شایسته‌سالاری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شایسته‌سالاری'''

 

 

اسلام دین شایسته‌سالاری و شایسته‌گزینی است و در این رویکرد، نظر به اصلح دارد نه صرف صلاحیت. یعنی نخبه مسلمان نباید به دنبال انتخاب خوب باشد؛ بلکه باید به دنبال انتخاب بهترین باشد و رمز نخبگی، اصلح‌گزینی است.

جواب اسلام در مورد هر انتخاب و گزینشی که از میان امور و یا افراد متعدد باشد، قطعاً رأی به بهترینِ ممکن است؛ در انتخاب معبود، در انتخاب دین، در انتخاب نوع حکومت، در انتخاب شخص حاکم، در انتخاب نوع سبک زندگی، در انتخاب نوع معیشت، در انتخاب نوع پوشش، در انتخاب دوست، در انتخاب مسکن، در انتخاب وسیله و....<br>طبق دین اسلام برای هر جایگاه و مسئولیتی هم باید شایسته‌ترین فرد ممکن انتخاب بشود و تخطی از این اصل جایز نیست، لذا هرکسی که می‌خواهد متصدی امری شود، اگر اطلاع پیدا کرد که فردی بهتر و اصلحِ از او هست، باید صحنه را به نفع او خالی کند و الا آدم گمراهی است. همان گونه که در تاریخ فقهای عظام داریم که بعد از رحلت یک مرجع کل، وقتی مردم به مجتهدی مراجعه می‌کردند وی به این دلیل که فرد دیگری اعلم از اوست با همراهی مردم به آن اعلم مراجعه می‌کردند و وی مرجع کل می‌شد. <br>

درباره مقام علمی شیخ انصاری گفته‌اند: سید حسین کوه کمره‌ای که از عالمان روزگار شیخ بوده و مجلس درس نیز داشته است، روزی پیش از آمدن شاگردان، در محل درس حاضر شد و در گوشه مسجد، شیخ ژولیده‌ای را با چند نفر شاگرد در حال تدریس دید. سید حسین به درس او گوش داد و احساس کرد که وی بسیار محققانه بحث می‌کند. روز دیگر، زودتر آمد و به درس شیخ گوش داد. وقتی تدریس او را دید، اعتقادش بیش‌تر شد و احساس کرد که از خودش فاضل‌تر است و اگر شاگردانش به‌جای درس او، در درس این شیخ حاضر شوند، بهره بیش‌تری خواهند برد، ازاین‌رو، روز دیگر به شاگردانش گفت: «این شیخ که در آن گوشه با چند نفر شاگرد نشسته است، برای تدریس از من شایسته‌تر است و خود من نیز از او بهره می‌برم، همه با هم به درس او می‌رویم». از آن روز سید حسین و شاگردانش در مجلس درس شیخ حاضر شدند<ref>گلشن ابرار، ص339، «برگرفته از عدل الهی، شهید مرتضی مطهری».</ref>. <br>بنا بر نگاه دینی علاوه بر این که خود داوطلبین باید به نفع اصلح کنار بروند، مردم هم موظف به برترگزینی و انتخاب اصلح هستند؛ و نیز اگر شخصی وظیفه گماردن مسئولین را بر عهده دارد، رعایت اصلح‌بودن منصوب، واجب و لازم است و تخطی از این معیار خیانت به خدا و پیامبر است، چرا که مسئولیت‌ها جزء امانات هستند وَ اِنَّما هِیَ فی عُنُقِکَ اَمانَة؛ و نسبت به این امانات الهی باید امانت‌داری و حفظ امانت کرد و آیهٔ شریفه‌ «اِنَّ اللهَ یَأمُرُکُم أن تُؤَدُّوا الاَمانٰتِ‌ اِلىٰ‌ اَهلِها»<ref>نساء،58</ref>، فقط درباره امانت‌های مادّیِ محسوس نیست و این امانت مهمّ معنوی - مسئولیّت - مصداق برتر آنها است<ref>https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=37311></ref><br>

بیانی که امیر بیان (علیه‌السلام)دراین‌ارتباط دارند، این‌گونه است: وَ إِنَّ عَمَلَكَ لَيْسَ لَكَ بِطُعْمَةٍ وَ لَكِنَّهُ فِي عُنُقِكَ أَمَانَةٌ وَ أَنْتَ مُسْتَرْعًى لِمَنْ فَوْقَكَ لَيْسَ لَكَ أَنْ تَفْتَاتَ فِي رَعِيَّةٍ وَ لَا تُخَاطِرَ إِلَّا بِوَثِيقَةٍ وَ فِي يَدَيْكَ مَالٌ مِنْ مَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنْتَ مِنْ خُزَّانِهِ حَتَّى تُسَلِّمَهُ إِلَيَّ وَ لَعَلِّي أَلَّا أَكُونَ شَرَّ وُلَاتِكَ لَكَ وَالسَّلَام<ref>(نهج‌البلاغه، نامه ۵)</ref> حكمرانى براى تو طعمه نيست، بلكه امانتى است بر عهده‌‏ات، و از تو خواسته‌‏اند دستور ما فوق خود را رعايت نمايى. تو را حقّى نيست كه در امور رعيت به دلخواهت رفتار كنى، و جز به اعتماد به فرمانى كه تو را مى‏رسد به كار بزرگى دست بزنى. مالى از مال خداى بزرگ در اختيار توست، و تو از جمله خزانه‌‏داران او هستى تا آن را به من تحويل دهى. اميد است من از بدترين واليان براى تو نباشم، و السلام.

به تعبیر دیگر با دقت در خود مفهوم نتیجه حاصل می‌شود، آیا به، بهتر است یا بهتر؟ آیا خوب، خوب‌تر است یا خوب‌تر؟ آیا اصلح، اصلح است یا صالح؟ آیا شایسته‌تر، شایسته‌تر است یا شایسته؟ یعنی دقت در مفهوم این را می رساند و در جایی که مصادیق اشتباه می‌شوند ناشی از عدم شناخت مصداق واقعی اصلح و شایسته است. البته باید دقت شود که برخی اوقات لفظ بدون «تر» دال بر صفت برترین است که موضوع سخن ما نیست.

# أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ<ref>﴿زمر،۹﴾</ref>[آيا چنين كسى بهتر است] يا آن كسى كه او در طول شب در سجده و قيام اطاعت [خدا] مى ‏كند [و] از آخرت مى‏ ترسد و رحمت پروردگارش را اميد دارد بگو آيا كسانى كه مى‏ دانند و كسانى كه نمى‏ دانند يكسانند تنها خردمندانند كه پندپذيرند.  

# وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا قَالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ<ref>﴿بقره،247﴾</ref>و پيامبرشان به آنان گفت در حقيقت ‏خداوند طالوت را بر شما به پادشاهى گماشته است گفتند چگونه او را بر ما پادشاهى باشد با آنكه ما به پادشاهى از وى سزاوارتريم و به او از حيث مال گشايشى داده نشده است پيامبرشان گفت در حقيقت ‏خدا او را بر شما برترى داده و او را در دانش و [نيروى] بدنى بر شما برترى بخشيده است و خداوند پادشاهى خود را به هر كس كه بخواهد مى‏ دهد و خدا گشايشگر داناست.

# قُلْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ<ref>﴿یونس،۳۵﴾</ref>بگو آيا از شريكان شما كسى هست كه به سوى حق رهبرى كند بگو خداست كه به سوى حق رهبرى مى ‏كند پس آيا كسى كه به سوى حق رهبرى مى ‏كند سزاوارتر است مورد پيروى قرار گيرد يا كسى كه راه نمى ‏نمايد مگر آنكه [خود] هدايت ‏شود شما را چه شده چگونه داورى مى ‏كنيد.  

# ترکیب دو آیه إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا<ref>﴿احزاب،۳۳﴾</ref> خدا فقط مى‏ خواهد آلودگى را از شما خاندان [پيامبر] بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ<ref>﴿نساء۵۹﴾</ref>اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد.  

# قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ قُلْ أَفَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ لَا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعًا وَلَا ضَرًّا قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمَاتُ وَالنُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ<ref>﴿رعد،16﴾</ref> [به مشرکان] بگو: پروردگار آسمان ها و زمین کیست؟ [خود بی درنگ] بگو: خدای یکتاست. بگو: آیا سرپرستان و معبودانی به جای او انتخاب کرده اید که اختیار هیچ سود و زیانی را برای خودشان ندارند [چه رسد برای شما؟] بگو: آیا نابینا و بینا یکسانند یا تاریکی و نور برابرند؟ یا آنان شریکانی برای خدا قرار دادند [به خیال آنکه] مانند آفرینش خدا چیزی آفریده اند، آن گاه آفریده خدا و آفریده شریکان بر آنان مشتبه شده؟ بگو: آفریننده همه چیز فقط خداست و تنها او یکتای پیروز است. <br />

# مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كَالْأَعْمَى وَالْأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّمِيعِ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا أَفَلَا تَذَكَّرُونَ<ref>﴿هود۲۴﴾</ref> مثل اين دو گروه چون نابينا و كر [در مقايسه] با بينا و شنواست آيا در مثل يكسانند پس آيا پند نمى‏ گيريد

# وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَى مَوْلَاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّهْهُ لَا يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ<ref>﴿نحل،۷۶﴾</ref>  و خدا مثلى [ديگر] مى‏ زند دو مردند كه يكى از آنها لال است و هيچ كارى از او برنمى ‏آيد و او سربار خداوندگارش مى‏ باشد هر جا كه او را مى‏ فرستد خيرى به همراه نمى ‏آورد آيا او با كسى كه به عدالت فرمان مى‏ دهد و خود بر راه راست است ‏يكسان است

# لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا<ref>﴿نساء،۹۵﴾</ref>مؤمنان خانه‏ نشين كه زيان‏ديده نيستند با آن مجاهدانى كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى كنند يكسان نمى‏ باشند خداوند كسانى را كه با مال و جان خود جهاد مى كنند به درجه‏ اى بر خانه‏ نشينان مزيت بخشيده و همه را خدا وعده [پاداش] نيكو داده و[لى] مجاهدان را بر خانه‏ نشينان به پاداشى بزرگ برترى بخشيده است.

# وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَى مَوْلَاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّهْهُ لَا يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَهُوَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ<ref>﴿نحل،۷۶﴾</ref>و خدا مثلى [ديگر] مى‏ زند دو مردند كه يكى از آنها لال است و هيچ كارى از او برنمى ‏آيد و او سربار خداوندگارش مى‏ باشد هر جا كه او را مى‏ فرستد خيرى به همراه نمى ‏آورد آيا او با كسى كه به عدالت فرمان مى‏ دهد و خود بر راه راست است ‏يكسان است.

# وَمَا يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَلَا الْمُسِيءُ قَلِيلًا مَا تَتَذَكَّرُونَ<ref>﴿غافر،۵۸﴾</ref>و نابينا و بينا يكسان نيستند و كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏ اند [نيز] با [مردم] بدكار [يكسان] نيستند چه اندك پند مى ‏پذيريد

# أَ فَمَنْ يَهْدي إِلَي الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلاَّ أَنْ يُهْدي فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ<ref>يونس،35.</ref> يا كسي كه هدايت به‌سوی حق می‌کند براي پيروي شایسته‌تر است، يا آن كس كه خود هدايت نمی‌شود مگر هدايتش كنند؟ شما را چه می‌شود، چگونه داوري می‌کنید؟!<br>

شایسته‌سالاری در انواعی از روایات مطرح شده است که ما این انواع را ذیل عناوین مختلف که بیانگر زاویه نگاه به شایسته‌سالاری است متذکر می شویم:

# قال اميرالمؤمنين (عليه‌السلام): «أيهَا النَّاسُ! إنَّ أحَقَّ النَّاسِ بِهَذَا الامرِ أقوَاهُم عَلَيهِ وَ أعلَمُهُم بِأمرِ اللّهِ فِيهِ فَإن شَغَبَ شَاغِبٌ أُستُعتِبَ فَإن أبَي قُوتِلَ»؛<ref>نهج‌البلاغه، خ 173.</ref>اي مردم! سزاوارترين اشخاص به خلافت، كسي است كه در تحقق حكومت، نيرومندتر و در علم به فرمان خدا، آگاه‌تر باشد، تا اگر آشوبگري فتنه كرد، به حق بازگردانده شود و اگر سر باز زد، با او مبارزه شود.   

# حضرت علی (علیه‌السلام): مَن أحسَنَ الكِفايَةَ استَحَقَّ الوِلايَةَ<ref>(غررالحکم: 8692)</ref> امام على (علیه‌السلام): هر كس باکفایت شد، سزاوار ولايت است.

# رسول‌اللّه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): «مَا وَلَّت أُمَةٌ رَجُلاً قَطُّ أَمرَهَا وَ فِيهِم أعلَمُ مِنهُ إلا لَم يزَل أمرُهُم يذهَبُ سَفَالاً حَتَّي يرجِعُوا إلَي مَا تَرَكُوا»؛<ref>ابو صادق سليم بن قيس الهلالى العامرى الكوفى، كتاب سلیم بن قيس الهلالى، تحقيق الشيخ محمّدباقر الانصارى الزنجانى الخوئينى قم، نشر الهادى، 1416، ط. الثانية، ج 2، ص 938، 898، 699، 651 / ابومنصور طبرسى، الاحتجاج، تحقيق ابراهيم بهادرى و محمّد هادى به (تهران، دارالاسوة للطباعة و النشر، 1416)، ط. الثانية، ج 1، ص 360؛ ج 2، ص 66؛التعجب من أغلاط العامة ج۱ ص۵۸؛ مستدرک‌الوسائل ج۱۱ ص۳۰.</ref> هر كس عهده‌دار امامت قومي گردد، درحالی‌که فردي شايسته‌تر از وي در آن قوم باشد، آن قوم پيوسته در حال سقوط خواهد بود، مگر اينكه برگردند و سراغ آن فرد شايسته بروند.<br>

# قال رسول‌اللّه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم):  مَنْ أَمَّ قَوْماً وَ فِيهِمْ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْهُ وَ أَفْقَهُ لَمْ يَزَلْ أَمْرُهُمْ إِلَى سقال [سَفَالٍ] إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ؛<ref>المحاسن ج۱ ص۹۳، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج۱ ص۲۰۶، علل الشرایع ج۲ ص۳۲۶، تهذيب الأحكام ج۳ ص۵۶، أعلام الدین ج۱ ص۴۰۰، الوافي ج۸ ص۱۱۷۳، وسائل الشیعة ج۸ ص۳۴۶، بحار الأنوار ج۸۵ ص۸۸.</ref> هر كه بر قومى رهبرى كند و در ميان آنان داناترى دين‌شناس‌تر باشد كار آن قوم پيوسته تا روز رستاخيز رو به تباهى رود.

# امام علي (علیه‌السلام): مَن رُفِعَ بلا كِفايَةٍ وُضِعَ بلا جِنايَةٍ<ref>(غررالحکم: 8613)</ref> امام على (علیه‌السلام): هر كه را بدون كفايت بالا بردند، بدون گناه به زير كشند. <br>

# پیامبر اکرم (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) فرمودند: مَنْ تَوَلّي عَمَلا وَ هُوَيَعْلَمُ أنَّهُ لَيْسَ لَهُ بِأهْل، فَلْيتُبَّوَءُ مَقْعَدُهُ مِنَ النّارِ<ref>تاريخ إلاسلام، ج 101ـ120، ص 285؛</ref> هر كه رياست و مسئوليتي را بپذيرد و بداند كه اهليّت آن را ندارد، ـ در قبر و قيامت ـ جايگاه او پر از آتش خواهد شد.<br>

# قال رسول‌اللّه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): «مَن تَقَدَّمَ عَلَي قَومٍ مِنَ المُسلِمِينَ وَ هُوَ يرَي أنَّ فِيهِم مَن هُوَ أفضَلُ مِنهَ، فَقَد خَانَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ المُسلِمِينَ»<ref>عبدالحسين محمّد امينى نجفى، الغدير فى الكتاب و السنة و الادب، قم، مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، بى‌تا، ج 8، ص 411، تمهید الأوائل وتلخیص الدلائل، محمد بن الطیب باقلانی، ج۱، ص۴۸۶. الحياة با ترجمه احمد آرام، ج‏۲، ص: ۵۸۶.</ref>؛هر كس عهده‌دار امامت قومی گردد، درحالی‌که می‌داند كه فردی شایسته‌تر از وی در آن قوم وجود دارد، به خدا و رسولش و به مسلمانان خیانت كرده است.

# الإمامُ عليٌّ (عليه السلام)‌: مَن رُفِعَ بلا كِفايَةٍ وُضِعَ بلا جِنايَةٍ<ref>غررالحکم: 8613</ref> کسي که بدون شايستگي (مقامش) بالا رود، بدون جرم پايين کشيده شود.حاصل روایاتی كه نقل شد به‌روشنی دالّ بر این است كه ردای امامت و رهبری جامعه تنها بر اندام شایسته‌ترین و تواناترین فرد برازنده است و هر كس غیر وی متصدّی این منصب گردد، غاصب این مسند است و جامعه‌ای كه زمام رهبری آن به دست فردی غیر آن شخصیت شایسته باشد، در مسیر تباهی و پسرفت گام می‌نهد. ازاین‌رو، در صورت تحقق چنین غصبی، بر مردم لازم است كه این منصب را از غاصب بازستانده، به فردی كه شایسته این منصب، و این مسئولیت تنها حق اوست، بازگردانند.

# عَنِ اَلْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ (علیه‌السلام)يَقُولُ: مَنْ خَرَجَ يَدْعُو اَلنَّاسَ وَ فِيهِمْ مَنْ هُوَ أَفْضَلُ مِنْهُ فَهُوَ ضَالٌّ مُبْتَدِعٌ وَ مَنِ اِدَّعَى اَلْإِمَامَةَ مِنَ اَللَّهِ وَ لَيْسَ بِإِمَامٍ فَهُوَ كَافِرٌ<ref>الغيبة (للنعمانی) ج۱ ص۱۱۵ و مستدرک‌الوسائل ج۱۱ ص۲۹</ref>. هرکسی كه بیاید و مردم را به خود فرابخواند كه بیایید امامت من را قبول بكنید درحالی‌که «و فیهم من هو افضل منه» بین مردم یك كسی بهتر از آن هست آدم گمراهی است كه بدعت در دین درست كرده است «فهو ضالٌ مبتدع».

# الإمامُ الصّادقُ (علیه‌السلام): مَن دعـا النـاسَ إلى نفسِه و فيهِم مَن هُو أعلمُ مِنه فهُو مُبْتَدِعٌ ضالٌّ<ref>فقه الرضا (علیه‌السلام)ج۱ ص۳۸۳؛ تحف‌العقول ج۱ ص۳۷۵؛ بحار الأنوار ج۲ ص۳۰۸؛ بحار الأنوار ج۷۵ ص۲۵۹؛ عوالم العلوم ج۲۰ ص۸۳۳؛ مستدرک‌الوسائل ج۱۱ ص۲۹.</ref>. امام صادق (علیه‌السلام): هر كه مردم را به خود فراخواند، حال آن كه در ميان آنان داناتر و عالم‌تر از او هست، بدعت‌گذاری گمراه است.

# عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ عَنْ أَبِیهِ(علیه‌السلام)قَالَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ(صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)قَالَ مَنْ ضَرَبَ النَّاسَ بِسَيْفِهِ وَ دَعَاهُمْ إِلَى نَفْسِهِ وَ فِي الْمُسْلِمِينَ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْهُ فَهُوَ ضَالٌّ مُتَكَلِّفٌ<ref>الكافي- ط الاسلامية الشيخ الكليني جلد‌: 5 صفحه‌: 27 تفسیر العیاشی ج۲ ص۸۵؛تفسیر البرهان ج۲ ص۷۵۹؛بحار الأنوار ج۹۷ ص۲۶؛مستدرک‌الوسائل ج۱۱ ص۲۹.</ref> هر كه شمشير به روى مردم بكشد و آنان را به سوى خود فراخواند در صورتى كه در ميان ايشان كسى وجود دارد كه از وى داناتر است، چنان كس گمراه و متكلف مى‌‏باشد.

# قَالَ رَسُولُ‌اَللَّهِ (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): إِذَا ظَهَرَتِ اَلْبِدَعُ فِي أُمَّتِي فَلْيُظْهِرِ اَلْعَالِمُ عِلْمَهُ فَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اَللَّهِ <ref>الکافي  ج۱ ص۵۴؛ دعائم الإسلام  ج۱ ص۲؛ عوالي اللئالي  ج۴ ص۷۰؛ منیة المرید  ج۱ ص۱۸۶؛ الوافي  ج۱ ص۲۴۴؛ تفسير الصافي  ج۱ ص۲۰۷؛ وسائل الشیعة  ج۱۶ ص۲۶۹؛ الفصول المهمة  ج۱ ص۵۲۱؛ بحار الأنوار  ج۱۰۵ ص۱۵؛ بحار الأنوار  ج۱۰۵ ص۸۵؛ بحار الأنوار  ج۱۰۵ ص۱۱۸.</ref> رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرمود: زمانى كه در امتم بدعتها هويدا گشت بر عالم است كه علم خويش را آشكار كند، هر كه نكند لعنت خدا بر او باد.

# الإمامُ الكاظمُ (علیه‌السلام): إذا ماتَ المؤمنُ ··· ثُلِمَ في الإسلامِ ثُلمَةٌ لا يَسُدُّها شيءٌ؛ لأنّ المؤمنينَ الفُقَهاءَ حُصونُ الإسلامِ كَحِصنِ سُورِ المَدينةِ لَها<ref>[الكافي‌: 1/38/3.]</ref> امام كاظم (علیه‌السلام): هرگاه مؤمن بميرد··· رخنه‌اى در اسلام پديد آيد كه هيچ چيز آن را نبندد؛ زيرا مؤمنانِ فقيه، دژهاى اسلامند همچنان كه برج و باروى شهر موجب حفظ شهر است.

# الإمامُ عليٌّ (علیه‌السلام): لَولا حُضُورُ الحاضِرِ، و قِيامُ الحُجَّةِ بِوُجودِ الناصِرِ، و ما أخَذَ اللّه ُ عَلَى العُلَماءِ أن لا يُقارُّوا على كِظَّةِ ظالِمٍ، و لا سَغَبِ مَظلومٍ، لأَلقَيتُ حَبلَها على غاربِهِا<ref>[نهج البلاغة: الخطبة 3.]</ref>امام على (علیه‌السلام): اگر نبود حضور آن جمعیت و تمام شدن حجّت با وجود یار و یاور و اگر نبود كه خداوند از دانایان پیمان گرفته است كه بر سیرى ستمگر و گرسنگى ستمدیده رضایت ندهند، هر آینه مهار شتر خلافت را بر شانه‌اش مى‌انداختم.

# رسول اللّه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌:إنَّ أئِمَّتَكُم قادَتُكُم إلَى اللّهِ عز و جل‌، فَانظُروا بِمَن تَقتَدونَ في دينِكُم وصَلاتِكُم<ref>كمال الدين‌: ص ۲۲۱ ح ۷ عن أبي الحسن الليثيّ عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام‌، بحار الأنوار‌: ج ۲۳ ص ۳۰ ح ۴۶</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌:پيشوايانِ شما‌، رهبران شما به سوى خداوند عز و جل هستند. پس بنگريد كه در دين و نمازتان‌، به چه كسى اقتدا مى كنيد.<br>عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌: إنَّ أئِمَّتَكُم وَفدُكُم إلَى اللّهِ‌، فَانظُروا مَن توفِدونَ في دينِكُم وصَلاتِكُم<ref>قرب الإسناد‌: ص ۷۷ ح ۲۵۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام‌، كنز الفوائد‌: ج ۱ ص ۳۳۰‌، بحار الأنوار‌: ج ۲۳ ص ۳۰ ح ۴۶.</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌:پيشوايانِ شما‌، نمايندگان شما به نزد خدايند. پس بنگريد كه در دين و نماز خود‌، چه كسى را به نمايندگى مى فرستيد.

# عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌:اِجعَلوا أئِمَّتَكُم خِيارَكُم‌، فَإِنَّهُم وَفدُكُم فيما بَينَكُم وبَينَ رَبِّكُم<ref>السنن الكبرى‌: ج ۳ ص ۱۲۹ ح ۵۱۳۳‌، سنن الدارقطني‌: ج ۲ ص ۸۸ ح ۱۰‌، تفسير القرطبي‌: ج ۱ ص ۳۵۷‌، نصب الراية‌: ج ۲ ص ۲۶ ح ۶۱ كلّها عن ابن عمر‌، كنز العمّال‌: ج ۷ ص ۵۹۶ ح ۲۰۴۳۲.</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌:بهترين هايتان را پيشواى خود قرار دهيد؛ زيرا آنان نمايندگانِ ميان شما و پروردگارتان هستند.

# الامام علی (علیه‌السلام): وَ الْوَاجِبُ‏ فِي‏ حُكْمِ‏ اللَّهِ‏ وَ حُكْمِ الْإِسْلَامِ عَلَى الْمُسْلِمِينَ بَعْدَ مَا يَمُوتُ إِمَامُهُمْ أَوْ يُقْتَلُ ضَالًّا كَانَ أَوْ مُهْتَدِياً مَظْلُوماً كَانَ أَوْ ظَالِماً حَلَالَ الدَّمِ أَوْ حَرَامَ الدَّمِ أَنْ لَا يَعْمَلُوا عَمَلًا وَ لَا يُحْدِثُوا حَدَثاً وَ لَا يُقَدِّمُوا يَداً وَ لَا رِجْلًا وَ لَا يَبْدَءُوا بِشَيْ‏ءٍ قَبْلَ أَنْ يَخْتَارُوا لِأَنْفُسِهِمْ إِمَاماً عَفِيفاً عَالِماً وَرِعاً عَارِفاً بِالْقَضَاءِ وَ السُّنَّةِ يَجْمَعُ أَمْرَهُمْ وَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ<ref>كتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج ‏۲، ص ۷۵۲؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج ‏۳۳، ص ۱۴۴.</ref>حضرت علی(علیه‌السلام) فرمودند: بر اساس حكم خدا و حكم اسلام بر مسلمانان واجب است كه پس از آن كه پیشوایشان مى‌میرد یا كشته مى‌شود ـ گمراه باشد یا ره‌یافته، ستم‌دیده باشد یا ستمگر، خونش هدر باشد یا ریختن آن، حرام ـ كارى نكنند و دست به كارى نزنند و دست و گامى پیش ننهند و كارى را آغاز ننمایند تا آن گاه كه براى خویشتن، پیشوایى پاک‌دامن و دانا و پارسا و آشنا به قضاوت و سنّت، برگزینند تا امور آنان را سامان دهد و میانشان حكومت كند.<br>

الإمامُ عليٌّ (علیه‌السلام)ـ فيما كَتبَ للأشتَرِ لمَّا وَلاّهُ مِصرَ ـ: ثُمّ انظُرْ في اُمورِ عُمّالِكَ، فاستَعمِلْهُمُ اختِبارا، و لا تُوَلِّهِم مُحاباةً و أثَرَةً‌؛ فإنَّهُما جِماعٌ مِن شُعَبِ الجَورِ و الخِيانَةِ. و تَوَخَّ مِنهُم أهلَ التَّجرِبَةِ و الحَياءِ مِن أهلِ البُيوتاتِ الصّالِحَةِ، و القَدَمِ في الإسلامِ المُتَقَدِّمَةِ<ref>[نهج البلاغة: الكتاب 53امام على (علیه‌السلام)ـ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر ـ نوشت:</ref> دیگر آنكه در كارهاى كارگزارانت اندیشه و تأمل كن و پس از آزمودنِ آنها، ایشان را به كار گمار و به صرف جانبدارى یا علاقه به كسى او را عهده دار كارى مكن؛ زیرا این دو، كانون انواع ستم و خیانت است. كارگزاران خود را از میان افراد با تجربه و آبرومند از خاندان هاى نیك و خوش نام و پیشگام در اسلام انتخاب كن.

# پیامبر (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَن وَلّى مِن أمرِ المُسلِمينَ شَيئا فَوَلّى رَجُلاً و هُوَ يَجِدُ مَن هُوَ أصلَحُ لِلمُسلِمينَ مِنهُ فَقَد خانَ اللّه َ و رَسُولَهُ<ref>[ سنن بيهقى، ج 10، ص 11.]</ref>؛ پيامبر (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): كسى كه عهده‌دار يكى از امور مسلمانان شود و فردى را سرپرست كارى كند، با اين كه می‌تواند كسى را كه براى مسلمانان بهتر از او باشد بيابد، به خدا و رسولش خيانت كرده است.

# رسول‌الله (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَنِ استَعمَلَ رَجُلاً مِن عِصابَةٍ، وفِي تِلكَ العِصابَةِ مَن هُوَ أرضى للّه ِِ مِنهُ؛ فَقَد خانَ اللّه، وخانَ رَسولَهُ، وخانَ المُؤمِنينَ<ref>المستدرك على الصحيحين: ج 4 ص 104 ح 7023 عن ابن عبّاس</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): هر كس از ميان گروهى، مردى را به كار گمارد و در ميان آن گروه، شخص خداپسند تر از او وجود داشته باشد، به خدا خيانت كرده، به پيامبر او خيانت كرده و به مؤمنان، خيانت كرده است.

# رسولُ‌اللّه ِ (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَنِ استَعمَلَ رجُلاً مِن عِصابَةٍ‌، و فِيهِم مَن هُو أرضى للّه ِ مِنهُ‌، فَقَد خانَ اللّه َ و رَسولَهُ و المُؤمنينَ<ref>[. الترغيب و الترهيب: 3/179/1.]</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم)‌: هر كس مردى را از ميان گروهى به كار گمارد و بين آنها خدا پسندتر از او باشد، به خدا و رسول او و مؤمنان خيانت كرده است.

# أَبُو ذَرٍّ عَنِ النَّبِيِّ (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم):‏ مَنِ اسْتَعْمَلَ غُلَاماً فِي عِصَابَةٍ فِيهَا مَنْ هُوَ أَرْضَى‏ لِلَّهِ‏ مِنْهُ فَقَدْ خَانَ اللَّهَ<ref>بحارالانوار، ج 23، ص 75 و مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)‌؛ ج‏1‌؛ ص258.</ref> هر که از بین گروهی، کسی را به کار گمارد در حالی که در بین آنها خدا پسندتر از او وجود داشته باشد به خدا خیانت کرده است.

# پيامبر (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَن وَلّى مِن أمرِ المُسلِمينَ شَيئا فَوَلّى رَجُلاً و هُوَ يَجِدُ مَن هُوَ أصلَحُ لِلمُسلِمينَ مِنهُ فَقَد خانَ اللّه َ و رَسُولَهُ<ref>[ سنن بيهقى، ج 10، ص 11.] (کنز الفوائد، جلد‏2، صفحه283)</ref>؛ پيامبر (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم):كسى كه عهده‌دار يكى از امور مسلمانان شود و فردى را سرپرست كارى كند، با اين كه می‌تواند كسى را كه براى مسلمانان بهتر از او باشد بيابد، به خدا و رسولش خيانت كرده است.

# عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): أيُّما رَجُلٍ استَعمَلَ رَجُلاً عَلى عَشَرَةِ أنفُسٍ، عَلِمَ أنَّ فِي العَشَرَةِ أفضَلَ مِمَّن استَعمَلَ؛ فَقَد غَشَّ اللّه َ وغَشَّ رَسولَهُ<ref>المطالب العالية: ج 2 ص 233 ح 2102.</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): هر كس مردى را بر ده نفر رياست دهد با آن كه می‌داند در ميان آن ده نفر، برتر از كسى كه رياستش داده است، وجود دارد، به خدا و پيامبر او ناراستى [و خيانت] كرده است.

# عن ابن عبّاس عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمينَ، وهُوَ يَعلَمُ أنَّ فيهِم أولى بِذلِكَ مِنهُ، وأعلَمَ بِكتابِ اللّه ِ وسُنَّةِ نَبِيِّهِ‌؛ فَقَد خانَ اللّه َ ورَسولَهُ وجَميعَ المُسلِمينَ<ref>جامع الصغير، ج ۱، ص ۴۵۵. سنن البيهقي الكبري، ج10، ص118، ح20151، ناشر: مكتبة دار الباز - مكة المكرمة، تحقيق: محمد عبد القادر عطا، 1414 – 1994.</ref>همین مفهوم با عبارت ديگر در منابع هست<ref>ابن عساكر الدمشقي الشافعي، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج53، ص256، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت - 1995؛الهندي، علاء الدين علي المتقي بن حسام الدين، كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال، ج16، ص38، تحقيق: محمود عمر الدمياطي، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): هر كس از ميان مسلمانان كارگزارى برگمارَد، در حالى كه می‌داند در ميان آنان شايسته تر از او به اين كار و داناتر به كتاب خدا و سنّت پيامبرش وجود دارد، بى گمان به خدا و پيامبر او و همه مسلمانان، خيانت ورزيده است.

# عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَنْ قَلَّدَ إنْسَانًا عَمَلًا وفي رَعِيَّتِهِ من هو أَوْلَي منه فَقَدْ خَانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَجَمَاعَةَ الْمُؤْمِنِينَ<ref>الكاساني الحنفي، علاء الدين أبي بكر بن مسعود بن احمد الشاشي الملقب بملك العلماء (متوفاي 587هـ)، بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، ج1، ص228، ناشر: دار الكتاب العربي - بيروت، الطبعة: الثانية، 1982م؛ السرخسي الحنفي، شمس‌الدین ابوبكر محمد بن أبي سهل (متوفاي483هـ )، المبسوط، ج1، ص172، ناشر: دار المعرفة - بيروت؛ ابن عابدين الحنفي، محمد أمين بن عمر (متوفاي1252هـ)، حاشية رد المختار علي الدر المختار شرح تنوير الأبصار فقه أبو حنيفة، ج5، ص364، ناشر: دار الفكر للطباعة والنشر. - بيروت. - 1421هـ - 2000م.</ref> هر كسي كه انساني را به كاري بگمارد كه مي داند در رعيتش شایسته‌تر از او وجود دارد؛ به‌درستی كه به خدا، رسول خدا و تمام مؤمنان خيانت كرده است.

# عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): ومن استعمل رجلا وهو يَجِدُ غيرَهُ خيراً منه وأعْلَمَ مِنْه بكتابِ الله وسنةً نَبِيّه فقد خان الله ورسولَه وجميعِ المؤمنين<ref>البغدادي، ابوبكر أحمد بن علي بن ثابت الخطيب (متوفاي463هـ)، تاريخ بغداد، ج6، ص76، ناشر: دار الكتب العلمية – بيروت</ref> اگر كسي مردي را بگمارد؛ درحالی‌که بهتر از او و داناتر از او را به كتاب خدا و سنت پيامبرش مي يابد، به‌درستی كه به خدا، رسول خدا و تمام مؤمنان خيانت كرده است.

# عن أبي ذرّ عنه (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): مَنِ استَعمَلَ غُلاما في عِصابَةٍ فيها مَن هُوَ أرضى للّه ِِ مِنهُ، فَقَد خانَ اللّه َ<ref>المناقب لابن شهر آشوب: ج 1 ص 258 عن أبي ذرّ، بحار الأنوار: ج 23 ص 75 ح 24</ref> پيامبر خدا (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم): هر كس نورسيده اى را بر گروهى بگمارد كه در آن گروه، خدا پسندتر از او وجود دارد، به خدا خيانت ورزيده است.

# عن الصادق (علیه‌السلام): لَيسَ يُحَبُّ لِلمُلوكِ أن يُفَرِّطوا في ثَلاثٍ: في حِفظِ الثُّغورِ، و تَفَقُّدِ المَظالِمِ، و اختِيارِ الصّالِحينَ لأعمالِهِم <ref>.[تحف‌العقول: 319.]</ref> امام صادق (علیه‌السلام): براى حكمرانان پسنديده نيست كه در سه كار كوتاهى ورزند: حفظ مرزها، رسيدگى به مظالم و حقوق پايمال شده مردم و انتخاب افراد شايسته براى كارهاى خود.

# قال الامام علي (علیه‌السلام): يستَدَلَّ عَلَي ادبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تَضييعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقديمِ الاَراذِلِ وَ تَاخيرِ الاَفاضِلِ<ref>غرر الحکم، ص ۳۴۲.</ref> چهار چيز باعث شکست دولت ها مي شود:

1- ضايع کردن اصول (مسائل مهم)<br>

2- سرگرم شدن به فروع (امور کم اهميت)<br>

3- به کار گماردن آدم هاي پست<br>

4- کنار گذاردن انسان هاي فاضل.<br>

== منابع ==