانست بسیاری از اشراف و درباریان را در مخالفت با روش دربار تیموریان هند (نزدیک کردن آیین هندو به دین اسلام) با خود همعقیده کند. <ref>دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد، ج۴، ص۱۲۹.</ref><ref>محمد فرمان، «شیخ احمد سرهندی»، ج۱، ص۳۹۹، ترجمه نصراللّه پورجوادی، در تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش میان محمدشریف، ج ۲، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۵ ش.</ref> | ||
در این دوره، مشایخ نقشبندیه برای جدا کردن عقاید هندو از عقاید اسلامی، در مقابل وحدت وجود ــ که به آیین هندو نزدیک بود ــ وحدت شهود را مطرح میکردند.<ref>ممتازبیگم چودهری، «تأثیر صوفیان ایران در تصوف شبه قاره پاکستان و هند»، ج۱، ص۲۳، در تأثیر معنوی ایران در پاکستان، تألیف جعفر قاسمی، لاهور: اداره اوقاف پنجاب، ۱۳۵۰ ش.</ref> | در این دوره، مشایخ نقشبندیه برای جدا کردن عقاید هندو از عقاید اسلامی، در مقابل وحدت وجود ــ که به آیین هندو نزدیک بود ــ وحدت شهود را مطرح میکردند.<ref>ممتازبیگم چودهری، «تأثیر صوفیان ایران در تصوف شبه قاره پاکستان و هند»، ج۱، ص۲۳، در تأثیر معنوی ایران در پاکستان، تألیف جعفر قاسمی، لاهور: اداره اوقاف پنجاب، ۱۳۵۰ ش.</ref> | ||
خط ۲۱۴: | خط ۲۱۴: | ||
=گسترس سلاسل به خارج هند= | =گسترس سلاسل به خارج هند= | ||
برخی سلسلههای صوفیه هند، بخصوص چشتیه و نقشبندیه، از مرزهای هند فراتر رفتند. | برخی سلسلههای صوفیه هند، بخصوص چشتیه و نقشبندیه، از مرزهای هند فراتر رفتند. | ||
این امر از دو طریق صورت گرفت: یکی از طریق اروپاییانی که به دیدن صوفیان میرفتند و به تعالیم آنان علاقهمند میشدند، از جمله تعالیم عنایتخان (از مشایخ طریقت چشتیه، متوفی ۱۳۰۶ ش/ ۱۹۲۷) از طریق پیروانی چون ربیعه مارتین و مارتین ساموئل لوئیس به اروپا و | این امر از دو طریق صورت گرفت: یکی از طریق اروپاییانی که به دیدن صوفیان میرفتند و به تعالیم آنان علاقهمند میشدند، از جمله تعالیم عنایتخان (از مشایخ طریقت چشتیه، متوفی ۱۳۰۶ ش/ ۱۹۲۷) از طریق پیروانی چون ربیعه مارتین و مارتین ساموئل لوئیس به اروپا و آمریکا راه یافت و دوم از طریق دانشجویانی که از جنوب آسیا به اروپا و آمریکا میرفتند و این امر موجب تأسیس شاخههایی از چشتیه و نقشبندیه در آنجاها شد. <ref>د اسلام، چاپ دوم، ج۱۰، ص۳۳۶ـ۳۳۷.</ref> | ||
برخی از اروپاییان و | برخی از اروپاییان و آمریکاییهایی که مسلمان شده بودند، به این شاخهها پیوستند؛ مثلاً، خلیفه ذوقی شاه در پاکستان، شخصی انگلیسی به نام شهیداللّه فریدی (متوفی ۱۳۵۷ ش/ ۱۹۷۸) بود. | ||
آثار فریدی به زبان اردو در کراچی چاپ شده است. <ref>د اسلام، چاپ دوم، ج۱۰، ص۳۳۶ـ۳۳۷.</ref> | آثار فریدی به زبان اردو در کراچی چاپ شده است. <ref>د اسلام، چاپ دوم، ج۱۰، ص۳۳۶ـ۳۳۷.</ref> | ||
خط ۳۳۷: | خط ۳۳۷: | ||
(۵۱) سید مطیع الامام، شیخ شرف الدین احمد بن یحیی منیری و سهم او در نثر متصوفانه فارسی، اسلام آباد ۱۳۷۲ ش. | (۵۱) سید مطیع الامام، شیخ شرف الدین احمد بن یحیی منیری و سهم او در نثر متصوفانه فارسی، اسلام آباد ۱۳۷۲ ش. | ||
(۵۲) محمدسلیم مظهر، «بررسی احوال و آثار پارسی گویان ایرانی در شبه قاره از دوره غزنوی تا آغاز سده دهم هجری قمری»، | (۵۲) محمدسلیم مظهر، «بررسی احوال و آثار پارسی گویان ایرانی در شبه قاره از دوره غزنوی تا آغاز سده دهم هجری قمری»، پایاننامه دکتری ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ ش. | ||
(۵۳) خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ ش. | (۵۳) خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ ش. |