سید مصطفی خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر = سید مصطفی خمینی.jpg

| نام = سید مصطفی خمینی

| نام‌های دیگر = آیت الله سید مصطفی خمینی

| سال تولد =

| تاریخ تولد = ۲۱ آذر ۱۳۰۹ ش

| محل تولد = [[قم]]

| سال درگذشت =

| تاریخ درگذشت = ۱ آبان ۱۳۵۶ ش

| محل درگذشت = [[نجف|نجف اشرف]]

| استادان = {{فهرست جعبه افقی |امام خمینی|آیت‌الله سید محسن حکیم|آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی}}

| مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]

| آثار = {{فهرست جعبه افقی |الواجبات فی الصلاة }}

کتاب الصوم| الکفر والایمان‌| البداء| الاحتجاج‌ فی‌ الامامة| الملاحم‌| النّوادر| یوم‌ و لیلة| التوحید}}

'''سید مصطفی خمینی'''، از مجتهدان و فقیهان [[شیعه]] و فعالان [[انقلاب اسلامی ایران]] بود. او فرزند ارشد [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است. او از ابتدای حرکت امام خمینی علیه حکومت پهلوی، وارد فعالیت‌های سیاسی شد و مدتی پس از دستگیری و تبعید پدرش، او نیز به اتهام اقدام علیه امنیت ملی [[ایران]] به دست ساواک دستگیر و به [[ترکیه]] و سپس به همراه پدرش به [[عراق]] تبعید شد. نگاه سیاسی وی از جمله حمایت از جنبش آزادی‌بخش [[فلسطین]] و نیز رویکرد نقادانۀ علمی او در زمینۀ علوم اسلامی، جایگاه قابل توجهی را در [[حوزه علمیه نجف]] برای او رقم زد. مصطفی خمینی آثار متعددی در فقه، اصول و تفسیر نگاشته است. تفسیر القرآن الکریم، تحریرات فی الاصول و تعلیقات علی الحکمة المتعالیة از آثار اوست. او داماد [[مرتضی حائری|مرتضی حائری یزدی]] است. مصطفی خمینی در ۴۷ سالگی درگذشت. مزارش در حرم [[علی بن ابی طالب|امیرالمومنین (علیه‌السلام)]] است.  

=زندگی‌نامه=

سید مصطفی خمینی، ۲۱ آذر ۱۳۰۹ش در [[قم]] متولد شد<ref>ثقفی، «مصاحبه با والدۀ مکرمۀ شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ص۲۹</ref> و تحصیلات دورۀ ابتدایی را در همان جا به پایان برد.

از ۱۵ سالگی تحصیل در [[حوزه علمیه قم]] را آغاز کرد. در مدتی کمتر از شش سال دوره‌های مقدماتی و سطح را به پایان برد و در سال ۱۳۳۰ش مشغول به فراگیری درس خارج شد<ref>میری، نگاهی به زندگی علمی و آثار قلمی شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ص۳۵۶؛ «شهید ثانی از تبار امام خمینی»، ص۱۷</ref>.

[[سید حسین بروجردی]]، [[سید محمد محقق داماد]] و [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]]، استادان سید مصطفی در درس خارج فقه و اصول بودند<ref>میری، «نگاهی به حیات علمی و آثار قلمی شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، صص۳۵۶- ۳۵۷</ref>. او در ۲۷ سالگی به اجتهاد رسید<ref>«آشنایی با مهاجر شهید سید مصطفی خمینی»، ص۱۰۸</ref>. سید مصطفی خمینی زمانی که به همراه پدرش به [[نجف اشرف]] تبعید شد در حوزۀ علمیۀ نجف، با وجود اینکه قبلاً مدارج علمی را طی کرده بود، در درس استادانی چون آیات [[سید محسن حکیم]]، محمد باقر زنجانی، سید محمود شاهرودی و [[سید ابوالقاسم خوئی]] حاضر می‌شد. سید مصطفی خمینی به مسائل اخلاقی و عرفانی نیز توجه داشت و مدتی نیز شاگرد [[سید هاشم حداد]] بود.

سید مصطفی از ابتدای نهضت امام خمینی در سال ۱۳۴۲ش وارد فعالیت‌های سیاسی شد<ref>اشراقی، «‌مصاحبه با آیت‌الله حاج شیخ شهاب‌الدین اشراقی (ره)»، ص۶۹</ref>. پس از دستگیری امام خمینی در [[قیام ۱۵ خرداد]] او برای آزادی امام خمینی و ادامۀ نهضت در غیاب وی تلاش زیادی کرد. در این مرحله، اعلامیه‌هایی تهیه و برای روحانیون می‌فرستاد و دستورها و پیام‌های امام خمینی را، که در آن زمان در حبس به سر می‌برد، به آگاهی طرفداران او می‌رسانید<ref>تشیع، «‌چهره سیاسی شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (ره)»، صص۷۲-۷۸؛ برای نمونه از اقدامات سید مصطفی رک: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پروندۀ «‌شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ش ۳۹۱، صص۲، ۵، ۸</ref>.

== زندان و تبعید ==

== حضور در ترکیه ==

سید مصطفی در ترکیه به شهر بورسه، محل تبعید امام خمینی انتقال داده شد. در آن زمان امام خمینی مشغول نگارش [[تحریر الوسیله]] بودند و سید مصطفی نیز با بحث‌های علمی خود با امام بر سر مسائل مختلف فقهی فعالیت علمی خود را ادامه داد<ref>روحانی، «‌شهید هجرت و جهاد آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی»، ص۴۵</ref>.

سید مصطفی در ۱۳ مهر ۱۳۴۴ ش، همراه امام خمینی به [[عراق]] منتقل شد. آنها ابتدا در بغداد و سپس در [[نجف]] اقامت گزیدند. این دوره که دوازده سال به طول انجامید، هم زمان با اوج گیری مخالفت‌ها با حکومت پهلوی در ایران و فعالیت‌های جنبش آزادی‌بخش فلسطین بود. موضع سید مصطفی در برابر جنبش آزادی‌بخش فلسطین تأیید و حمایت عملی از آن بود<ref>قزوینی، «‌آثار و بازتاب‌های شهادت آیت‌الله حاج آقا سید مصطفی خمینی»، ص۱۵۹؛ روحانی، «‌شهید هجرت و جهاد آیت‌الله حاج سید مصطفی خمینی»، ص۴۵</ref>.

== اقدامات او در عراق ==

ادارۀ بیت امام خمینی در نجف اشرف، هماهنگ‌سازی روحانیون با سایر مبارزان و راه‌اندازی و تقویت نشریه‌ای به نام «۱۵ خرداد» در [[عراق]] نیز بر عهدۀ او بود. از دیگر فعالیت‌های وی در عراق، افشاگری علیه حکومت پهلوی از رادیوی صدای روحانیت و مسافرت‌های مکرر به [[مکه]] و [[مدینه]] برای زیارت و تماس با مبارزان و مخالفان حکومت پهلوی که برای [[حج]] به [[عربستان]] می‌رفتند، بود<ref>«آشنایی با مهاجر شهید سید مصطفی خمینی»، صص۱۲۲، ۱۲۵؛ فلاحی، سال‌های تبعید امام خمینی (ره)، ص۲۶۵، باقی، «مروری بر زندگینامۀ آیت‌الله شهید حاج سید مصطفی خمینی»، ص۴</ref>.

== رویکرد سید مصطفی در مبارزه ==

سید مصطفی در مبارزه با حکومت پهلوی به مبارزه‌ مسلحانه و مردمی اعتقاد داشت، به همین دلیل آموزش نظامی دید و آن را برای دیگر مبارزان ضروری می‌دانست <ref>محتشمی، «نور دیدۀ امام: خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی»، صص۵۴- ۵۵؛ رضوی، «تلاش‌های سیاسی اجتماعی شهید آقا مصطفی خمینی»، صص۳۳۵-۳۳۶؛ برای نمونه از چگونگی مناسبات وی با جنبش‌های آزادی‌بخش رک: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پروندۀ «‌شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ش ۳۹۱، ص۲</ref>.

او در سرنگونی حکومت پهلوی با دیگر گروه‌ها و جمعیت‌های سیاسی اشتراک نظر داشت. با این حال انگیزه‌های متفاوت و مستقلش مانع همکاری او با بسیاری از این گروه‌ها بود. او صریحاً مخالف همکاری با جریان‌های غیر مذهبی مخالف رژیم بود<ref>رضوی، «تلاش‌های سیاسی اجتماعی شهید آقا مصطفی خمینی»، صص۳۳۰- ۳۳۴؛ روحانی، نهضت امام خمینی، ج۲، ص۵۸۵؛ عاشوری لنگرودی، «نگاهی به زندگی سیاسی شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (ره) و نقش او در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران»، ص۱۱۴؛ برای متن گزارش ساواک از ملاقات سید مصطفی و حسن البکر رک: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پروندۀ «‌شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ش ۳۹۱، ص۲۴</ref>. همچنین او از اولین کسانی بود که برای تحقق عملی اندیشۀ حکومت اسلامی تلاش کرد و رسالۀ «الاسلام و الحکومة» را در این زمینه نگاشت.

سید مصطفی خمینی به تدریس اهمیت می‌داد. وی پس از پایان دورۀ فراگیری اسفار، ضمن تدریس آن، حاشیه‌ای هم بر آن نوشت<ref>باقی، «مروری بر زندگینامۀ آیت‌الله شهید حاج سید مصطفی خمینی»، ص۱؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۶، ص۳۳۳</ref>. او هم در حوزۀ علمیه قم و هم در نجف، به تدریس می‌پرداخت <ref>میری، «‌نگاهی به حیات علمی و آثار قلمی شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (ره)»، ص۵۴؛ محتشمی، «‌نور دیدۀ امام: خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی»، صص۵۱- ۵۲، ۶۲- ۶۳.</ref> از دیگر ویژگی‌های علمی سید مصطفی، دیدگاه و روحیۀ نقادانه‌اش در زمینۀ علوم اسلامی بود. او بر توسعۀ نقد در مباحث اصول فقه، توصیه و اصرار داشت<ref>رک: مبلغی، «‌نقد اصولی از دیدگاه شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (ره)»، صص۱۱۹- ۱۲۶</ref>.

الحاشیة علی تحریر الوسیلة<ref>[https://article.tebyan.net/105751/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9% سایت تبیان]</ref>.

 

 

سید مصطفی در ۴۷ سالگی در ۱ آبان ۱۳۵۶ ش در [[نجف اشرف]] و به طور ناگهانی به [[شهادت]] رسید. امام خمینی بعد از درگذشت فرزندش در پیامی کوتاه چنین نوشت: «در روز یکشنبه نهم ذی القعده الحرام ۱۳۹۷ مصطفی خمینی، نور بصرم و مهجه قلبم دار فانی را وداع کرد و به جوار رحمت حق تعالی رهسپار شد. اللهم ارحمه واغفر له واسکنه الجنة بحق اولیائک الطاهرین علیهم الصلوة والسلام.»<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص ۲۳۳</ref>.پیکر سید مصطفی، پس از تشییع و اقامه نماز توسط آیت‌الله خویی در اتاق کوچک در ضلع شرقی ایوان طلای حرم امیرالمومنین و در کنار قبر [[محمد حسین غروی اصفهانی]] (کمپانی)، به خاک سپردند. پزشکان علت وفات او را مسمومیت دانستند و برای روشن شدن امر پیشنهاد کالبد شکافی دادند که امام خمینی با آن مخالفت کرد. ساواک و دولت عراق علت مرگ او را بروز سکتۀ قلبی اعلام کردند<ref>باقی، «‌مروری بر زندگینامۀ آیت‌الله شهید حاج سید مصطفی خمینی»، ص۴؛ شهیدی دیگر از روحانیت، صص۶۵- ۶۸</ref>.

با این حال گفته شد حکومت پهلوی و ساواک در مرگ او نقش داشته‌اند<ref>مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پروندۀ «‌شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ش ۳۹۳، صص۱۶، ۵۸؛ نیز برای آگاهی از چگونگی بازتاب گستردۀ مرگ وی در ایران و سایر کشورها رک:پروندۀ «‌شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی»، ش ۳۹۲، ص۱۰، ش ۳۹۳، صص۱۳-۱۴، ۲۰، ۳۲، ۴۲- ۴۳؛ نیز رک: شهیدی دیگر از روحانیت، صص۱۲۷، ۱۲۹</ref>.

 

امام خمینی در سخنرانی روز ۱۰ آبان ۱۳۵۶ در نجف اشرف درگذشت سید مصطفی را از الطاف خفیه الهی دانست<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص ۲۳۴</ref>.

== جستارهای وابسته ==

* [[سید روح الله موسوی خمینی]]

[[رده:عالمان شیعه]]

[[رده:مفسران شیعه]]