نظریه کسب: تفاوت میان نسخه‌ها

نظریه کسب (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۲۴

۴٬۷۷۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۳ مارس ۲۰۲۱

بدون خلاصۀ ویرایش

Salehi.m

confirmed

۵٬۹۱۷

ویرایش

@@ خط ۳۹: / خط ۳۹: @@
 ''' [[محمد عبده]](1266-1323ق)'''در تفسیر کسب  می گوید که عقل سلیم همراه با حواس( پنج گانه) شهادت می دهد که انسان متوجه موجودیت خود وافعالش باشد در حالی که این فهم و توجه به هیچ دلیل و ارشادی احتیاج ندارد، زیرا فهم این موضوع، ریشه در فطرت انسان دارد و علاوه افعالش را با عقلش می سنجد و با اراده اش تقدیر می کند و سپس آن  را  با عقلش می سنجد و با اراده اش مقدر می کند و  با قدرتی که در وجودش است، به فعلیت می رساند. عبده اضافه می کند البته کسی که این حقیقت و بداهت فطری و عقلی را انکار کند، در واقع وجود خودش را انکار کرده است.<ref> محد عبده، [[رساله التوحید]]، جلد اول، ص 31</ref>در نظریه عبده از تفسیر جبر و اختیار، نکات قابل توجهی وجود دارد. 1. ایشان بیان می کند که عبد دارای قدرت و اراده است و این دو بیهوده آفریده نشده است. 2. وجود این دو صفت، به این دلیل است که مناط تکلیف و ثواب و عذاب باشد، زیرا بدون داشتن قدرت و اراده، وجود تکالیف امری عبث است و منجر به جبر می شود. 3. عبده انتساب افعال به عباد را حقیقی می داند و معتقد است که عباد با داشتن قدرت و اراده، فاعل واقعی افعال خود خواهند بود.( و البته قدرت و اراده در وجود انسان می بایست به طور واقعی باشد و گرنه با فرض قدرت و اراده مجازی هیچ فعلی صادر نخواهد شد.)
-'''[[عبد العظیم زرقانی]](1367-1948 م)''' در تفسیر کسب در پی رسیدن به وجه جامع میان جبر و اختیار است.وی هر دو دسته از آیات قرآن را بررسی می کند که از یک سو به دفاع از فاعلیت مطلق الهی یعنی توحید در خالقیت نظر دارد و از سوی دیگر، انسان را فاعل واقعی افعال خود می داند و سر انجام به این نتیجه می رسد که اگر به هر یک از این دو گروه از آیات متمایل شویم، تفسیر کاملی به دست نمی  آوریم بلکه حقیقت را نیز گم خواهیم کرد، پس سزاوار است که راه وسط میان این دو آیات را در نظر بگیریم و پیش برویم. زرقانی در تفسیر خلق افعال عباد، ابتدا به آیاتی که خلق را فقط به خدا نسبت می دهد اشاره می کند و می نویسد: در قرآن و روایات نصوص فراوانی وجود دارد مبنی بر این که مطابق با آن دو، خدای متعال خالق هر چیزی است. بازگشت هر چیزی به سوی اوست. هدایت و ضلالت در دست اوست. خدا خالق هر چیزی است و آیا جز خدا خالق دیگری هم هست! خدا شما و آن چه را می سازید خلق کرده است!...  و نیز پیامبر صلوات الله علیه فرمود: هرگاه به تو چيزي برسد، نگو اگر من چنين مي کردم، چنان  مي شد، ولي بگو خدا مقدر کرده بود و آنچه را بخواهد انجام مي دهد.<ref>زرقانی عبد العظیم، مناهل العرفان، ج 1  ص 506</ref>
+'''[[عبد العظیم زرقانی]](1367-1948 م)''' در تفسیر کسب در پی رسیدن به وجه جامع میان جبر و اختیار است.وی هر دو دسته از آیات قرآن را بررسی می کند که از یک سو به دفاع از فاعلیت مطلق الهی یعنی توحید در خالقیت نظر دارد و از سوی دیگر، انسان را فاعل واقعی افعال خود می داند و سر انجام به این نتیجه می رسد که اگر به هر یک از این دو گروه از آیات متمایل شویم، تفسیر کاملی به دست نمی  آوریم، بلکه حقیقت را نیز گم خواهیم کرد، پس سزاوار است که راه وسط میان این دو آیات را در نظر بگیریم و پیش برویم. زرقانی در تفسیر خلق افعال عباد، ابتدا به
+سخن اشاعره
+ آیاتی که خلق را فقط به خدا نسبت می دهد اشاره می کند و می نویسد: در قرآن و روایات نصوص فراوانی وجود دارد مبنی بر این که مطابق با آن دو، خدای متعال خالق هر چیزی است. بازگشت هر چیزی به سوی اوست. هدایت و ضلالت در دست اوست. خدا خالق هر چیزی است و آیا جز خدا خالق دیگری هم هست! خدا شما و آن چه را می سازید خلق کرده است!...  و نیز پیامبر صلوات الله علیه فرمود: هرگاه به تو چيزي برسد، نگو اگر من چنين مي کردم، چنان  مي شد، ولي بگو خدا مقدر کرده بود و آنچه را بخواهد انجام مي دهد.<ref>زرقانی عبد العظیم، مناهل العرفان، ج 1  ص 506</ref>
+زرقانی در ادامه می گوید اگر کسی به این نصوص نگاه کند، اعتراف می کند که همه امور به خدا بر می گردد و او در حاکمیتش بی شریک است.
+زرقانی به جانب دیگر موضوع  که انتساب صحیح فاعلیت انسان در افعال اختیاری است می پردازد و می نویسد در نصوص آمده که هر کسی عمل نیک انجام دهد برای به نفع خودش انجام داده و هر کسی عمل بد انجام دهد علیه خودش انجام داده اگر نیکی کردید برای خودتان کردید و اگر بدی کردید علیه خودتان بدی کردید. [[ر ک، همان.]] وی معتقد است هر کسی به این نصوص نگاه کند، متوجه می شود که افعال عباد منسوب به خود آنان است. به همین دلیل اگر اشخاص کار نیک انجام دادند، مستحق ثواب اند و اگر کار بد انجام دادند، مستحق عقاب اند.[[ر ک، همان]] وی در نحوه تفسیر افعال عباد به تقسیم بندی هر یک از مذاهب  می پردازد و می نویسد که اهل سنت، با انتخاب گزینه اول، مسیر توحید در خالقیت را تقویت کردند و مسئله ثواب و عقاب عمل را با نظریه کسب پاسخ داده آن را محور ثواب و عقاب دانستند و گفتند اگر چه عباد خالق افعال خویش نیستند، ولی کاسب آن هستند. کسب به این معنا مناط ثواب و عقاب است. با این حساب عدل و حکمت خدا در آن چیزی که بر مکلفین تکلیف کرده است، قابل فهم می شود.زرقانی در ادامه به گروه دوم( معتزله) اشاره می کند که به دلیل توجه بیشتر به مباحث مربوط به عدل الهی و توجیه افعال انسان و حل مسایلی چون بهشت و جهنم و نیز ثواب و عذاب، به اختیار گرایی در خلق فعل و تفویض آن از طرف خدای متعال به بندگانش گرویدند.
+وی بعد از اشاره به آرای اشاعره و معتزله، نظر خود را که به نظر امامیه شباهت دارد بیان می کند و می گوید هر کدام از این دو گروه برای اثبات مدعای خویش دلایل موجهی را ارایه کرده اند.«هکذا تجد لکلتا الطائفتین وجهه نظر قویه و تاویلا سائغا فیما تووله من النصوص المقابله لنصوص التی بهرتها فرجحتها ...فکیف یرضی منصف اذا بتجریح احداهما و رمیها باشنع التهم من کفر او شرک او هوی ؟ .... و لقد کان سلفنا الصالح یومنون بوحدانیه الله و عدله و یومنون بقدره وامره و یومنون بهذه النصوص و تلک النصوص و یومنون بان العبد یعمل ما یعمل و ان الله خالق کل شی...» یعنی بر همین منوال برای هر یک از دو طائفه مقابل هم، دلایل قوی وجود دارد...پس چگونه یک انسان منصف به خودش اجازه می دهد یک طرف را به شنیع ترین تهمت کفر و شرک و هوای نفس متهم کند، در حالی که پیشینیان صالح ما، بین این دو گروه از آیات و روایات جمع می کردند. یعنی علاوه بر آن که به وحدانیت الهی معتقد بودند و عدالت خدا را باور می کردند، تابع قدر خدا بودند و خود را مامور به امر خدا می دانستند، پس به هر دو گروه از نصوص ایمان داشتند و معتقد بودند که عباد با اختیار خود در ایجاد فعل نقش داشتند و در همان حال خدا را خالق همه اشیاء می دانستند. از تفسیر زرقانی به دست می آید، وی در مسیری قدم می گذارد که امامیه قدم گذاشته اند، زیرا امامیه نیز میان دو دسته از ایات که به توحید در خالقیت و نیز اختیار عبد می پردازد، جمع کرده اند و در ایجاد و تکوین قدرت خدا و بنده را با هم دخیل دانستند. زرقانی نیز به تبع تفاسیر اسلاف خود، معتقد است که هر دو قدرت در ایجاد یک فعل موثر است.
 ==خلاصه تعاریف نظریه کسب از دیدگاه ماتریدیه==