۲۱٬۸۹۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
روز اول محرم در هند تعطیلی رسمی ست بنابرین ادارات دولتی، دفاتر پست و بانک‌ها تعطیل هستند. ممکن است مغازه‌ها و کار و بار و سایر نهادهای اسلامی، تعطیل باشند یا ساعات کار را کاهش دهند. مردمی که مایل به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هستند ممکن است نیاز باشد که جدول زمانی را با مسئولان محلی هماهنگ کنند. [[نماز جماعت]] و مراسم [[دعا]]، رژه و راهپیمایی در این روز ممکن است باعث ترافیک شدید خصوصاً در مناطق مسلمان نشین شود. | روز اول محرم در هند تعطیلی رسمی ست بنابرین ادارات دولتی، دفاتر پست و بانک‌ها تعطیل هستند. ممکن است مغازه‌ها و کار و بار و سایر نهادهای اسلامی، تعطیل باشند یا ساعات کار را کاهش دهند. مردمی که مایل به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هستند ممکن است نیاز باشد که جدول زمانی را با مسئولان محلی هماهنگ کنند. [[نماز جماعت]] و مراسم [[دعا]]، رژه و راهپیمایی در این روز ممکن است باعث ترافیک شدید خصوصاً در مناطق مسلمان نشین شود. | ||
در میان شیعیان هند مراسمی معمول است که ممکن است در نواحی مختلف، جزئیاتی متفاوت داشته باشند. به محض ظاهر شدن ماه جدید، مردم هر سال در مکان‌های دائمی (که در جنوب هند به عاشورخانه معروف است) گرد هم می‌آیند. آنها بعد از خوردن شربت (نوشیدنی شیرین و خنک), یا برنج {منظور نذری ست} با نام | در میان شیعیان هند مراسمی معمول است که ممکن است در نواحی مختلف، جزئیاتی متفاوت داشته باشند. به محض ظاهر شدن ماه جدید، مردم هر سال در مکان‌های دائمی (که در جنوب هند به عاشورخانه معروف است) گرد هم می‌آیند. آنها بعد از خوردن شربت (نوشیدنی شیرین و خنک), یا برنج {منظور نذری ست} با نام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) فاتحه می‌خوانند. نوشیدنی خنک به معنای یادآوری مؤمنان از تشنگی حسین و خانواده و همراهانش هست که رنج برده‌اند. بعد خوراک و نوشیدنی بین مردم خصوصاً فقرا پخش می‌شود. در بعضی مکان‌ها هر روز غروب مردم گودالی حفر می‌کنند و درونش آتش روشن می‌کنند و دورش با چوب یا شمشیر حفاظ می‌سازند. یا دورتا دور این گودال می‌دوند و فریاد می‌زنند. | ||
عاشورخانه معمولاً با پارچه‌های سیاهی که روی آن آیات قرآن نوشته شده تزئین می‌شود. درون عاشورخانه تابوت‌ها و سازه‌های چوبی قرار دارد که با ورق‌های نقره‌ای، کاغذهای رنگی و زرق و برق‌دار پوشش داده شده. آنها با تخیل و احساس هنری ساخته شده‌است و به منظور نشان دادن آرامگاه | عاشورخانه معمولاً با پارچه‌های سیاهی که روی آن آیات قرآن نوشته شده تزئین می‌شود. درون عاشورخانه تابوت‌ها و سازه‌های چوبی قرار دارد که با ورق‌های نقره‌ای، کاغذهای رنگی و زرق و برق‌دار پوشش داده شده. آنها با تخیل و احساس هنری ساخته شده‌است و به منظور نشان دادن آرامگاه حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، در دشت کربلا، یا مقبره پیامبر در مدینه یا حتی تاج‌محل در اگرا بنا شده. در کنار آنها وسایل جنگی قرار دارد که متصور هستند امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) در کربلا از آنها استفاده کردند. مثل عمامه (از طلا)، یک شمشیر، سپر، تیر و کمان. | ||
همچنین تعدادی علم یا علامت در اشکال گوناگون وجود دارد که هر کدام معنی مخصوص خود را دارند. اغلب علم‌ها شکل یک دست را در راس خود دارند. این علامت از آنجایی محبوب است که به پنج تن از اعضای خانوادهٔ پیامبر اشاره دارد: [[محمد رسول‌الله]]، [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]] علیهم‌السلام. | همچنین تعدادی علم یا علامت در اشکال گوناگون وجود دارد که هر کدام معنی مخصوص خود را دارند. اغلب علم‌ها شکل یک دست را در راس خود دارند. این علامت از آنجایی محبوب است که به پنج تن از اعضای خانوادهٔ پیامبر اشاره دارد: [[محمد رسول‌الله]]، [[علی]]، [[فاطمه]]، [[حسن]] و [[حسین]] علیهم‌السلام. | ||
==== به یاد کربلا ==== | ==== به یاد کربلا ==== | ||
هر روز عصر مردم در عاشورخانه یا منازل خود گرد هم می‌آیند. این مجالس، یادآور قدم به قدم وقایع کربلاست. از زمانی که امام | هر روز عصر مردم در عاشورخانه یا منازل خود گرد هم می‌آیند. این مجالس، یادآور قدم به قدم وقایع کربلاست. از زمانی که امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) دعوت کوفیان را دریافت کرد تا زمانی که [[شهید]] شد. ذاکر خطابه‌ای را برای اعضای مجلس می‌خواند و مرثیه‌گوها اشعاری را که حوادث کربلا را به یاد می‌آورد، قرائت می‌کنند. این وقایع به‌طور هنرمندانه‌ای بی‌رحمی یزیدیان که امام حسین، خانواده و همراهانش را کشتند روایت می‌کنند. این مراثی شامل نوحه (اشعار درد و رنج) همراه با سوز خوانده می‌شوند تا احساسات شنوندگان را برای ندبه و گریستن تحریک کنند. مؤمنان از جا برمی‌خیزند و با اندوه سینه می‌زنند و فریاد می‌زنند: یا حسن، یا حسین. در عین حال [[یزید]] خلیفه‌ای که باعث کشته شدن امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) شد، نفرین می‌شود. | ||
==== دسته‌ها و مراسم دیگر ==== | ==== دسته‌ها و مراسم دیگر ==== | ||
در روز هشتم نیزه‌ای به حرکت در می‌آید در حالی که سر مثالی | در روز هشتم نیزه‌ای به حرکت در می‌آید در حالی که سر مثالی حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) را حمل می‌کند. این کار اشاره به واقعه‌ای دارد که به دستور یزید سرها را بر نیزه کردند. | ||
به علاوه تابوت‌هایی از امام حسن، امام حسین و قاسم حمل می‌شوند. تمام مدت مردم سینه می‌زنند و می‌گویند: حسن! حسین! بعضی مواقع این کار متوقف می‌شود و گروهی از مردان و پسران با نیم تنهٔ برهنه و با دسته‌های تیغ خودشان را می‌زنند که خون از پشتشان جریان می‌ییابد قمه زنی با گروهی بزرگ تشکیل می‌شود که در حالی که به شدت بر سر و سینه می‌کوبند، همراه هم داد می‌زنند: یا حسن! یا حسین! | به علاوه تابوت‌هایی از امام حسن، امام حسین و قاسم حمل می‌شوند. تمام مدت مردم سینه می‌زنند و می‌گویند: حسن! حسین! بعضی مواقع این کار متوقف می‌شود و گروهی از مردان و پسران با نیم تنهٔ برهنه و با دسته‌های تیغ خودشان را می‌زنند که خون از پشتشان جریان می‌ییابد قمه زنی با گروهی بزرگ تشکیل می‌شود که در حالی که به شدت بر سر و سینه می‌کوبند، همراه هم داد می‌زنند: یا حسن! یا حسین! | ||
رسم است که تابوت‌ها و علم‌های سبز (علامت‌های ارتش | رسم است که تابوت‌ها و علم‌های سبز (علامت‌های ارتش حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، تزئین شده با نقره، طلا و برنج) در صفوف منظم توسط مردان پابرهنه که سینه می‌زنند، مرثیه می‌خوانند و گاهی اوقات برای ابراز غم و اندوه خود، خودزنی می‌کنند، حمل می‌شوند. این پروسه در طول ماه محرم ادامه دارد و در روز دهم ماه، که روز عاشورا نام دارد، به اوج خود می‌رسد. | ||
روز دهم، عاشوراست. در این روز تابوت‌ها را در آب می‌اندازند یا در گودالی که به این منظور و به نام کربلا حفر کرده‌اند، به صورت دسته جمعی دفن می‌کنند. در غروب دوازدهم مردم تمام شب را بیدار می‌مانند و برای بزرگداشت حسین قرآن و مرثیه می‌خوانند. | روز دهم، عاشوراست. در این روز تابوت‌ها را در آب می‌اندازند یا در گودالی که به این منظور و به نام کربلا حفر کرده‌اند، به صورت دسته جمعی دفن می‌کنند. در غروب دوازدهم مردم تمام شب را بیدار می‌مانند و برای بزرگداشت حسین قرآن و مرثیه می‌خوانند. | ||
روز آخر مقداری خوراکی تهیه می‌شود و بعد از خواندن فاتحه آن را به فقرا می‌دهند. با این امور خیر، مراسم محرم پایان می‌یابد. | روز آخر مقداری خوراکی تهیه می‌شود و بعد از خواندن فاتحه آن را به فقرا می‌دهند. با این امور خیر، مراسم محرم پایان می‌یابد. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
=== سوگواری در عصر معصومین === | === سوگواری در عصر معصومین === | ||
اولین مرثیه‌خوانان بر حسین‌بن‌علی(علیه‌السلام) پس از واقعه عاشورا، زینب(س) و علی بن | اولین مرثیه‌خوانان بر حسین‌بن‌علی(علیه‌السلام) پس از واقعه عاشورا، زینب(س) و علی بن الحسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) بودند. زینب(س) هنگام گذر از کنار تن برادرش با خواندن اشعاری، حتی دشمنان را متأثر کرد<ref>بلاذری، انساب‌الاشراف، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ج۳، ص۲۰۶.</ref>. با ورود اسیران کربلا به شام، زنان بنی‌امیه بر آنان گریستند، و به گفته‌ای سه روز یا هفت روزعزا به پا کردند. گفته می‌شود اولین کسی که در رثای شهدای کربلا و امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) مرثیه سرود عقبة بن عمرو سهمی بوده است<ref>ابن جوزی٬ تذکرة الخواص٬ شریف رضی٬ ج۱ ٬ ص ۲۴۱.</ref>. عبیدالله بن حر جعفی را نیز نخستین زیارت کننده قبر امام(ع) دانسته‌اند<ref>شهرستانی، تاریخ النیاحه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص ۱۰۰.</ref>. او پس از شهادت امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) از منزل خود در قصر بنی مقاتل به کربلا رفت و گریست و قصیده بلندی در رثای امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) سرود. | ||
توابین که پس از شهادت [[امام | توابین که پس از شهادت [[امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)]] توبه کرده و بر ضد [[امویان]] به قیام برخاستند ابتدا به کربلا رفتند و در آن جا به عزاداری پرداختند و برای خونخواهی امام(ع) هم قسم شدند<ref>خوارزمی، مقتل الحسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص ۲۱۸.</ref>. | ||
بشر بن جذلم، به دستور [[امام سجاد(ع)]] ورود اهل بیت به مدینه را با سرایش اشعاری به مردم اعلام کرد و آنان را گریاند<ref>حکیم، موسوعة الامام... ، دار المورخ العربی، ج۵، ص۲۱۵۷.</ref>. همچنین زنانی از اهل بیت(ع)، به سوگواری پرداختند و مردم مدینه را به سوگ نشاندند؛ زنانی از جمله: زینب دختر عقیل، ام البنین و رباب<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، ج۴، ص۸۸.</ref>. | بشر بن جذلم، به دستور [[امام سجاد(ع)]] ورود اهل بیت به مدینه را با سرایش اشعاری به مردم اعلام کرد و آنان را گریاند<ref>حکیم، موسوعة الامام... ، دار المورخ العربی، ج۵، ص۲۱۵۷.</ref>. همچنین زنانی از اهل بیت(ع)، به سوگواری پرداختند و مردم مدینه را به سوگ نشاندند؛ زنانی از جمله: زینب دختر عقیل، ام البنین و رباب<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، ج۴، ص۸۸.</ref>. | ||
=== تشویق و ترغیب به سوگواری === | === تشویق و ترغیب به سوگواری === | ||
امامان خود هنرمندان و شعرا را به مرثیه‌گوئی تشویق می‌کردند. چنان که [[امام صادق(ع)]] سرایش شعر برای شهدای کربلا و گریاندن مردم را عامل واجب گشتن بهشت برای شاعر برشمرده است. نیز آن حضرت در روز عاشوراء در منزل خود مراسم عزا برپا می‌کرد و بستگان و اصحاب خود را بدان دعوت می‌نمود<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، قم، باب ۳۲ و ۳۳.</ref>. | امامان خود هنرمندان و شعرا را به مرثیه‌گوئی تشویق می‌کردند. چنان که [[امام صادق(ع)]] سرایش شعر برای شهدای کربلا و گریاندن مردم را عامل واجب گشتن بهشت برای شاعر برشمرده است. نیز آن حضرت در روز عاشوراء در منزل خود مراسم عزا برپا می‌کرد و بستگان و اصحاب خود را بدان دعوت می‌نمود<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، قم، باب ۳۲ و ۳۳.</ref>. | ||
کمیت اسدی از شاعران زمان [[امام باقر(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] و دعبل خزاعی از شاعران شیعی دوران امام رضا(ع) برای امام | کمیت اسدی از شاعران زمان [[امام باقر(ع)]] و [[امام صادق(ع)]] و دعبل خزاعی از شاعران شیعی دوران امام رضا(ع) برای امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) مرثیه خوانده‌اند. در آن دوره، به کسانی که مصائب امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) را با شعر حکایت می‌کردند، مُنشِد گفته می‌شد<ref>مظاهری، رسانه شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳، به نقل از پوراحمدی، عزاداری امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) در محضر امامان شیعه، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره۸، ص۱۱۸.</ref>. | ||
=== رشد و گسترش عزاداری === | === رشد و گسترش عزاداری === | ||
با روی کار آمدن آل‌بویه فشارها از شیعیان برداشته شد و در سال ۳۵۲ق، برای نخستین بار حکومت روز عاشورا را تعطیل رسمی و عزای عمومی اعلام کرد؛ خرید و فروش ممنوع شد، به قصابان دستور داده شد به احترام این روز ذبح نکنند، آشپزان غذا نپزند و در بازارها خیمه عزا برپا شد. شیعیان دوران آل‌بویه، مراسم عزاداری را با عنوان مجالس «النیاحه» یا «الرثا» برگزار می‌کردند. مردم با حالتی پریشان و لباس سیاه به کوچه‌ها می‌آمدند و بر سر و روی خود کاه می‌ریختند و بر سر و سینه می‌زدند و در حالی که اشعاری در رثای امام | با روی کار آمدن آل‌بویه فشارها از شیعیان برداشته شد و در سال ۳۵۲ق، برای نخستین بار حکومت روز عاشورا را تعطیل رسمی و عزای عمومی اعلام کرد؛ خرید و فروش ممنوع شد، به قصابان دستور داده شد به احترام این روز ذبح نکنند، آشپزان غذا نپزند و در بازارها خیمه عزا برپا شد. شیعیان دوران آل‌بویه، مراسم عزاداری را با عنوان مجالس «النیاحه» یا «الرثا» برگزار می‌کردند. مردم با حالتی پریشان و لباس سیاه به کوچه‌ها می‌آمدند و بر سر و روی خود کاه می‌ریختند و بر سر و سینه می‌زدند و در حالی که اشعاری در رثای امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) می‌خواندند در خیابان‌ها می‌گشتند<ref>ابن‌کثیر البدایه و النهایه٬ ۱۴۰۷ق٬ ج۱۱ ٬ ص۲۵۹.</ref>. | ||
در دوره تیموریان مداحان به آزادی به منقبت‌خوانی ائمه در ملأعام می‌پرداختند و اصطلاح مداحی از این زمان رواج یافت اصطلاح روضه‌خوان نیز از این دوره به بعد رایج شد و علت آن نگارش کتاب روضة الشهدا به دست ملاحسین واعظ کاشفی و رواج بسیار آن میان مردم بود؛ به‌طوری‌که بسیاری از افراد در مراسم عزاداری به مطالب آن استناد می‌کردند. کم‌کم به خوانندگان این کتاب روضه‌خوان گفتند و به‌مرور زمان این اصطلاح به هر کسی که مصیبت امام | در دوره تیموریان مداحان به آزادی به منقبت‌خوانی ائمه در ملأعام می‌پرداختند و اصطلاح مداحی از این زمان رواج یافت اصطلاح روضه‌خوان نیز از این دوره به بعد رایج شد و علت آن نگارش کتاب روضة الشهدا به دست ملاحسین واعظ کاشفی و رواج بسیار آن میان مردم بود؛ به‌طوری‌که بسیاری از افراد در مراسم عزاداری به مطالب آن استناد می‌کردند. کم‌کم به خوانندگان این کتاب روضه‌خوان گفتند و به‌مرور زمان این اصطلاح به هر کسی که مصیبت امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) را می‌خواند اطلاق شد و جای منقبت‌خوانی را گرفت. | ||
اوج گسترش عزاداری برای سیدالشهدا، در زمان صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران در زمان شاه اسماعیل صفوی بود. در این دوره با پشتیانی دولت و حضور شاهان صفوی مراسم نوحه‌خوانی، سینه‌زنی و سوگواری برگزار می‌شد. از این دوره به بعد، تکیه‌ها و حسینیه‌ها و موقوفات مربوط به عزاداری امام | اوج گسترش عزاداری برای سیدالشهدا، در زمان صفویه و رسمی شدن مذهب تشیع در ایران در زمان شاه اسماعیل صفوی بود. در این دوره با پشتیانی دولت و حضور شاهان صفوی مراسم نوحه‌خوانی، سینه‌زنی و سوگواری برگزار می‌شد. از این دوره به بعد، تکیه‌ها و حسینیه‌ها و موقوفات مربوط به عزاداری امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) در ایران شکل گرفت<ref>محرمی، «تاریخ عزاداری برای امام حسین»، ص۲۹۴.</ref>. در دوره افشاریه، نادرشاه عزاداری را محدود کرد. شاخصه مهم دوران زندیه، شکل‌گیری اولین نمونه‌های مجالس تعزیه و شبیه‌خوانی است. | ||
=== اهل‌سنت و عزای امام حسین === | === اهل‌سنت و عزای امام حسین === | ||
گزارش‌هایی حاکی از سوگواری [[اهل‌سنت]] به ویزه علمای آنان در ایام محرم است. حسن بصری با شنیدن خبر شهادت امام | گزارش‌هایی حاکی از سوگواری [[اهل‌سنت]] به ویزه علمای آنان در ایام محرم است. حسن بصری با شنیدن خبر شهادت امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) به شدت گریست و گفت: امت ذلیل، امتی است که پس دختر پیامبرش را می‌کشد. امام شافعی برای حضرت سید الشهداء مرثیه‌های متعددی سروده است. خالد بن معدان (م۱۰۲ق)، یکی از تابعین در رثای شهدای کربلا شعر گفته است<ref>امین٬ أعیان الشیعة، ۱۴۳۰ق٬ ج۱، ص۶۲۳.</ref>. یحیی بن سلامه حفصکی قصیده‌ای در رثای امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) سروده است<ref>جعفریان، تاملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۱ش، ج۲، صص۲۸۲.</ref>. | ||
برخی از علمای اهل سنت چون امام نجم الدین بلمعانی حنفی دستار از سر باز می‌کرد و خاک بر سر می‌فشاند و نوحه می‌خواند. هم‌چنان که خواجه علی غزنوی آشکارا معاویه و سفیانیان را لعن می‌کرد. رازی نقل کرده است برپا داشتن عزاداری رسم معمول بزرگان و اصحاب ابوحنیفه و امام شافعی بوده است<ref>رازی قزوینی٬ نقض٬ ۱۳۵۸ش٬ ص۳۷۰.</ref>. | برخی از علمای اهل سنت چون امام نجم الدین بلمعانی حنفی دستار از سر باز می‌کرد و خاک بر سر می‌فشاند و نوحه می‌خواند. هم‌چنان که خواجه علی غزنوی آشکارا معاویه و سفیانیان را لعن می‌کرد. رازی نقل کرده است برپا داشتن عزاداری رسم معمول بزرگان و اصحاب ابوحنیفه و امام شافعی بوده است<ref>رازی قزوینی٬ نقض٬ ۱۳۵۸ش٬ ص۳۷۰.</ref>. | ||
=== رواج تعزیه‌خوانی در دوران قاجار === | === رواج تعزیه‌خوانی در دوران قاجار === | ||
دوره قاجار، دوران رونق بی‌سابقه مجالس عزاداری، به‌ویژه آئین تعزیه است. ناصرالدین‌شاه موجب رواج تجمل و اشرافی‌گری در مجالس روضه شد؛ به‌طوری‌که شاه گاه در شب‌های دهه اول محرم برای واعظان و پامنبری‌های آنان مشت‌مشت سکه پرتاب می‌کرد<ref>مظاهری، رسانه شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۹۱ به نقل از همایونی، تعزیه در ایران، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۹.</ref>. علاوه بر قمه‌زنی، شمایل‌کشی، زنجیرزنی و رسم ۴۱ منبر از دیگر رسومی بود که در دوره ناصرالدین‌شاه تأسیس شده یا رواج بیشتر یافت. | دوره قاجار، دوران رونق بی‌سابقه مجالس عزاداری، به‌ویژه آئین تعزیه است. ناصرالدین‌شاه موجب رواج تجمل و اشرافی‌گری در مجالس روضه شد؛ به‌طوری‌که شاه گاه در شب‌های دهه اول محرم برای واعظان و پامنبری‌های آنان مشت‌مشت سکه پرتاب می‌کرد<ref>مظاهری، رسانه شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۹۱ به نقل از همایونی، تعزیه در ایران، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۹.</ref>. علاوه بر قمه‌زنی، شمایل‌کشی، زنجیرزنی و رسم ۴۱ منبر از دیگر رسومی بود که در دوره ناصرالدین‌شاه تأسیس شده یا رواج بیشتر یافت. | ||
از دیگر ویژگی‌های سوگواری محرم در دوران قاجار، انتقادات برخی روشنفکران مانند میرزا ملکم خان و میرزا فتحعلی آخوندزاده به عزاداری است. عمومیت یافتن مراسم شام غریبان از ویژگی‌های عزاداری دوران مظفرالدین شاه بود. سوگواری بر امام | از دیگر ویژگی‌های سوگواری محرم در دوران قاجار، انتقادات برخی روشنفکران مانند میرزا ملکم خان و میرزا فتحعلی آخوندزاده به عزاداری است. عمومیت یافتن مراسم شام غریبان از ویژگی‌های عزاداری دوران مظفرالدین شاه بود. سوگواری بر امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) در دوران قاجار علاوه بر ماه محرم به ماه صفر نیز تعمیم یافت. | ||
=== پهلوی اول و اعمال محدودیت‌ها === | === پهلوی اول و اعمال محدودیت‌ها === | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
== آیین‌های عزاداری == | == آیین‌های عزاداری == | ||
سوگواری برای امام | سوگواری برای امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) و یارانش، آیین‌ها، سبک‌ها و قالب‌های مختلف و متعددی در مناطق مختلف شیعه‌نشین یافته و در طول تاریخ نیز تحولاتی را از سر گذرانده است. برخی از این آیین‌ها را می‌توان در عصر امامان شیعه هم دید. | ||
# مرثیه‌سرایی: سرودن و خواندن شعر درباره شهادت امام | # مرثیه‌سرایی: سرودن و خواندن شعر درباره شهادت امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام) و یارانش. مرثیه‌سرایی و مرثیه‌خوانی در دوره‌های مختلف در بین شیعیان رواج داشته است<ref>محمدی ری‌شهری، فرهنگ‌نامه مرثیه‌سرایی، ۱۳۸۷ش، ص۱۴.</ref>. | ||
# سینه‌زنی: متداول‌ترین گونه عزاداری مذهبی شیعیان در کشورهای مختلف است که در عزاداری محرم هم دیده می‌شود. سینه‌زنی، مکان خاصی ندارد و در همه مجالس عزاداری در مسجد، حسینیه و مراسم خانگی انجام می‌شود. | # سینه‌زنی: متداول‌ترین گونه عزاداری مذهبی شیعیان در کشورهای مختلف است که در عزاداری محرم هم دیده می‌شود. سینه‌زنی، مکان خاصی ندارد و در همه مجالس عزاداری در مسجد، حسینیه و مراسم خانگی انجام می‌شود. | ||
# تعزیه‌خوانی: تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی، نمایشی است برای بازسازی وقایع کربلا که لباس‌های مخصوص و ابزار جنگی، در آن به کار گرفته می‌شود. تعزیه در کشورهای اسلامی و شیعی از جمله ایران، افغانستان، هند و پاکستان به شیوه‌های مختلف اجرا می‌شود. | # تعزیه‌خوانی: تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی، نمایشی است برای بازسازی وقایع کربلا که لباس‌های مخصوص و ابزار جنگی، در آن به کار گرفته می‌شود. تعزیه در کشورهای اسلامی و شیعی از جمله ایران، افغانستان، هند و پاکستان به شیوه‌های مختلف اجرا می‌شود. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
• داد و فریاد زدن با نعره‌های منکر. | • داد و فریاد زدن با نعره‌های منکر. | ||
• هر آنچه که به نام دین در مجالس عزاداری وارد شده و موجب هتک حرمت دین می‌گردد. | • هر آنچه که به نام دین در مجالس عزاداری وارد شده و موجب هتک حرمت دین می‌گردد. | ||
همچنین سید عبدالحسین لاری فقیه شیعه در دوره قاجار، در کتاب «اکسیر السعادة فی اسرار الشهادة»، گفته است که در گریاندن مردم در عزاداری امام | همچنین سید عبدالحسین لاری فقیه شیعه در دوره قاجار، در کتاب «اکسیر السعادة فی اسرار الشهادة»، گفته است که در گریاندن مردم در عزاداری امام حسین‌بن‌علی (علیه‌السلام)، نباید به محرمات، بدعت‌ها و منکراتی همچون دروغ، غنا، شبیه‌خوانی متوسل شد و از ابزارهایی مانند طبل، رقص، شیپور، ناقوس، نی و دف که شعار کفار و فاسقان است، استفاده کرد. گفته شده شیخ عبدالکریم حائری و آیت‌الله بروجردی با مسائل خلاف شرع در آیین‌های عزاداری مخالفت کرده‌اند. آیت‌الله خامنه‌ای، نسبت به روش‌های غیرمتعارف عزاداری در فتوایی، آنچه را موجب وهن گردد، دارای اشکال دانسته است<ref>اکبرنژاد، قمه‌زنی و اعمال نامتعارف در عزاداری، ص۲۱۵.</ref>. | ||
== کتاب‌شناسی سوگواری محرم == | == کتاب‌شناسی سوگواری محرم == | ||
کتاب‌های فراوانی پس از واقعه عاشورا نگاشته شده که به بازخوانی واقعه عاشورا و تحلیل وقایع آن پرداخته‌اند. این آثار فارسی و عربی که بسیاری از آنها به زبان‌های دیگر هم ترجمه شده، در مقاطع مختلف تاریخی و همچنین در قالب‌های متفاوت نوشته شده‌اند. برخی از این موارد عبارتند از: | کتاب‌های فراوانی پس از واقعه عاشورا نگاشته شده که به بازخوانی واقعه عاشورا و تحلیل وقایع آن پرداخته‌اند. این آثار فارسی و عربی که بسیاری از آنها به زبان‌های دیگر هم ترجمه شده، در مقاطع مختلف تاریخی و همچنین در قالب‌های متفاوت نوشته شده‌اند. برخی از این موارد عبارتند از: | ||