۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' می داد' به ' میداد') |
جز (جایگزینی متن - ' جریانها' به ' جریانها') |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تاثیر جریانات فکری هند و پاکستان بر مسائل افغانستان''' عنوان مدخلی است که به بیان و بررسی مهمترین جریانات فکری کشور دو کشور [[هند]] و [[پاکستان]] که بیشترین تاثیر را در جریانات فکری و اجتماعی کشور [[افغانستان]] و مسائل آن گذاشته اند می پردازد و آبشخور مسائل فعلی کشور افغانستان را تا حدودی واکاوی میکند. این مقاله گزیده ای است با تلخیص و تصرف از مقالهای با عنوان «تاثیر جریان های فکری و اجتماعی معاصر شبه قاره در تحولات اجتماعی افغانستان» که توسط آقایان اسماعیل جهان بین و سیدآصف کاظمی نوشته شده و در شماره 17 فصل نامه علمی تخصصی سخن تاریخ به چاپ رسیده است. | '''تاثیر جریانات فکری هند و پاکستان بر مسائل افغانستان''' عنوان مدخلی است که به بیان و بررسی مهمترین جریانات فکری کشور دو کشور [[هند]] و [[پاکستان]] که بیشترین تاثیر را در جریانات فکری و اجتماعی کشور [[افغانستان]] و مسائل آن گذاشته اند می پردازد و آبشخور مسائل فعلی کشور افغانستان را تا حدودی واکاوی میکند. این مقاله گزیده ای است با تلخیص و تصرف از مقالهای با عنوان «تاثیر جریان های فکری و اجتماعی معاصر شبه قاره در تحولات اجتماعی افغانستان» که توسط آقایان اسماعیل جهان بین و سیدآصف کاظمی نوشته شده و در شماره 17 فصل نامه علمی تخصصی سخن تاریخ به چاپ رسیده است. | ||
=مقدمه= | =مقدمه= | ||
جریانهای فکری و اجتماعی شبه قاره هند بیشترین تاثیر را در کشورهای شرقی مانند پاکستان و افغانستان داشته است. احزاب و گروههای قومی و سیاسی زیادی در افغانستان تحت تاثیر همین | جریانهای فکری و اجتماعی شبه قاره هند بیشترین تاثیر را در کشورهای شرقی مانند پاکستان و افغانستان داشته است. احزاب و گروههای قومی و سیاسی زیادی در افغانستان تحت تاثیر همین جریانها قرار گرفته و منشأ تحولات زیادی در معادلات سیاسی و اجتماعی کشور افغانستان شده است. پدیده طالبان، وهابیت، جنگ های داخلی افغانستان که باعث به ستوه آمدن مردم و کشته شدن هزاران نفر بود وضعیتی به وجود آورد که به خشونتی به مراتب شدیدتر از آنچه در برابر اشغالگران روس رخ داده بود انجامید. جریانات شبه قاره و احزاب تحت تأثیر آن از بازی گردانان اصلی در صحنه تحولات افغانستان بودند. | ||
این جریانها که همواره در آرزوی نقشآفرینی در جامعه بر مبنای ارزشهای مذهبی بودند از فرصتهای به وجود آمده استفاده لازم را بردند و با رویکرد اقتدارگرایانه، نهادهای جدیدی را پایهریزی کردند تا بتوانند در عرصه سیاسی از منافع جمعی خود دفاع کنند. اکنون چهار جریان مذهبی عمده شبهقاره دارای چهار تشکل سیاسی هستند. این تشکلها اصولا بر مبنای ارزشهای کاملاً مذهبی استوار گردیدهاند. در واقع اعتقادات مذهبی و فرهنگ ارزشی، زیربنای سازمانی تشکلهای سیاسی این جریانها را تشکیل میدهند. شناخت و مطالعه این جریانات میتواند به ریشه یابی و تحلیل مسائل و جریانات موجود در افغانستان و احیاناً حل مشکلات به وجود آمده کمک شایانی کند. | این جریانها که همواره در آرزوی نقشآفرینی در جامعه بر مبنای ارزشهای مذهبی بودند از فرصتهای به وجود آمده استفاده لازم را بردند و با رویکرد اقتدارگرایانه، نهادهای جدیدی را پایهریزی کردند تا بتوانند در عرصه سیاسی از منافع جمعی خود دفاع کنند. اکنون چهار جریان مذهبی عمده شبهقاره دارای چهار تشکل سیاسی هستند. این تشکلها اصولا بر مبنای ارزشهای کاملاً مذهبی استوار گردیدهاند. در واقع اعتقادات مذهبی و فرهنگ ارزشی، زیربنای سازمانی تشکلهای سیاسی این جریانها را تشکیل میدهند. شناخت و مطالعه این جریانات میتواند به ریشه یابی و تحلیل مسائل و جریانات موجود در افغانستان و احیاناً حل مشکلات به وجود آمده کمک شایانی کند. | ||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
این جریانات مهم چهارگانه از آغازتأسیس تا به حال، گفتمان آشتیناپذیر در برابر هم در پیش گرفته و هر یک با استفاده از مفاهیم ارزشی و منابع تاریخی و نیز تفسیرهای خودگرایانه از سنت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) فضای تنش آلودی را در حوزه فکری و اعتقادی و همچنین در عرصه اجتماعی به وجودآوردهاند. | این جریانات مهم چهارگانه از آغازتأسیس تا به حال، گفتمان آشتیناپذیر در برابر هم در پیش گرفته و هر یک با استفاده از مفاهیم ارزشی و منابع تاریخی و نیز تفسیرهای خودگرایانه از سنت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) فضای تنش آلودی را در حوزه فکری و اعتقادی و همچنین در عرصه اجتماعی به وجودآوردهاند. | ||
== | == جریانهای فکری قبل از سال 1947م == | ||
چهار جریان فکری اسلامی اکثریت عمده مسلمانان پاکستان را در برمیگیرند. با وجود این تقسیمبندی چهارگانه تقسیمبندی دیگری نیز وجود دارد که به مدارس دینی و علما و روحانیان مذهبی مربوط میشود. شهرت و رسمیت تقسیمبندی دوم در خصوص محافل حوزوی و مذهبی بسیار قابل توجه است. در تقسیمبندی اخیر اکثر مدارس و علمای دینی سنتی از لحاظ گرایشهای کلامی و فقهی به دو گروه عمده و مهم تقسسیم میشوند: گروه «دیوبندی» و گروه «بریلوی». این دو گروه نماینده دو نوع تفکر کلامی و فقهی در چارچوب فقه حنفی هستند که هریک به تدریج دارای حزب سیاسی مستقلی نیز گردیدند. دیوبندیها از نظر اعتقادی, شباهت کلی به وهابیت پیدا کردهاند. آنها مانند وهابیت, در برابر سایر فرقههای اسلامی حساسیت زیادی نشان میدهند و تفسیر ویژهای از توحید و شرک دارند؛ اما بریلویها نسبتاً انعطافپذیرتر هستند و تا حدودی گرایشهای صوفیانه دارند. | چهار جریان فکری اسلامی اکثریت عمده مسلمانان پاکستان را در برمیگیرند. با وجود این تقسیمبندی چهارگانه تقسیمبندی دیگری نیز وجود دارد که به مدارس دینی و علما و روحانیان مذهبی مربوط میشود. شهرت و رسمیت تقسیمبندی دوم در خصوص محافل حوزوی و مذهبی بسیار قابل توجه است. در تقسیمبندی اخیر اکثر مدارس و علمای دینی سنتی از لحاظ گرایشهای کلامی و فقهی به دو گروه عمده و مهم تقسسیم میشوند: گروه «دیوبندی» و گروه «بریلوی». این دو گروه نماینده دو نوع تفکر کلامی و فقهی در چارچوب فقه حنفی هستند که هریک به تدریج دارای حزب سیاسی مستقلی نیز گردیدند. دیوبندیها از نظر اعتقادی, شباهت کلی به وهابیت پیدا کردهاند. آنها مانند وهابیت, در برابر سایر فرقههای اسلامی حساسیت زیادی نشان میدهند و تفسیر ویژهای از توحید و شرک دارند؛ اما بریلویها نسبتاً انعطافپذیرتر هستند و تا حدودی گرایشهای صوفیانه دارند. | ||
=== دیوبندیه === | === دیوبندیه === | ||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
=== بریلویه === | === بریلویه === | ||
وقتی از بریلویهها صحبت میکنیم» باید از دانشگاه علیگر یاد کرد که مظهر تعلیم و تربیت غربی مسلمانان بود. این دانشگاه به رهبری روحانی سیداحمدخان بنیان نهاده شد. عقاید او با مخالفت دیانت رسمی مواجه گردید و مقبولیت عام نیافت ولی کوشش او توانست مسمانان را متقاعد کند تا به امر تعلیم و تربیت جدید بپردازد. بنابراین برای نخستینبار در تاریخ به دو نوع از روشنفکران مسلمان برمیخوریم که در دو آموزشگاه و طبق دو سنت فکری متفاوت تحصیل کردهاند مثل شبلی و مولانا آزاد که به تأسیس دارالعلوم ندوة العلماء انجامید و هدف آن میانهروی و حد فاصل بین علیگر و دیوبند محافظه کار بود. | وقتی از بریلویهها صحبت میکنیم» باید از دانشگاه علیگر یاد کرد که مظهر تعلیم و تربیت غربی مسلمانان بود. این دانشگاه به رهبری روحانی سیداحمدخان بنیان نهاده شد. عقاید او با مخالفت دیانت رسمی مواجه گردید و مقبولیت عام نیافت ولی کوشش او توانست مسمانان را متقاعد کند تا به امر تعلیم و تربیت جدید بپردازد. بنابراین برای نخستینبار در تاریخ به دو نوع از روشنفکران مسلمان برمیخوریم که در دو آموزشگاه و طبق دو سنت فکری متفاوت تحصیل کردهاند مثل شبلی و مولانا آزاد که به تأسیس دارالعلوم ندوة العلماء انجامید و هدف آن میانهروی و حد فاصل بین علیگر و دیوبند محافظه کار بود. | ||
== | == جریانهای فکری بعد از سال 1947م == | ||
=== جماعت اسلامی مودودی === | === جماعت اسلامی مودودی === | ||
جماعت اسلامی به رهبری مودودی؛ یکی از جریانهای فکری فعال در پاکستان و موثر در افغانستان است. تأثیر مودودی را در بسیاری از مواضع طلبان به صراحت میتوان دید. آنان به عدم سازش با ارزشهای غربی معتقدند و این که در عوض غرب باید به نظام ارزشی نهضت طالبان احترام بگنارد و خود را با آن تطبیق دهند. اتکای کلی به شریعت و این ادعای طالبان که حق دارد اسلام را از نو تفسیر کند و تفسیر آنها صحیحترین تفسیر است, نیز پژواکهایی از مودودی را در خود دارد. | جماعت اسلامی به رهبری مودودی؛ یکی از جریانهای فکری فعال در پاکستان و موثر در افغانستان است. تأثیر مودودی را در بسیاری از مواضع طلبان به صراحت میتوان دید. آنان به عدم سازش با ارزشهای غربی معتقدند و این که در عوض غرب باید به نظام ارزشی نهضت طالبان احترام بگنارد و خود را با آن تطبیق دهند. اتکای کلی به شریعت و این ادعای طالبان که حق دارد اسلام را از نو تفسیر کند و تفسیر آنها صحیحترین تفسیر است, نیز پژواکهایی از مودودی را در خود دارد. |