confirmed
۲٬۲۰۰
ویرایش
←نخستین تحقیق در آیات الاحكام
(صفحه‌ای تازه حاوی « آیات احکام به آیاتی که در آنها حکمی فقهی بیان شده یا بتوان از آنها حکمی فقهی استخراج و استنباط کرد«آیات الاحکام»گفته می شود. == قران به عنوان منبع فقهی == قرآن به‌عنوان اولین مرجع شناخت احكام شریعت مورد اتفاق آرای فقهای مذاهب اسلامی است و ا...» ایجاد کرد) |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
به‌هرحال اندیشمندان بزرگ عالم فقاهت در قرون متمادی، بسیار كوشیده‌اند كه با تحقیق بیشتر در آیات الاحكام، ضمن استنباط به دقایق علمی و نكات فقهی بسیاری دست یابند كه بسیاری از این تحقیقات اكنون نیز در دسترس ما قرار دارد. | به‌هرحال اندیشمندان بزرگ عالم فقاهت در قرون متمادی، بسیار كوشیده‌اند كه با تحقیق بیشتر در آیات الاحكام، ضمن استنباط به دقایق علمی و نكات فقهی بسیاری دست یابند كه بسیاری از این تحقیقات اكنون نیز در دسترس ما قرار دارد. | ||
=== نخستین تحقیق در آیات الاحكام === | === نخستین تحقیق در آیات الاحكام === | ||
اولین تحقیق در آیات الاحكام در چه زمانی و توسط چه افرادی صورت گرفته است، سه دیدگاه مهم وجود دارد: | اولین تحقیق در آیات الاحكام در چه زمانی و توسط چه افرادی صورت گرفته است، سه دیدگاه مهم وجود دارد: <br> | ||
الف: آن گونه كه علامه سید حسن صدر در كتاب ارزشمند «تأسیس الشیعه للعلوم الاسلامیة» (ص 321) بیان می‌كند، اولین كتاب را در این باره محمد بن سائب كلبی (م - 146) هجری قمری تألیف نموده كه این نظریه را ابن ندیم در كتاب «الفهرست» (ص 57) تأیید نموده و می‌نویسد: «كتاب احكام القرآن للكلبی رواه عباس» ب: بعضی معتقدند كه نخستین تحقیق در این باره، توسط محمد بن ادریس شافعی (م - 204 ه ق)- پیشوای مذهب شافعی - انجام شده است. چنانكه علامه جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (م - 911 ه ق) در كتاب «الاوائل» این حقیقت را پذیرفته و می‌نویسد: | |||
«امام شافعی نخستین مؤلف در موضوع آیات الاحكام است». | الف: آن گونه كه علامه سید حسن صدر <ref>در كتاب ارزشمند «تأسیس الشیعه للعلوم الاسلامیة» (ص 321)</ref> بیان می‌كند، اولین كتاب را در این باره محمد بن سائب كلبی (م - 146) هجری قمری تألیف نموده كه این نظریه را ابن ندیم <ref>در كتاب «الفهرست» (ص 57)</ref> تأیید نموده و می‌نویسد: «كتاب احكام القرآن للكلبی رواه عباس» <br> | ||
ج: آن گونه كه در كتاب «طبقات نحاة» آمده است، برخی بر این اعتقادند كه اولین نویسنده در احكام القرآن، علامه قاسم بن اصبغ بن محمد بیاتی قرطبی اندلسی (م - 304 ه ق) بوده است. | ب: بعضی معتقدند كه نخستین تحقیق در این باره، توسط محمد بن ادریس شافعی (م - 204 ه ق)- پیشوای مذهب شافعی - انجام شده است. چنانكه علامه جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (م - 911 ه ق) در كتاب «الاوائل» این حقیقت را پذیرفته و می‌نویسد: «امام شافعی نخستین مؤلف در موضوع آیات الاحكام است».<br> | ||
ج: آن گونه كه در كتاب «طبقات نحاة» آمده است، برخی بر این اعتقادند كه اولین نویسنده در احكام القرآن، علامه قاسم بن اصبغ بن محمد بیاتی قرطبی اندلسی (م - 304 ه ق) بوده است.<br> | |||
در این میان باتوجه‌به تقدم زمانی علامه بزرگ محمد بن سائب كلبی، نسبت به محمد بن ادریس شافعی و قاسم ابن اصبغ بیاتی، دیدگاه نخست صحیح‌تر به نظر می‌آید و آن چه را كه علامه سیوطی اظهار داشته است، به نظر می‌رسد كه منظور، معرفی اولین نویسنده از اهل‌سنت باشد. درحالی‌که بررسی منابع و مصادر، نشان می‌دهد كه از بزرگان شیعه، محمد بن سائب كلبی (م - 146 ه ق) اولین گام را در این زمینه برداشته است و از علمای عامه - در حنفیه - علی بن موسی قمی (م - 305 ه ق) و از مالكیه، ابو اسحاق اسماعیل بن اسحاق (م - 282 ه ق) و در میان حنابله، ابو یعلی كبیر (م - 458 ه ق) اولین محققان در این علم بوده‌اند. | در این میان باتوجه‌به تقدم زمانی علامه بزرگ محمد بن سائب كلبی، نسبت به محمد بن ادریس شافعی و قاسم ابن اصبغ بیاتی، دیدگاه نخست صحیح‌تر به نظر می‌آید و آن چه را كه علامه سیوطی اظهار داشته است، به نظر می‌رسد كه منظور، معرفی اولین نویسنده از اهل‌سنت باشد. درحالی‌که بررسی منابع و مصادر، نشان می‌دهد كه از بزرگان شیعه، محمد بن سائب كلبی (م - 146 ه ق) اولین گام را در این زمینه برداشته است و از علمای عامه - در حنفیه - علی بن موسی قمی (م - 305 ه ق) و از مالكیه، ابو اسحاق اسماعیل بن اسحاق (م - 282 ه ق) و در میان حنابله، ابو یعلی كبیر (م - 458 ه ق) اولین محققان در این علم بوده‌اند. | ||
== سیر تألیفات علمای مذاهب در فقه القرآن == | == سیر تألیفات علمای مذاهب در فقه القرآن == | ||
در راستای آشنایی با سیر تاریخی تفسیر آیات الاحکام، شایسته است كه سیر اهمّ تألیفات علمای مذاهب اسلامی را در زمینه «آیات الاحكام» یا «فقه القرآن» فهرست گونه موردتوجه قرار دهیم: | در راستای آشنایی با سیر تاریخی تفسیر آیات الاحکام، شایسته است كه سیر اهمّ تألیفات علمای مذاهب اسلامی را در زمینه «آیات الاحكام» یا «فقه القرآن» فهرست گونه موردتوجه قرار دهیم: | ||