سلفی‌گرایی در فرانسه (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

مطالعاتی بسیار در زمینه‌ [[اسلام‌گرایی]] در [[جهان اسلام]] و [[خاورمیانه]] به‌صورت عام، و در غرب و [[فرانسه]] به‌صورت خاص انجام‌ شده‌اند؛ شمار این پژوهش‌ها پس از رویداد یازدهم سپتامبر 2001 میلادی<ref> رویداد یازدهم سپتامبر؛ حملاتی تروریستی و انتحاری که گروه تروریستی [[القاعده]]، آن را در خاک [[ایالات متحده آمریکا]] انجام داد. در این حادثه نوزده تن از عناصر القاعده، چهار هواپیمای تجاری-مسافربری را ربودند. هواپیماربایان دو هواپیما را در فاصله‌های زمانی گوناگون به برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی در نیویورک کوبیدند. در نتیجه این دو برخورد، همه مسافران به همراه عده بسیاری در ساختمان‌ها کشته شدند. هر دو ساختمان، پس از دو ساعت به‌طور کامل ویران شدند و خسارت فراوانی به ساختمان‌های پیرامون زدند. این گروه، هواپیمای سوم را به پنتاگون، واقع در ارلینگتون در ویرجینیا زدند. هواپیمای چهارم در محلی نزدیک شنکسویل، در ایالت پنسیلوانیا سرنگون شد.</ref> به‌طوری چشمگیر رشد داشته‌ است؛ باوجوداین، پژوهش‌های انجام و منتشر شده در باب جریان سلفی در فرانسه، بسیار کم‌شمارند؛ شاید این نقص با تداخل مفاهیم اسلام‌گرایی و سلفی‌گری قابل‌ چشم‌پوشی باشد؛ اما با توجه به پیچیدگی جریان‌های اسلام‌گرا در دهۀ اخیر و گسترش فعالیت‌ها و گرایش‌های آنان، تحلیل و مطالعۀ این جریان‌ها ضرورتی بیشتر را می‌طلبد. ریشه‌های خارجی جریان‌های اسلام‌گرای سلفی در فرانسه را می‌توان به لحاظ فکری و نظری (تئوریک)، در [[عربستان سعودی]] و شمال آفریقا ‌یافت. مهم‌ترین پژوهش منتشر شده در باب سلفی‌گری در [[فرانسه]]، کتابی با عنوان '''«سلفی‌گری امروز، جنبش‌های فرقه‌گرا در غرب»''' به قلم '''سمیر امقر''' می‌‎باشد<ref>این کتاب درواقع، رساله‌ دکترای نویسنده در رشته جامعه‌شناسی است که زیر نظر اولیویه روا مدیر پژوهشی در مدرسه‌ عالی علوم اجتماعی [[پاریس]] گذرانده‌ شده‌ است. کتاب، حاصل پژوهشی درخصوص پدیده‌ اسلام سلفی است. پژوهشگر در خلال نٌه سال (از 2002 تا 2011) با 87 نفر از هواداران سلفی (در محدوده‌ سنی 19 تا 54 سال) در مناطق مختلف [[فرانسه]] و نیز در بلژیک، [[انگلستان]]، [[کانادا]] و ایالات‌ متحده مصاحبه‌ کرده‌ است. وی همدلانه به شبکه‌های سلفی در [[اروپا]] و آمریکای شمالی وارد شده، و به گفته‌ خود، رابطه‌ای دوگانه مبتنی‌ بر محبت و تنفر هم‌زمان نسبت‌ به آنان پیدا کرده‌ است؛ ولی به‌عنوان پژوهشگر علوم اجتماعی، فاصله‌ خود را با موضوع تحقیق حفظ ‌کرده‌ است.</ref> همچنین آثار دیگری در این زمینه نوشته شده است<ref>کتاب‌های دیگر  مرتبط با این موضوع: سلفی‌گری چیست؟ نوشتهٔ: برنار روژیه، و کتاب «سلفی‌گری از خلیج فارس تا حومه پاریس»؛ سلفی‌گری جهانی‌شده اثر: محمدعلی ادراوی.</ref>.

اگرچه آغاز سلفی‌گری معاصر را در [[مصر]] از آرای محمد [[رشید رضا]] دانسته‌اند، اما نهضت [[سنوسیه]] در [[لیبی]] و جنبش مهدیه در [[سودان]] را در قرن نوزدهم نباید از نظر دور داشت. جنبش سنوسی، حرکتی اصلاحی با تبارهای صوفیانه بود که در برابر استعمار در لیبی قیام‌ کرد و پادشاهی لیبی را تا کودتای [[معمر قذافی]] در سال 1969 میلادی بر عهده‌ داشت. [[جهاد]] و [[اجتهاد]]، دو پایه‌ٔ دعوت تجدیدی سنوسی بودند و سازمان جنبش سنوسی بر شانه‌های زاویه (خانقاه)های صوفیانه _با کارکردی سنتی برای آموزش تعالیم دینی و مکتب‌خانه‌ای_ بنا شده‌ بود. زوایای سنوسی در نبرد با استعمار [[ایتالیا]] نقش اصلی را بردوش‌ داشتند و [[عمر مختار]]، خود از شیوخ زاویه بود. جنبش مهدیه نیز در اصل، جنبشی اصلاح‌گرایانه ضد استعمار حکومت خدیوان مصر (عثمانی) و سپس [[انگلستان|انگلیس]] بود. ترکیب گرایش‌های صوفیانه و اندیشه‌ [[مهدویت]] و شرایط سیاسی، این حرکت را به سمت جنبشی سیاسی و جهادی سوق‌ داد. [[سنوسیه]] و مهدیّه، جنبش‌هایی دینی با کارکرد سیاسی بودند که در پاره‌ای وجوه _مانند مبارزه با بیگانگان و اجرای شریعت و تمسک به مفاهیم دینی کهن_ با رویکرد سلفی شباهت‌هایی‌ داشتند؛ اما با پذیرش امر واقع و دوری از تکفیر مسلمانان، به تنگ‌‌نظری دینی آنان مبتلا نشدند. تلاش [[رشید رضا|رشیدرضا]] در [[مصر]] برای جمع تصوف و سلفی‌گری و سیاست همانند: [[دیوبندیه]] در کنار تکیه بر عقل و اجتهاد، از ارتباط و تداوم رگه‌های اندیشه‌ جمالی در [[هند]] و [[مصر]] نشان‌ دارد؛ امری که بیش از رگه‌های سلفی وهابی در آرای او نمایان است. [[مکتب المنار]]، در واقع، تداوم حرکتی فکری بود که با [[سید جمال الدین اسد آبادی|سید جمال‌الدین اسدآبادی]] و [[محمد عبده|شیخ محمد عبده]] آغاز شد و به‌‌ واسطه‌ٔ محمد [[رشید رضا|رشیدرضا]]، به [[حسن البنا|حسن‌ البنا]] رسید و در جنبش [[اخوان‌المسلمین]]، پدیدار شد. نقش سید جمال را به‌عنوان عامل یا حامل اندیشه‌ٔ احیای [[اسلام]] در [[هند]]، [[ایران]]، [[عثمانی]] و [[مصر]] نباید از یاد برد؛ بی‌آنکه در طرح پروژه سیاسی «اتحاد اسلام» وی، حتی با وجود اندیشه‌ وحدت خلافت اسلامی، نشانه‌هایی از رگه‌های سلفی‌گری در مقام عمل و نظر وجود داشته‌ باشد.<br>درحالی‌که جنبش [[اخوان‌المسلمین]]، واکنشی ایجابی در برابر الگوهای برآمده از ایدئولوژی‌های [[کمونیستی]]، [[سوسیالیستی]]، [[ناسیونالیستی]] و قومی برای سازمان‌دهی و نظام‌سازی اجتماعی بود و نظامی جامع از دعوت و حرکتی سازمانی برآمده از [[شریعت]] را در زمینه‌های تبلیغی و اجتماعی، پیش پای جوامع اسلامی و به‌طور مشخص [[مصر]]، می‌نهاد، واکنش سرکوب‌گرانه‌ حکومت، در کنار شرایط بین‌المللی و منطقه به‌‌ویژه قضیه‌ٔ [[فلسطین]] در زمانه‌ جنگ سرد، حرکت دعوتی [[اخوان المسلمین|اخوان]] را به سمت ‌و سوی سیاست‌ورزی و مبارزه‌ سیاسی و سپس مسلحانه با نظام‌های سرکوب‌گر سوق‌ داد. اسلام‌گرایی به‌مثابه ایدئولوژی مبارزه‌ انقلابی، زاده‌ٔ سرکوب اخوان و ظهور جریان انقلابی به رهبری [[ابراهیم حسین شاذلی|سید قطب]] در دهه‌ 1960 میلادی بود. کتاب: <big>نشانه‌های راه</big> و تفسیر در <big>سایه‌سار قرآن</big>، مبنای عمل انقلابی را در میان اخوانیان در دهه‌های 50 و 60 میلادی فراهم‌ می‌کردند.<br>مفاهیم جامعه‌ٔ جاهلی، طاغوت و ضلالت و تکفیر، در رویکرد اجتماعی- سیاسی سلفی اهمیت‌ دارند. تعبیر '''جاهلیت قرن بیستم''' رای نخستین بار در نوشته‌ها و اندیشه‌های [[ابراهیم حسین شاذلی|سید قطب]] بیان‌ شد؛ تعبیری که او برای تمدن غربی و جوامع اسلامی زیر سلطه‌ حاکمان جائر به‌کار برد و زمینه‌های نظری کاربرد خشونت و شکل‌گیری جنبش‌های مسلحانه را در درون و برون کشورهای اسلامی، با دارالحرب‌ خواندن آنها به‌سبب حاکمیت جهل و جور، فراهم‌ کرد. با وجود اختلاف‌های امروزین جریان‌های سلفی و اخوان، جریان جهادی و تکفیری سلفی، وامدار سید قطب و ایدئولوژی او هستند؛ تاجایی‌ که گرایش‌های سلفی جهادی را <big>«قطبیه»</big> می‌نامند. گروه‌های معتقد به تغییر مسالمت‌آمیز و از طریق کار حزبی مانند: حزب النور، به نام «سلفیه حزبیه» شناخته‌ می‌شوند.

با تشکیل شورای فرانسوی آیین اسلام، مسئله تربیت امامان مساجد نیز مطرح شد؛ اما چندان استقبالی از ایده تشکیل دوره‌های آموزشی با اعطای دیپلم رسمی به‌عمل‌ نیامد. قرار بود [[مسجد پاریس]] با همراهی دانشگاه سوربن، دوره‌هایی دوساله را برای تربیت امام‌جماعت طراحی‌کنند که ضمن آشنایی داوطلبان با زبان، فرهنگ و تاریخ فرانسه، آموزش‌های مدنی را نیز در باب «لائیسیته» فرابگیرند؛ اما این طرح به‌ مرور کنار گذاشته‌ شد چرا که این امر از سوی مسلمانان، دخالت در امر دینی و به‌تعبیری، نقض اصل لائیسیته محسوب‌ می‌شد. در این میان، «معهدالغزالی» (دانشکده‌ای وابسته به مؤسسه‌ اسلامی مسجد پاریس) که تاریخی به درازی مسجد پاریس دارد، در برنامه‌ای پاره‌‌وقت، به آموزش امامان مرد و زن با تمرکز بر آموزش‌های قرآنی و تفسیری و تدریس ادبیات عرب، تاریخ و [[حدیث]] و [[فقه]]، وظیفه تربیت امامان بومی از میان مسلمانان مهاجر نسل دوم و تازه‌مسلمانان را برعهده‌ گرفته است. با توجه به نیاز مساجد موجود به امام و عدم کفایت فارغ‌التحصیلان معهدالغزالی، مؤسساتی دیگر با هزینه دولت‌های [[عربستان]] و [[کویت]] راه‌اندازی‌‌ شده‌اند، که در این زمینه فعالیت‌ می‌کنند. با وجود این، جریان دعوت از امامان الجزایری و تربیت‌شدگان دانشگاه اسلامی [[مکه]] و [[مدینه]]، فعال است؛ و به همین جهت، بیشتر امامان سلفی فرانسه یا برآمده از این دو جریان یا شاگردان نسل دوم رجال دینی سلفی‌اند.