۸۷٬۷۷۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ریاست جمهوری' به 'ریاستجمهوری') |
جز (جایگزینی متن - 'امریکا' به 'آمریکا') |
||
خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
'''نتایج انقلاب اسلامی''' عنوان مقالهای با تحلیلی غربگرایانه است که در بخش گزارشی از یک کتاب در [[فصلنامه اندیشه تقریب]] است این مقاله توسط دکتر مرتضی شیرودی نگارش و در [[فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5|شماره پنجم]]، فصل زمستان، سال 1384 منتشر شدهاست.</div> | '''نتایج انقلاب اسلامی''' عنوان مقالهای با تحلیلی غربگرایانه است که در بخش گزارشی از یک کتاب در [[فصلنامه اندیشه تقریب]] است این مقاله توسط دکتر مرتضی شیرودی نگارش و در [[فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5|شماره پنجم]]، فصل زمستان، سال 1384 منتشر شدهاست.</div> | ||
=چکیده= | =چکیده= | ||
نیکی کدی کتابش را با این جملهها آغاز میکند: امسال (2003 / 1382) بیست و پنجمین سالگرد انقلاب ایران خواهد بود؛ بنابراین، زمان مناسبی برای مرور کردن پیشینه تاریخی انقلاب ایران و هم تحول ناشی از سال 1357 است؛ البته نگارش هر تاریخی در مورد ایران، به ناچار تفسیرها و انتقادهایی را در بر دارد؛ از این رو هر چه مینوشتم، اختلاف نظرهایی را برمیانگیخت. اکنون(2003 / 1382) که در [[ | نیکی کدی کتابش را با این جملهها آغاز میکند: امسال (2003 / 1382) بیست و پنجمین سالگرد انقلاب ایران خواهد بود؛ بنابراین، زمان مناسبی برای مرور کردن پیشینه تاریخی انقلاب ایران و هم تحول ناشی از سال 1357 است؛ البته نگارش هر تاریخی در مورد ایران، به ناچار تفسیرها و انتقادهایی را در بر دارد؛ از این رو هر چه مینوشتم، اختلاف نظرهایی را برمیانگیخت. اکنون(2003 / 1382) که در [[آمریکا|آمریکا]] مشغول نوشتن دراینباره هستم، متوجه این نکتهام که بسیاری از ویژگیهای بدی که در آمریکا موجود است، در [[ایران]] کمتر به چشم میخورد؛ از جمله شکاف عظیم در توزیع و درآمد، عنایت به ثروتمندان، تکبر در مورد گذشته و آینده کشور و غیره. با آگاهی از این مسأله، وی به تحریر حوادث پس از [[انقلاب اسلامى|انقلاب اسلامی]] مینشیند. افزون بر این، همه اطلاعات و نقد او از جامعه پس از انقلاب، مطابق واقع نیست که به برخی از اساسیترین آنها در بخش نقد میپردازیم. قبل از نقد، ارائه خلاصهای از کتاب، به همان صورتی که نگاشته شده، برای فهم نقدی که بر آن آوردهام، لازم به نظر میرسد.<br> | ||
=مقدمه= | =مقدمه= | ||
متنی که پیش رو دارید، تلخیص و نقدی است از نتایج انقلاب ایران، نیکی آر. کدی، ترجمه مهدی حقیقت خواه <ref>تهران: ققنوس، 1383، 174 ص.</ref> این کتاب در سال 2003 / 1382 در | متنی که پیش رو دارید، تلخیص و نقدی است از نتایج انقلاب ایران، نیکی آر. کدی، ترجمه مهدی حقیقت خواه <ref>تهران: ققنوس، 1383، 174 ص.</ref> این کتاب در سال 2003 / 1382 در آمریکا و ترجمه آن، یک سال بعد، در شمارگان 3300 نسخه در ایران منتشر شد. کتاب شامل بخشهای پیشگفتار، سیاست و اقتصاد در ایرانِ قبل و پس از امام خمینی(قدس سره)، جامعه، جنسیت و فرهنگ است.<br> | ||
=خلاصه کتاب= | =خلاصه کتاب= | ||
== سیاست و اقتصاد در دوره آیتاللّه خمینی == | == سیاست و اقتصاد در دوره آیتاللّه خمینی == | ||
خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
فعالیت مجاهدین به نفع عراق در جنگ ایران و عراق سبب شد. جبهه دموکراتیک ملی و بنی صدر، از شورای ملی مقاومت خارج شدند، و در سال 1365 فرانسه آنها را به ترک پاریس واداشت و بعد به بغداد رفتند و تا 1382 متحد دولت صدام بودند. اتحادیه کمونیستها، حزب دموکرات کردستان و حتی حزب توده و فداییان اکثریت، تا اردیبهشت 1362 یا نابود، یا غیرقانونی اعلام شدند، و فقط حزب جمهوری اسلامی و نهضت آزادی، اجازه فعالیت داشتند. در فروردین 1361 قطب زاده به جرم این که براندازی حکومت را طرح ریزی کرده و شریعتمداری به جرم آگاه بودن از این طرح، محکوم شدند. قطب زاده اعدام و شریعتمداری تحت بازداشت قانونی قرار گرفت. <br> | فعالیت مجاهدین به نفع عراق در جنگ ایران و عراق سبب شد. جبهه دموکراتیک ملی و بنی صدر، از شورای ملی مقاومت خارج شدند، و در سال 1365 فرانسه آنها را به ترک پاریس واداشت و بعد به بغداد رفتند و تا 1382 متحد دولت صدام بودند. اتحادیه کمونیستها، حزب دموکرات کردستان و حتی حزب توده و فداییان اکثریت، تا اردیبهشت 1362 یا نابود، یا غیرقانونی اعلام شدند، و فقط حزب جمهوری اسلامی و نهضت آزادی، اجازه فعالیت داشتند. در فروردین 1361 قطب زاده به جرم این که براندازی حکومت را طرح ریزی کرده و شریعتمداری به جرم آگاه بودن از این طرح، محکوم شدند. قطب زاده اعدام و شریعتمداری تحت بازداشت قانونی قرار گرفت. <br> | ||
دانشگاهها پس از پاک سازی به تدریج بازگشایی میشدند. در آذر 1361 مجلس خبرگان رهبری، انتخاب شدند، و در آبان 1364 آیتاللّه منتظری را در مقام جانشین امام خمینی برگزیدند. در اسفند 1364 خامنهای دوباره رئیسجمهوری شد. نخبگان جدید در آن دوره سه جناح بودند: 1. چپ اسلامی؛ 2. راست اسلامی و بعدها 3. عمل گرایان یا راستِ مدرن؛ اما نخبگان متحد و کارآمد بودند و اصلاحات بسیاری در جهت خدمت به مردم انجام دادند. در مرداد 1361 شورای عالی قضایی تمام قوانین حقوق مدرن غیراسلامی را بی اعتبار اعلام کرد. <br> | دانشگاهها پس از پاک سازی به تدریج بازگشایی میشدند. در آذر 1361 مجلس خبرگان رهبری، انتخاب شدند، و در آبان 1364 آیتاللّه منتظری را در مقام جانشین امام خمینی برگزیدند. در اسفند 1364 خامنهای دوباره رئیسجمهوری شد. نخبگان جدید در آن دوره سه جناح بودند: 1. چپ اسلامی؛ 2. راست اسلامی و بعدها 3. عمل گرایان یا راستِ مدرن؛ اما نخبگان متحد و کارآمد بودند و اصلاحات بسیاری در جهت خدمت به مردم انجام دادند. در مرداد 1361 شورای عالی قضایی تمام قوانین حقوق مدرن غیراسلامی را بی اعتبار اعلام کرد. <br> | ||
چپ اسلامی درون حزب جمهوری اسلامی بر قدرت خود افزود، و در سالهای 67 ـ 1363 اکثریت مطلق را در مجلس در اختیار داشت. در ارتباط با غرب، علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه کوشید به اروپا نزدیکتر شود. در اواسط آبان 1365 یک روزنامه کوچک بیروتی به نام الشراع، فروش جنگ افزارهای | چپ اسلامی درون حزب جمهوری اسلامی بر قدرت خود افزود، و در سالهای 67 ـ 1363 اکثریت مطلق را در مجلس در اختیار داشت. در ارتباط با غرب، علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه کوشید به اروپا نزدیکتر شود. در اواسط آبان 1365 یک روزنامه کوچک بیروتی به نام الشراع، فروش جنگ افزارهای آمریکایی به ایران را فاش ساخت. ماجرا چه در ایران چه در آمریکا با برآشفتگی عمومی مواجه شد. آثار جنگ، سقوط بهای نفت و. . . مصیبت بار بود. افشای ماجرای ایران گیت که رخداد اصلی در سیاست خارجی ایران در دهه 60 بود، به ایران آسیب رساند؛ چرا که ایالات متحده تصمیم گرفت موضع شدیدی در برابر ایران اتخاذ کند. در این جهت، جنگ افزار و مواد شیمیایی در اختیار دولت عراق قرار داد، و البته بعد به دروغ اعلام کرد در حملات با سلاحهای شیمیایی به کردها، خود ایران تا حدی مسؤول است و از این داستان برای جلوگیری از محکومیت بینالمللی عراق استفاده کرد. از شهریور 1366 تا فروردین 1367 ایالات متحده چند کشتی و سکوی نفتی ایران را از بین برد، و در 12 تیر، هواپیمای مسافربری ایران را به اشتباه، اما با توجه به اطلاعات در دسترس ناخدا با بی پروایی هدف قرار داد، و 290 نفر کشته شدند. <br> | ||
در اواخر جنگ، فرماندهی نیروهای مسلح از [[خامنهای، سید علی|خامنهای]] به رفسنجانی انتقال داده شد. سرانجام ایران قطعنامه 598 را پذیرفت. در 29 تیر 1367 امام خمینی گفت: این تصمیم برای او از زهر تلختر است؛ اما برای نجات انقلاب ضرورت دارد. منتظری در سال 1367 از حمایت از صدور انقلاب دست کشید. او میگفت: ایران باید فقط یک نمونه و الگو باشد. امام خمینی در بهمن 1367 منتظری را مورد انتقاد قرار داد و در اسفندماه، منتظری از مقامش عزل شد. امام خمینی در بهمن 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای حل اختلاف دائم بین مجلس و شورای نگهبان تشکیل داد. در اردیبهشت 1368، قانون اساسی مورد بازبینی قرار گرفت. در حالی که در 14 خرداد 1368، امام خمینی درگذشته بود، مجلس خبرگان در 15 خرداد خامنهای را به ولایت فقیه برگزید و رفسنجانی فقط در مقابل یک رقیب، برنده قاطع رئیسجمهوری شد. <br> | در اواخر جنگ، فرماندهی نیروهای مسلح از [[خامنهای، سید علی|خامنهای]] به رفسنجانی انتقال داده شد. سرانجام ایران قطعنامه 598 را پذیرفت. در 29 تیر 1367 امام خمینی گفت: این تصمیم برای او از زهر تلختر است؛ اما برای نجات انقلاب ضرورت دارد. منتظری در سال 1367 از حمایت از صدور انقلاب دست کشید. او میگفت: ایران باید فقط یک نمونه و الگو باشد. امام خمینی در بهمن 1367 منتظری را مورد انتقاد قرار داد و در اسفندماه، منتظری از مقامش عزل شد. امام خمینی در بهمن 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای حل اختلاف دائم بین مجلس و شورای نگهبان تشکیل داد. در اردیبهشت 1368، قانون اساسی مورد بازبینی قرار گرفت. در حالی که در 14 خرداد 1368، امام خمینی درگذشته بود، مجلس خبرگان در 15 خرداد خامنهای را به ولایت فقیه برگزید و رفسنجانی فقط در مقابل یک رقیب، برنده قاطع رئیسجمهوری شد. <br> | ||
خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
در کابینه، خاتمی هیچ زنی را به مقام وزارت منصوب نکرد؛ اما معصومه ابتکار را به معاونت ریاستجمهوری برگزید. او مجبور شد کاندیدای محافظه کاران را در جایگاه وزارت اطلاعات بپذیرد. در دوره خاتمی آزادی مطبوعات، بهبود روابط با غرب و کشورهای عربی، برگزاری اجلاس سران سازمان کنفرنس اسلامی تهران در آذر 1376، سفر به پایتختهای خارجی نظیر رم و پاریس، پایان دادن به مسأله سلمان رشدی، افزایش روابط اقتصادی و تجاری با اروپا و روسیه پدید آمد، و روسیه جنگ افزار و فن آوری انرژی هستهای را در اختیار ایران قرار داد. دولت خاتمی گامهایی در جهت بهبود اقتصاد برداشت. حقوق کارکنان دولت را افزایش داد. او یارانهها را فقط به کالاهای ضرور محدود کرد. با تمام اصلاحات و تلاش، نفت هنوز 40 تا 50 درصد مستقیم درآمد دولت و 80 درصد درآمد صادراتی را تأمین میکرد. <br> | در کابینه، خاتمی هیچ زنی را به مقام وزارت منصوب نکرد؛ اما معصومه ابتکار را به معاونت ریاستجمهوری برگزید. او مجبور شد کاندیدای محافظه کاران را در جایگاه وزارت اطلاعات بپذیرد. در دوره خاتمی آزادی مطبوعات، بهبود روابط با غرب و کشورهای عربی، برگزاری اجلاس سران سازمان کنفرنس اسلامی تهران در آذر 1376، سفر به پایتختهای خارجی نظیر رم و پاریس، پایان دادن به مسأله سلمان رشدی، افزایش روابط اقتصادی و تجاری با اروپا و روسیه پدید آمد، و روسیه جنگ افزار و فن آوری انرژی هستهای را در اختیار ایران قرار داد. دولت خاتمی گامهایی در جهت بهبود اقتصاد برداشت. حقوق کارکنان دولت را افزایش داد. او یارانهها را فقط به کالاهای ضرور محدود کرد. با تمام اصلاحات و تلاش، نفت هنوز 40 تا 50 درصد مستقیم درآمد دولت و 80 درصد درآمد صادراتی را تأمین میکرد. <br> | ||
در فروردین 1377 قوه قضائیه، کرباسچی شهردار اصلاحطلب تهران را به فساد مالی متهم کرد. در تیر 1378 قوه قضائیه گفت: مطبوعات از آزادی سوءاستفاده میکنند و برخی از روزنامهها بسته شدند. در بهمن 1377 خاتمی نخستین انتخابات شورای شهر و روستا را برگزار کرد. در سال 1378 مقامهای قضایی، روزنامه سلام را به سبب انتشار سندی که لایحه مطبوعات را با قتلهای زنجیرهای مرتبط میکرد، توقیف کرد. در 17 تیر بسیاری از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهراتی را برپا کردند. شب پلیس به خوابگاه دانشجویان حمله برد. یک دانشجو کشته و بسیاری مجروح و عدهای بازداشت شدند. به دنبال این حادثه تظاهراتی سازماندهی شد و به شهرهای دیگر از جمله تبریز نیز سرایت کرد. در 21 تیر، تظاهرات ممنوع اعلام شد. رهبری، رئیس تندروی قوه قضائیه، یعنی یزدی را با یک محافظه کار مشهور به واقع بینی، آیتاللّه محمودهاشمی شاهرودی عوض کرد.<br> | در فروردین 1377 قوه قضائیه، کرباسچی شهردار اصلاحطلب تهران را به فساد مالی متهم کرد. در تیر 1378 قوه قضائیه گفت: مطبوعات از آزادی سوءاستفاده میکنند و برخی از روزنامهها بسته شدند. در بهمن 1377 خاتمی نخستین انتخابات شورای شهر و روستا را برگزار کرد. در سال 1378 مقامهای قضایی، روزنامه سلام را به سبب انتشار سندی که لایحه مطبوعات را با قتلهای زنجیرهای مرتبط میکرد، توقیف کرد. در 17 تیر بسیاری از دانشجویان دانشگاه تهران تظاهراتی را برپا کردند. شب پلیس به خوابگاه دانشجویان حمله برد. یک دانشجو کشته و بسیاری مجروح و عدهای بازداشت شدند. به دنبال این حادثه تظاهراتی سازماندهی شد و به شهرهای دیگر از جمله تبریز نیز سرایت کرد. در 21 تیر، تظاهرات ممنوع اعلام شد. رهبری، رئیس تندروی قوه قضائیه، یعنی یزدی را با یک محافظه کار مشهور به واقع بینی، آیتاللّه محمودهاشمی شاهرودی عوض کرد.<br> | ||
در دور دوم انتخابات در اردیبهشت 1379 پیروزی اصلاحطلبان تثبیت شد. رفسنجانی با دریافت این نکته که نمیتواند رئیس مجلس شود، کنارهگیری کرد. مهدی کروبی از اصلاحطلبان میانهرو رئیس مجلس شد. بهزاد نبوی و محمدرضا خاتمی، معاونان رئیس مجلس شدند. خاتمی در خرداد 1380 دوباره رأی آورد. شاید بزرگترین دستاورد خاتمی کمک به رواج اندیشه دموکراسی و تا حدی بازتر کردن دولت بوده است. زنان نقش فزاینده در جامعه کسب کردند. خاتمی بحث پیشین درباره اسلام | در دور دوم انتخابات در اردیبهشت 1379 پیروزی اصلاحطلبان تثبیت شد. رفسنجانی با دریافت این نکته که نمیتواند رئیس مجلس شود، کنارهگیری کرد. مهدی کروبی از اصلاحطلبان میانهرو رئیس مجلس شد. بهزاد نبوی و محمدرضا خاتمی، معاونان رئیس مجلس شدند. خاتمی در خرداد 1380 دوباره رأی آورد. شاید بزرگترین دستاورد خاتمی کمک به رواج اندیشه دموکراسی و تا حدی بازتر کردن دولت بوده است. زنان نقش فزاینده در جامعه کسب کردند. خاتمی بحث پیشین درباره اسلام آمریکایی، در برابر اسلام ناب را به بحث تمایز اسلام مسالمت جو و اسلام سرکوب گر طرفدار خشونت تغییر داد. اخیراً همه پرسیهای انجام شده نشان میدهد ایرانیان خواستار تغییر و اصلاح در حکومت هستند. خلاصه تحولات اجتماعی و سیاسی نشان میدهد که در درازمدت، نیروهای مردمی آن قدر نیرومند خواهند بود که باعث تغییرات قابل توجه شوند. <br> | ||
== جامعه، جنسیت، فرهنگ و زندگی فکری == | == جامعه، جنسیت، فرهنگ و زندگی فکری == | ||
خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
در سالهای اخیر عقاید جدید سیاسی و دینی شکوفا شد، و دیدگاههای بسیاری وجود داشت. مطبوعات در توسعه فکری و سیاسی به ویژه از سال 1368 به بعد یک نیروی عمده بود. سرکوب جدی مطبوعات در بهار سال 1379 پس از حمله حکومت به اصلاحطلبان و از پی کنفرانس برلین آغاز شد. برخی از روزنامه نگاران از جمله اکبر گنجی به انتقاد تند دست میزدند و به سبب این انتقادها و کتابهایش روانه زندان شد. اصلاحطلبانی که بر اسلام تأکید داشتند، به طور معمول راهی در پیش گرفتند که به مدرن گرایی اسلامی شهرت داشت، و بر این ادعا مبتنی بود که همه ارزشهای مثبتی که آنها در غرب مشاهده میکردند، مانند علم، حکومت انتخابی، وضعیت بهتر زنان و نظایر آنها، در اسلام اگر به درستی درک شود، دریافت میشود.<br> | در سالهای اخیر عقاید جدید سیاسی و دینی شکوفا شد، و دیدگاههای بسیاری وجود داشت. مطبوعات در توسعه فکری و سیاسی به ویژه از سال 1368 به بعد یک نیروی عمده بود. سرکوب جدی مطبوعات در بهار سال 1379 پس از حمله حکومت به اصلاحطلبان و از پی کنفرانس برلین آغاز شد. برخی از روزنامه نگاران از جمله اکبر گنجی به انتقاد تند دست میزدند و به سبب این انتقادها و کتابهایش روانه زندان شد. اصلاحطلبانی که بر اسلام تأکید داشتند، به طور معمول راهی در پیش گرفتند که به مدرن گرایی اسلامی شهرت داشت، و بر این ادعا مبتنی بود که همه ارزشهای مثبتی که آنها در غرب مشاهده میکردند، مانند علم، حکومت انتخابی، وضعیت بهتر زنان و نظایر آنها، در اسلام اگر به درستی درک شود، دریافت میشود.<br> | ||
مجتهد شبستری میگوید: تنها ارزش عام حکومت و جامعه باید با دین سازگار باشد؛ اما احکام خاص باید تغییر کند. او از بحث رو در رو با محافظه کاران اجتناب میورزید. کدیور، عقیده شبستری را قبول داشت و او ولایت فقیه را مغایر جمهوری خواهی میداند، و خواستار جدایی دین و دولت است. آیتاللّه طاهری امام جمعه اصفهان با بیانیهای تند که حکومت روحانیان را مورد حمله قرار میداد، استعفا کرد و از آیتاللّه منتظری که در بازداشت خانگی بود، پیروی میکرد. صانعی فتواهای روشنبینانه در مورد زن و تبعیض قومی و جنسی صادر کرد. همچنین یوسفی اشکوری به سبب شرکت در کنفرانس برلین و اظهارات او به ویژه در مخالفت با حجاب اجباری، بازداشت شد. <br> | مجتهد شبستری میگوید: تنها ارزش عام حکومت و جامعه باید با دین سازگار باشد؛ اما احکام خاص باید تغییر کند. او از بحث رو در رو با محافظه کاران اجتناب میورزید. کدیور، عقیده شبستری را قبول داشت و او ولایت فقیه را مغایر جمهوری خواهی میداند، و خواستار جدایی دین و دولت است. آیتاللّه طاهری امام جمعه اصفهان با بیانیهای تند که حکومت روحانیان را مورد حمله قرار میداد، استعفا کرد و از آیتاللّه منتظری که در بازداشت خانگی بود، پیروی میکرد. صانعی فتواهای روشنبینانه در مورد زن و تبعیض قومی و جنسی صادر کرد. همچنین یوسفی اشکوری به سبب شرکت در کنفرانس برلین و اظهارات او به ویژه در مخالفت با حجاب اجباری، بازداشت شد. <br> | ||
در ایران اقلیتهای مختلف وجود دارند که قانون اساسی نیز یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان را به رسمیت میشناسد. یهودیان که گاه آنها را طرفدار [[اسرائیل]] میپنداشتند، در رنج بودند و اکثریت به اسرائیل یا | در ایران اقلیتهای مختلف وجود دارند که قانون اساسی نیز یهودیان، مسیحیان و زرتشتیان را به رسمیت میشناسد. یهودیان که گاه آنها را طرفدار [[اسرائیل]] میپنداشتند، در رنج بودند و اکثریت به اسرائیل یا آمریکا در سالهای پس از انقلاب گریختند. بهاییها که مرتد از اسلام به شمار میآمدند، و تعداد آنها خیلی کم بود، در سال 1364 تجربیات تلخی از اعدام و سرکوب را دیدند. افراد سنی که در زاهدان در غرب بین کردها، ترکمن و... زندگی میکردند و میکنند، گاه مورد تبعیض واقع میشدند؛ برای مثال در ساختن مجلس، داشتن نماینده و... قومیتهایی از قبیل کرد و ترک و لر و... تا قبل از انقلاب حتی استفاده از زبان محلی ممنوع بود؛ اما دولت خاتمی از همان ابتدا به حمایت از آنها پرداخت. زبان محلی آزاد شد. روزنامه، نوار، موسیقی، کتاب و برنامههای مختلف به زبانهای محلی میتوانست وجود داشته باشد، و تغییرات در سالهای اخیر تا حدی در جهت برآوردن خواستهای اقلیتها حرکت کرده است.<br> | ||
=واقعه نگاری حوادث پس از انقلاب اسلامی بر اساس مطالب کتاب= | =واقعه نگاری حوادث پس از انقلاب اسلامی بر اساس مطالب کتاب= | ||
== سیاست و اقتصاد در دوره آیتاللّه خمینی(قدس سره) == | == سیاست و اقتصاد در دوره آیتاللّه خمینی(قدس سره) == | ||
انقلاب 1357 ایران مثل بسیاری از انقلابها با ائتلاف چندین گروه و حزب ناهمگون که مخالف رژیم پهلوی بودند، به پیروزی رسید که این ائتلاف پس از پیروزی چندان دوام نیاورد. این احزاب که پس از انقلاب به فعالیتهای کوتاه مدت و بلندمدت پرداختند، عبارت بودند از: <br> | انقلاب 1357 ایران مثل بسیاری از انقلابها با ائتلاف چندین گروه و حزب ناهمگون که مخالف رژیم پهلوی بودند، به پیروزی رسید که این ائتلاف پس از پیروزی چندان دوام نیاورد. این احزاب که پس از انقلاب به فعالیتهای کوتاه مدت و بلندمدت پرداختند، عبارت بودند از: <br> | ||
حزب نهضت آزادی: این حزب را مهدی بازرگان با اهداف دموکراسی، ملیگرایی و مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. در دولت پس از انقلاب نقاط مهمی از جمله یک سوم وزارتخانهها را تحت تصدی داشتند. عدم اختیار کافی و ضعیف شدن و کنارهگیری و مرگ افراد مؤثر، اصرار به داشتن روابط با | حزب نهضت آزادی: این حزب را مهدی بازرگان با اهداف دموکراسی، ملیگرایی و مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. در دولت پس از انقلاب نقاط مهمی از جمله یک سوم وزارتخانهها را تحت تصدی داشتند. عدم اختیار کافی و ضعیف شدن و کنارهگیری و مرگ افراد مؤثر، اصرار به داشتن روابط با آمریکا و سرپیچی دانشجویان از تخلیه سفارت آمریکا که به کنارهگیری دولت موقت انجامید، باعث ضعیف شدن حزب شد.<br> | ||
حزب جمهوری خلق مسلمان: این حزب را شریعتمداری با اهداف دموکراسی، ملی گرایی، مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. این حزب در دولت جدید جایی نداشت. سرکوب شورش این حزب در تبریز در 1358 باعث شد که از صحنه سیاسی ایران خارج، و در سال 1361 منحل شود. <br> | حزب جمهوری خلق مسلمان: این حزب را شریعتمداری با اهداف دموکراسی، ملی گرایی، مخالفت با حکومت عالمان تشکیل داد. این حزب در دولت جدید جایی نداشت. سرکوب شورش این حزب در تبریز در 1358 باعث شد که از صحنه سیاسی ایران خارج، و در سال 1361 منحل شود. <br> | ||
'''جبهه ملی''': این حزب با اهداف ملیگرایی، لیبرالگرایی و غیردینی تشکیل شد. افراد این حزب یک سوم وزارتخانههای دولتی را در اختیار داشتند. علل انحلال این حزب، تحریم رفراندوم 1358 و متهم شدن به کودتا ضد دولت است.<br> | '''جبهه ملی''': این حزب با اهداف ملیگرایی، لیبرالگرایی و غیردینی تشکیل شد. افراد این حزب یک سوم وزارتخانههای دولتی را در اختیار داشتند. علل انحلال این حزب، تحریم رفراندوم 1358 و متهم شدن به کودتا ضد دولت است.<br> | ||
خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
35. جایگزین شدن [[آیت اللّه خامنهای|آیتاللّه خامنهای]] به جای وی؛<br> | 35. جایگزین شدن [[آیت اللّه خامنهای|آیتاللّه خامنهای]] به جای وی؛<br> | ||
درگذشت امام خمینی در خرداد 1368، ایران را با یک حکومت نسبتاً قدرتمند، اما با مشکلات عظیم اقتصادی، اجتماعی و بینالمللی باقی گذاشت. <br> | درگذشت امام خمینی در خرداد 1368، ایران را با یک حکومت نسبتاً قدرتمند، اما با مشکلات عظیم اقتصادی، اجتماعی و بینالمللی باقی گذاشت. <br> | ||
رابطه با | رابطه با آمریکا در خلال این سالها فرایند ذیل را پیموده است: <br> | ||
# دولت موقت، خواستار رابطه بهتر بود؛ | # دولت موقت، خواستار رابطه بهتر بود؛ | ||
# | # آمریکا شاه را پذیرفت؛ | ||
# عدم ارجاع پولهای ایران که در | # عدم ارجاع پولهای ایران که در آمریکا بود، به وسیله آن کشور؛ | ||
# تسخیر سفارت به وسیله دانشجویان و گروگان گیری کارکنان سفارت؛ | # تسخیر سفارت به وسیله دانشجویان و گروگان گیری کارکنان سفارت؛ | ||
# انجام عملیات نظامی | # انجام عملیات نظامی آمریکا برای آزادسازی گروگانها؛ | ||
# ترغیب عراق به حمله به ایران؛ | # ترغیب عراق به حمله به ایران؛ | ||
# موافقتنامه جهت مبادله گروگانهابا پولهای ایران و عدم مداخله | # موافقتنامه جهت مبادله گروگانهابا پولهای ایران و عدم مداخله آمریکا در امور ایران؛ | ||
# تحریم اقتصادی | # تحریم اقتصادی آمریکا ضد ایران؛ | ||
# جریان ایران گیت. | # جریان ایران گیت. | ||
خط ۱۳۸: | خط ۱۳۸: | ||
# روابط با اروپا بعد از جریان سلمان رشدی تیره شد؛ | # روابط با اروپا بعد از جریان سلمان رشدی تیره شد؛ | ||
# روابط با [[شوروى|شوروی]] و کشورهای بلوک شرق کمی بهبود یافت؛ | # روابط با [[شوروى|شوروی]] و کشورهای بلوک شرق کمی بهبود یافت؛ | ||
# [[کویت]]، [[عربستان]] و [[ | # [[کویت]]، [[عربستان]] و [[آمریکا]] همه به عراق ضد ایران کمک میکردند. | ||
== سیاست و اقتصاد در ایران پس از خمینی == | == سیاست و اقتصاد در ایران پس از خمینی == | ||
خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
# تصویب قوانین جدید در مجلس به نفع جانبازان؛ | # تصویب قوانین جدید در مجلس به نفع جانبازان؛ | ||
# بالا رفتن بدهیهای ایران؛ | # بالا رفتن بدهیهای ایران؛ | ||
# تحریم اقتصادی ایران به وسیله | # تحریم اقتصادی ایران به وسیله آمریکا؛ | ||
# پایین آمدن قیمت نفت و کاهش تولید؛ | # پایین آمدن قیمت نفت و کاهش تولید؛ | ||
# تورم 31 درصدی سالیانه؛ | # تورم 31 درصدی سالیانه؛ | ||
خط ۱۹۱: | خط ۱۹۱: | ||
# طرح همه پرسی در مورد اصلاحات. | # طرح همه پرسی در مورد اصلاحات. | ||
در این دوره در کل ارتباط با | در این دوره در کل ارتباط با آمریکا درهالهای از ابهام است. از روند اوضاع چنین برمیآید که آمریکا نمیخواهد با ایران رابطه داشته باشد. هر چه ایران در مورد افغانستان و عراق حسن نیت نشان داد و هر چه آقای خاتمی کوشید با نظریه گفتوگوی تمدنها این دو کشور را در واقع ملت این دو کشور را آشتی دهد، آمریکا بهانهها و مشکلات دیگری تراشید که آینده روابط را به هم ریخت. آمریکا منتظر سقوط حکومت ایران است که آن هم مسأله سادهای نیست که به همین راحتی بتوان آن را پیشبینی کرد. | ||
در این دوره رهبر انقلاب اسلامی یعنی آیتاللّه خامنهای به دنبال تحکیم پایههای قدرت خود بود، و در این بین، گاهی از اصلاحات طرفداری کرده، و گاهی به مخالفت با آن پرداخته است، و هاشمی رفسنجانی بعد از ریاستجمهوری به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. | در این دوره رهبر انقلاب اسلامی یعنی آیتاللّه خامنهای به دنبال تحکیم پایههای قدرت خود بود، و در این بین، گاهی از اصلاحات طرفداری کرده، و گاهی به مخالفت با آن پرداخته است، و هاشمی رفسنجانی بعد از ریاستجمهوری به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. | ||
خط ۲۲۸: | خط ۲۲۸: | ||
نتایج انقلاب ایران، گزارشی از سیاست و اقتصاد تا سینما، روشنفکران و اقلیتهای قومی را دربر میگیرد، و از هر واقعه مهم، حتی در حد چند جمله صرف نظر نمیکند. کدی در مقدمه کتاب، مخالفت خود را با کتابهای ژورنالیستی مطالعات ایران معاصر ابراز میکند و مینویسد: چاپ کتابهای مهم در حوزه مطالعات ایران در دهههای اخیر، به طور عمده مرهون پژوهشگران ایرانی تباری است که آثارشان به هیچ وجه نازلتر یا جانبدارانهتر از آثار پژوهشگران غربی نیست. من خود را بسیار وامدار چنین پژوهشگرانی میدانم. <br> | نتایج انقلاب ایران، گزارشی از سیاست و اقتصاد تا سینما، روشنفکران و اقلیتهای قومی را دربر میگیرد، و از هر واقعه مهم، حتی در حد چند جمله صرف نظر نمیکند. کدی در مقدمه کتاب، مخالفت خود را با کتابهای ژورنالیستی مطالعات ایران معاصر ابراز میکند و مینویسد: چاپ کتابهای مهم در حوزه مطالعات ایران در دهههای اخیر، به طور عمده مرهون پژوهشگران ایرانی تباری است که آثارشان به هیچ وجه نازلتر یا جانبدارانهتر از آثار پژوهشگران غربی نیست. من خود را بسیار وامدار چنین پژوهشگرانی میدانم. <br> | ||
=نقد اجزا= | =نقد اجزا= | ||
کتاب پیشین اثری نه چندان قابل توجه در حوزه مطالعات خاورمیانه است. مطالعاتی که با روی کار آمدن نومحافظه کاران در | کتاب پیشین اثری نه چندان قابل توجه در حوزه مطالعات خاورمیانه است. مطالعاتی که با روی کار آمدن نومحافظه کاران در آمریکا، اهمیت دوچندانی یافت. علت این امر، رویکرد فعال سیاست خارجی آمریکا به منطقه فوق راهبردی خاورمیانه است که با بررسی عملکردها، اقدامها و سیاستگذاریهای نومحافظه کاران در این ناحیه از جهان، به خوبی قابل لمس است. آمریکا اکثر قریب به اتفاق کشورهای خاورمیانه را حول دو محور حقوق بشریا دفاع از تروریسم، تحت فشار قرار داده است. برخی از کشورها را فقط بایک محور و برخی دیگر را با هر دو محور؛ به طور مثال ترکیه، متحد دیرین آمریکا در منطقه خاورمیانه با ابزار حقوق بشر به وسیله نومحافظه کاران تحت فشار است یا عربستان که روزگاری نه چندان دور، نزدیکترین دوست آمریکا در منطقه بود، به شدت پس از فاجعه 11 سپتامبر با ابزار حمایت از تروریسم، از سوی دولت بوش تحت فشار است. نظامهایی نیز چون حکومت جمهوری اسلامی ایران که سابقه ربع قرن مخالفت با تمام سیاستگذاریها و عقاید آمریکا را دارد، نه تنها با استفاده از هر دو ابزار حقوق بشر و حمایت از تروریسم، تحت فشار آمریکا قرار گرفته که ابزار نو آمریکا یعنی تسلیحات هستهای نیز به دو ابزار سنتی وی افزوده شده، و تمام اینها باعث شده تا به گمان آمریکا، ایران همراه دو کشور عراق سابق (زمان صدام) و کره شمالی، مثلث (محور) شرارت را در دنیا تشکیل دهد. این اتهام برای ایران که پس از حمله آمریکا به افغانستان، بسیار به آمریکا کمک کرده بود، گران تمام شد و همین امر باعث شد تا ایران در حمله آمریکا به عراق کمکی در تسکین و آرامش سیاسی عراق، چندان که مورد دلخواه نومحافظه کاران بود نکند؛ در صورتی که ایران در این خصوص قدرت و پتانسیل قابل توجهی دارد.<br> | ||
تمام نکات دیپلماتیک پیشین، به همراه اقامت چندین میلیون ایرانی در | تمام نکات دیپلماتیک پیشین، به همراه اقامت چندین میلیون ایرانی در آمریکا و از همه مهمتر این که ایران یگانه کشوری است که رابطه میان دو ناحیه راهبردی در خاورمیانه یعنی خلیج همیشه فارس، و دریای خزر است، باعث شده نقش ایران در تمام معادلههای خاورمیانه غیرقابل انکار باشد؛ از این رو مطالعات وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور (ایران) به وسیله پژوهشگران آمریکایی نیز جایگاه ویژهای دارد. کدی نیز در این کتاب، برای مروری کاملا اجمالی بر اوضاع ایران، و کمی پیش از انقلاب تا زمان حال کوشیده است. کتاب برای کسی که هیچ گونه آشنایی با اوضاع ایران ندارد میتواند منبع بسیار جالب، خلاصه و چکیدهای باشد؛ ولی برای پژوهشگران و متخصصان این امر، حرفی برای گفتن ندارد. گویی وی فقط تیترهای مهم روزنامههای چندین سال را مطالعه کرده و کمی نیز آنها را با توضیح در کتاب آورده است. در مجموع کتاب پیش گفته از چندین جهت قابل نقد و بررسی است. <br> | ||
=اطلاعات شخصی نیکی آر. کدی از ایران و شرایط ایران= | =اطلاعات شخصی نیکی آر. کدی از ایران و شرایط ایران= | ||
اشاره کدی در اول کتاب به همزمانی انتشار این کتاب با چهار مورد ذیل: | اشاره کدی در اول کتاب به همزمانی انتشار این کتاب با چهار مورد ذیل: |