confirmed
۵٬۸۳۵
ویرایش
←کاربردهای قرآنی
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
=کاربردهای قرآنی= | =کاربردهای قرآنی= | ||
لفظ «جامعیت» در آیات قرآن استعمال نشده، ولی ساختار اسم فاعل آن (جامع) در قرآن در سه مورد، به عنوان صفت خداوند متعال در آیات ﴿رَبَّنا إِنَّكَ جامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لا رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُخْلِفُ الْمِيعاد﴾، ﴿...إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعا﴾، و در آیه ﴿ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوه...﴾، کاربرد دارد. | لفظ «جامعیت» در آیات قرآن استعمال نشده، ولی ساختار اسم فاعل آن (جامع) در قرآن در سه مورد، به عنوان صفت خداوند متعال در آیات ﴿رَبَّنا إِنَّكَ جامِعُ النَّاسِ لِيَوْمٍ لا رَيْبَ فِيهِ إِنَّ اللَّهَ لا يُخْلِفُ الْمِيعاد﴾، ﴿...إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقِينَ وَ الْكافِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعا﴾، و در آیه ﴿ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوه...﴾، کاربرد دارد. | ||
=معنای اصطلاحی= | |||
واژه «جامعیّت» از اصطلاحات نوظهور و جدیدی است¬ که در دو دهه اخیر با پیدایش رویکرد جدیدی به نام«تفسیر عصری» در حوزه تفسیر قرآن؛ جایگاه ویژه¬ای را به خود اختصاص داده و مفسّران و اندیشمندان معاصر با توجّه به جهت گیری¬های، تربیتی، اجتماعی، علمی و...در تفسیر قرآن؛ تعاریف مختلفی را از آن ارایه کرده¬اند. | واژه «جامعیّت» از اصطلاحات نوظهور و جدیدی است¬ که در دو دهه اخیر با پیدایش رویکرد جدیدی به نام«تفسیر عصری» در حوزه تفسیر قرآن؛ جایگاه ویژه¬ای را به خود اختصاص داده و مفسّران و اندیشمندان معاصر با توجّه به جهت گیری¬های، تربیتی، اجتماعی، علمی و...در تفسیر قرآن؛ تعاریف مختلفی را از آن ارایه کرده¬اند. | ||
برخی بدون هیچ نوع اظهار نظری در خصوص قلمرو جامعیّت قرآن، صرفا به تعریف آن پرداخته و گفته¬اند:«جامعیت در اصطلاح به معنی فراگیری و شمول است، حال این شمول چه در عرصه آموزه های دینی باشد و چه توسعه داشته باشد و امور غیر دینی را شامل بشود» | |||
عده¬ای نیز قلمرو جامعیّت قرآن را مشخص کرده و جامعیّت قرآن را شامل امور دنیوی و أخروی دانسته-اند | عده¬ای نیز قلمرو جامعیّت قرآن را مشخص کرده و جامعیّت قرآن را شامل امور دنیوی و أخروی دانسته-اند و برخی نیز می¬گویند که شمول و فراگیر بودن آیات و آموزه¬های قرآن نسبت به همۀ شئون زندگی بشر، در تمامی دوران ها و اعصار است. | ||
همچنین بعضی روش اعتدال را در این باره برگزیده اند:«جامعیّت قرآن به معنای بیان تمام اموری است که تکامل فرد و جامعه در همۀ جنبه¬های معنوی و مادی لازم است ؛ اما نه چنانکه قرآن دایره المعارفی بزرگ باشد که تمام جزئیات علوم ریاضی و جغرافیایی و شیمی و فیزیک و گیاه شناسی و مانند آن در آن آمده باشد. بنابراین، منظور از جامعیت قرآن، شمول و فراگیری در بیان امور مربوط به سعادت و تکامل مادی و معنوی است» | همچنین بعضی روش اعتدال را در این باره برگزیده اند:«جامعیّت قرآن به معنای بیان تمام اموری است که تکامل فرد و جامعه در همۀ جنبه¬های معنوی و مادی لازم است ؛ اما نه چنانکه قرآن دایره المعارفی بزرگ باشد که تمام جزئیات علوم ریاضی و جغرافیایی و شیمی و فیزیک و گیاه شناسی و مانند آن در آن آمده باشد. بنابراین، منظور از جامعیت قرآن، شمول و فراگیری در بیان امور مربوط به سعادت و تکامل مادی و معنوی است». | ||
در نهایت برخی نیز بُعد اجتماعی و تربیتی قرآن را هدف قرار داده و معتقدند که:«جامعیّت یعنی وجود مجموعه رهنمودها و دستوراتی که پاسخگوی نیازهای انسان در راه دست¬یابی به سعادت و خوشبختی در هر عصر و زمان باشد، که اگر گفته¬ها و دستورات و شرح مقررات نباشد، انسان به سعادت و تکامل نمی¬رسد» | در نهایت برخی نیز بُعد اجتماعی و تربیتی قرآن را هدف قرار داده و معتقدند که:«جامعیّت یعنی وجود مجموعه رهنمودها و دستوراتی که پاسخگوی نیازهای انسان در راه دست¬یابی به سعادت و خوشبختی در هر عصر و زمان باشد، که اگر گفته¬ها و دستورات و شرح مقررات نباشد، انسان به سعادت و تکامل نمی¬رسد». | ||
هر یک از تعاریف فوق بیانگر نوع نگرش گوینده آن به قلمرو جامعیّت قرآن است. برخی از این تعاریف نظیر تعریف مرحوم طیّب اشاره به جامعیّت حداکثری قرآن دارد. بیان آقای مؤدّب از جامعیّت قرآن به فراخور مراتب مخاطبان حکایت می کند. تعریف آیت الله مکارم شیرازی و آقای ایازی در مقام اثبات جامعیّت هدایتی تربیتی قرآن است. امّا در بین این تعاریف، جامعیّت قرآن به فراخور مراتب مخاطبان، بیانگر رمز جاودانگی قرآن برای هر عصر و مکانی است. همچنین آن، جمع کنندۀ بین آراء و نظریه¬های مختلف در خصوص قلمرو جامعیّت قرآن و نیز اخبار و روایات معرفی کننده قرآن به عنوان جامع تمام علوم، فنون و احتیاجات انسان، اخبار گذشته و آینده و احکام مورد نیاز مردم، است. زیرا بر اساس این نظریّه، پاسخگو بودن قرآن در مقابل نیازهای دینی و دنیوی انسان، بستگی به فهم مخاطبان هر عصر و مکانی از این پیام آسمانی دارد که در این میان در درجۀ نخست این شأن برای پیامبر(ص) و ائمه معصومین(علیهم السلام) است. در بین مفسران فریقین؛ امام خمینی(ره)، آلوسی، قرائتی و جعفری از قائلان به این دیدگاه هستند | هر یک از تعاریف فوق بیانگر نوع نگرش گوینده آن به قلمرو جامعیّت قرآن است. برخی از این تعاریف نظیر تعریف مرحوم طیّب اشاره به جامعیّت حداکثری قرآن دارد. بیان آقای مؤدّب از جامعیّت قرآن به فراخور مراتب مخاطبان حکایت می کند. تعریف آیت الله مکارم شیرازی و آقای ایازی در مقام اثبات جامعیّت هدایتی تربیتی قرآن است. امّا در بین این تعاریف، جامعیّت قرآن به فراخور مراتب مخاطبان، بیانگر رمز جاودانگی قرآن برای هر عصر و مکانی است. همچنین آن، جمع کنندۀ بین آراء و نظریه¬های مختلف در خصوص قلمرو جامعیّت قرآن و نیز اخبار و روایات معرفی کننده قرآن به عنوان جامع تمام علوم، فنون و احتیاجات انسان، اخبار گذشته و آینده و احکام مورد نیاز مردم، است. زیرا بر اساس این نظریّه، پاسخگو بودن قرآن در مقابل نیازهای دینی و دنیوی انسان، بستگی به فهم مخاطبان هر عصر و مکانی از این پیام آسمانی دارد که در این میان در درجۀ نخست این شأن برای پیامبر(ص) و ائمه معصومین(علیهم السلام) است. در بین مفسران فریقین؛ امام خمینی(ره)، آلوسی، قرائتی و جعفری از قائلان به این دیدگاه هستند. | ||
=ادّله قرآنی و روایی جامعیّت قرآن= | |||
اگرچه اصطلاح «جامعیّت قرآن» به طور مستقیم در آیات قرآن استعمال نشده امّا مفسّران با استناد به آیات بیانگر قلمرو موضوعی قرآن، به بررسی و تحلیل جامعیّت قرآن پرداخته اند. در روایات و اخبار نیز همچون قرآن اصطلاح «جامعیّت قرآن» کاربردی نداشته و الفاظی مانند جمع و مشتقات آن مانند جمیع و جوامع آمده است که عالمان و دانشمندان اسلامی از آن جامعیّت قرآن را استنباط کرده اند. | اگرچه اصطلاح «جامعیّت قرآن» به طور مستقیم در آیات قرآن استعمال نشده امّا مفسّران با استناد به آیات بیانگر قلمرو موضوعی قرآن، به بررسی و تحلیل جامعیّت قرآن پرداخته اند. در روایات و اخبار نیز همچون قرآن اصطلاح «جامعیّت قرآن» کاربردی نداشته و الفاظی مانند جمع و مشتقات آن مانند جمیع و جوامع آمده است که عالمان و دانشمندان اسلامی از آن جامعیّت قرآن را استنباط کرده اند. | ||
1-2-1-3. ادلّه قرآنی جامعیّت قرآن | 1-2-1-3. ادلّه قرآنی جامعیّت قرآن | ||