ابان بن تغلب: تفاوت میان نسخه‌ها

| سال درگذشت = 141ق.

| فعالیت‌ها =  

'''ابان بن تغلب بن رُباح کوفی''' از افراد سرشناس جامعه [[شیعی]] در روزگار خویش بوده که خدمات ارزنده‌ای به ساحت [[قرآن|قرآن کریم]] داشته است، عنوان نیمی از تألیفات وی بیانگیر این است که علوم قرآنی بخش عمده‌ای از دغدغه‌های او را تشکیل می‌داده است. ایشان ارتباط ویژه با [[اهل‌بیت|اهل‌بیت‌(علیه‌السلام)]] داشته و محضر سه امام بزرگوار را درک کرده است و به تصریح دانشمندان فریقین در زمره سرآمد قاریان و برخوردار از قرائتی مستقل ومشهور نزد قاریان بوده است. ابان بن تغلب عمر زیادی کرد و توانست احادیثی از [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام جعفر صادق(علیه‌السلام)]] و [[محمد بن علی بن حسین (باقر العلوم)|امام محمد باقر(علیه‌السلام)]] هم نقل کند. شهرت ابان در علم و دانش به حدی بود که وقتی به [[مدینه]] می‌رفت، برایش راه می‌گشودند و اجازه می‌دادند در [[مسجد النبى (ص)|مسجد پیامبر]] بر ستون مشهوری که پیامبر تکیه می‌زد، تکیه بزند.  

ابوسعید أبان تغلب از اعضاء سرشناس و مشهور جامعه شیعه در روزگار خویش بود. وی از شخصیت‌های اسلامی ممتاز و خاصان [[علوم قرآنی]] است<ref>سبحانی، طبقات الفقها، 1418: 75.</ref>. با نگاهی به منابع شرح‌حال روات و مصادر تراجم‌نگاری هیچ اثری از ثبت سال تولد برای ابان نمی‌یابیم. اما مشخص است ابان از طبقه پنجم کوفیان پس از [[صحابه|صحابی]] پیامبر می‌باشد. غالب دانشمندان تاریخ وفات او را سال 141 هجری و در زمان [[امامت]] [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام جعفر صادق]] اعلام کرده‌اند. ابان ارتباطی ویژه با [[اهل بیت|اهل‌بیت]] داشته و محضر سه امام، [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام زین‌العابدین]]، [[محمد بن علی بن حسین (باقر العلوم)|امام باقر]] و [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام صادق]] را درک کرده و از عظمت شخصیت او همین بس که نزد سه امام عصر خود دارای مقام و منزلت ویژه‌ای بوده است به گونه‌ای که امام صادق او را از روسای [[شیعه]] خطاب و برای او حساب ویژه‌ای باز می‌کرد<ref>مدنی، میراث قرآنی ابان ابن تغلب، 1395.</ref>.  

هنگام ورود به مدینه: ستون مخصوص پیامبر برای او خالی می‌شد و حلقه‌های درس گرد او تشکیل می‌گردید<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، 1413.</ref>.  

و به هنگام مرگ وی امام صادق فرمودند: «أما والله لَقَد أوجع قلبی»<ref>نجاشی، رجال نجاشی، 1407: 10.</ref> یعنی به خدا قسم مرگ ابان قلبم به درد آورد.

ابان بن تغلب خدمات ارزنده‌ای به ساحت [[قرآن کریم]] عرضه داشته است به گونه‌ای که برخی کار‌های وی یا پیش از او سابقه نداشته است یا در زمره اولین‌های آن عرصه بوده است. عنوان نیمی از تالیفات ابان، بیانگر آن است که مسائل قرآنی، بخش عمده‌ای از دغدغه‌های او را تشکیل می‌داده است.

 

[[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خوئی]] در مورد ایشان می‌فرمایند: ایشان صاحب تالیفات بسیاری است مانند معانی القرآن، الفضائل، کتابی در مورد ترجمه<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، 1413.</ref>.

افراد بسیاری در قرون نخستین هجری به حیطه‌های مختلف به علم قرائات اشتغال داشتند. از این میان برخی به دلایل گوناگون از شهرت بیشتری برخوردار گشته‌اند و برخی نیز در این عرصه دست به تألیف و ثبت قرائات زدند. یکی از این بزرگان که توانست با استفاده از تبحر خود در میدان ادب، لغت، نحو و با بهره‌گیری از آموزه‌های اساتید برجسته از قاریان زمانه خود شود ابان بن تغلب کوفی است به عقیده [[سید حسن صدر]] <ref>صدر، تأسیس للشیعه، 1272.</ref> و [[شیخ آقا بزرگ تهرانی]]<ref>آقا بزرگ طهرانی، الذریه الی تصانیف الشیعه، 17/ 1255</ref> بر آن است که ابان بن تغلب نخستین تدوین‌گر در حوزه قرائت قرآن است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیش از او کسانی دست به تألیف زدند.  

أبان بن تغلب به تصریح دانشمندان [[فریقین]] از جمله نجاشی و [[شیخ طوسی]] در زمره سرآمدترین قاریان و برخوردار از قرائتی مستقل و مشهور نزد قاریان بوده است.  

 

در کتاب [[رجال نجاشی]] چنین آمده است: برای ابان قرائت مشهوری است نزد سایر قاریان<ref>نجاشی، رجال نجاشی، 1407: 7/ 11.</ref>.  

 

از جمله تالیفات وی کتاب القرائات السبع می‌باشد (یعنی کتاب قرائت ابن کثیر ـ قرائت عاصم ـ قرائت نافع ـ حمزه ـ کسائی ـ ابن عامر و ابی عمر را تحت کتابی به عنوان القرائات السبع جمع‌آوری کرده است). ایشان از میان قرائات متعدد و گوناگون قرائت قراء ([[حرمین شریفین]])، (عراقین یعنی، [[بصره]] و [[کوفه]]) [[شام]] را انتخاب کرده است چون این قرائات طبق مقیاس او از قرائات صحیح به شمار می‌رفت.  

مهم‌ترین استاد او در قرائت [[ابوالزعراء عبدالرحمان بن عبدوس]] می‌باشد که بارها قرآن را به قرائت نافع، ابو عمرو، حمزه و کسائی نزد او ختم کرده است. هیچ یک از استادان قرائت به اندازه ابن مجاهد شاگرد نداشته است در حلقه درس ایشان حدود سه نفر از مصادر علم قرائت حضور پیدا می‌کردند<ref>ابن جزری، النشر فی القرائات العشر، بی‌تا: 1/ 374.</ref>.  

 

مثلا محاکمه [[ابن شنبوذ]] که از قاریان معروف بغداد بود، ایشان به دلیل اختیار قرائت شاذ و عدول از قرائت مشهور جلسه محاکمه‌ای تشکیل داد که در این مجلس ابن مجاهد و گروهی از قاضیان و فقیهان بغداد حضور داشتند. ابن شنبوذ به ترک قرائت خود تن در نداد، اما پس از تحمل ده ضربه شلاق از کردار خود تبری جست و توبه نامه‌ای به خط خود نوشت (‌قدرت نفوذی ابن مجاهد باعث شد که ایشان که جزء اساتید علم قرائت است محاکمه شود و از قرائت خود دست بردارد).  

محاکمه [[ابن مقسم قاری‌]]، مصر، نحوی معروف بغداد، خرده‌ای که بر او گرفتند این است که در قرائت نماز و غیر آن بر این باور بود که می‌توان هر قرائتی را اختیار کرد به شرط این که با رسم مصحف موافق و از لحاظ لغت و ادب عرب توجیه‌پذیر باشد. به فرمان خلیفه القاهر بالله و ابن مجاهد و چند تن از قضات که با وی مناظره کرده و ایشان را وادار به [[توبه]] نمودند و کتاب‌هایش را سوزاندند. ابن مجاهد از [[خلیفه]] خواست تا از تأدیب او در گذرد ولی ابن مقسم پس از مرگ ابن مجاهد همچنان روش خود را ادامه داد <ref>ذهبی، تفسیر و مفسرون، 1961: 1/ 248.</ref>.