۸۷٬۹۰۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:ذکر.jpg|جایگزین=ذکر|بندانگشتی|ذکر]]</div> | <div class="wikiInfo">[[پرونده:ذکر.jpg|جایگزین=ذکر|بندانگشتی|ذکر]]</div> | ||
''' | '''ذکر'''، یعنی یادکردن، خواه با زبان باشد، یا با قلب یا با هر دو، بعد از نسیان باشد، یا بعد از ادامه ذکر. به عبارت دیگر، ذکر حالت روحی خاصی است که [[انسان]] در آن حال، دانسته خویش را مورد توجه قرار می‌دهد و گاهی به یادآوری چیزی با زبان و گاهی به حضور چیزی در قلب گفته می‌شود. ذکر و یاد [[خدا]] آثار سازنده روحی و اخلاقی فراوانی دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنی دل، آرامش قلب، ترس از (نافرمانی) خدا، بخشش گناهان، و علم و [[حکمت]] از جمله آنها است. | ||
ذکر غذای روح است و [[روح]] [[انسان]] را صیقل می‌دهد و نه تنها منافات با زندگی روزمره انسان ندارد بلکه یک ضرورت جدا‌نشدنی می‌باشد. | ذکر غذای روح است و [[روح]] [[انسان]] را صیقل می‌دهد و نه تنها منافات با زندگی روزمره انسان ندارد بلکه یک ضرورت جدا‌نشدنی می‌باشد. | ||
== تعریف و انواع ذکر == | == تعریف و انواع ذکر == | ||
ذکر به معنای یاد کردن، بر زبان راندن، به یاد‌آوردن، آوازه، ثنا، [[دعا]]، ورد و ... است<ref>سعیدی، گل بابا، فرهنگ اصطلاحات ابن عربی، ص 228، انتشارات شفیعی، چاپ دوم، تهران، 1384.</ref>، و در کلمات عارفان به معنای؛ یاد کردن، مواظبت بر عمل، حفظ، طاعت، [[نماز]]، [[قرآن]] و... آمده است<ref>سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، ص 402، انتشارات طهوری، چاپ چهارم، تهران، 1378.</ref>. | ذکر به معنای یاد کردن، بر زبان راندن، به یاد‌آوردن، آوازه، ثنا، [[دعا]]، ورد و ... است<ref>سعیدی، گل بابا، فرهنگ اصطلاحات ابن عربی، ص 228، انتشارات شفیعی، چاپ دوم، تهران، 1384.</ref>، و در کلمات عارفان به معنای؛ یاد کردن، مواظبت بر عمل، حفظ، طاعت، [[نماز]]، [[قرآن]] و... آمده است<ref>سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، ص 402، انتشارات طهوری، چاپ چهارم، تهران، 1378.</ref>. | ||
یکی از زیباترین جلوه‌های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راههای [[سیر و سلوک]]، ذکر است؛ ذکر خدا، از یادبردن هستی محدود خویش در رهگذر یاد اسمای الاهی است و تداوم و استمرار آن، زنگار گناهان را از روی دل می‌زداید؛ زیرا غفلت و فراموشی حق تعالی، ساحت دل را مکدر می‌کند. از این جا است که یکی از رسالتهای اولیای الاهی و کتاب‌های آسمانی، برطرف نمودن این کدورت و تاریکی است و به همین علت "ذکر" را از اوصاف | یکی از زیباترین جلوه‌های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راههای [[سیر و سلوک]]، ذکر است؛ ذکر خدا، از یادبردن هستی محدود خویش در رهگذر یاد اسمای الاهی است و تداوم و استمرار آن، زنگار گناهان را از روی دل می‌زداید؛ زیرا غفلت و فراموشی حق تعالی، ساحت دل را مکدر می‌کند. از این جا است که یکی از رسالتهای اولیای الاهی و کتاب‌های آسمانی، برطرف نمودن این کدورت و تاریکی است و به همین علت "ذکر" را از اوصاف پیامبر و از نامهای قرآن شمرده اند. چنان که [[قرآن مجید]] به ذکر بودن [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی الله علیه) ]] چنین اشاره می‌کند: | ||
{{متن قرآن |... قد انزل الله الیکم ذکراً رسولاً یتلوا علیکم آیات الله...|سوره = طلاق |آیه = 10 و 11 }}؛ خداوند ذکری(رسولی) را به سوی شما فرستاد تا آیات خدا را بر شما تلاوت کند. | {{متن قرآن |... قد انزل الله الیکم ذکراً رسولاً یتلوا علیکم آیات الله...|سوره = طلاق |آیه = 10 و 11 }}؛ خداوند ذکری (رسولی) را به سوی شما فرستاد تا آیات خدا را بر شما تلاوت کند. | ||
هم‌چنین از نامهای [[قرآن|قرآن مجید]] ذکر است: {{متن قرآن |انّا نحن نزّلنا الذکر و انّا له لحافظون |سوره = حجر |آیه = 9 }}؛ ما ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم و آن را حفظ خواهیم کرد. | هم‌چنین از نامهای [[قرآن|قرآن مجید]] ذکر است: {{متن قرآن |انّا نحن نزّلنا الذکر و انّا له لحافظون |سوره = حجر |آیه = 9 }}؛ ما ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم و آن را حفظ خواهیم کرد. | ||
وجه نام‌گذاری پیامبر (صلی الله علیه) و قرآن به ذکر این است که موجب یادآوری [[خداوند]] متعال هستند؛ زیرا یادآوری منوط به دانش قبلی است و این پیامبران و کتاب‌های آسمانی هستند که پرده غفلت و فراموشی را از روی دل کنار زده و نور الاهی را بدان می‌تابانند. بنابراین، یاد خدا انسان را از حضیض مادیت به اوج معنویت می‌رساند و امید را در انسان زنده می‌کند و یأس و ناامیدی را که از تنگناهای زندگی مادی و معادلات بشری ناشی می‌گردد، برطرف می‌کند. | وجه نام‌گذاری پیامبر (صلی الله علیه) و قرآن به ذکر این است که موجب یادآوری [[خداوند]] متعال هستند؛ زیرا یادآوری منوط به دانش قبلی است و این پیامبران و کتاب‌های آسمانی هستند که پرده غفلت و فراموشی را از روی دل کنار زده و نور الاهی را بدان می‌تابانند. بنابراین، یاد خدا انسان را از حضیض مادیت به اوج معنویت می‌رساند و امید را در انسان زنده می‌کند و یأس و ناامیدی را که از تنگناهای زندگی مادی و معادلات بشری ناشی می‌گردد، برطرف می‌کند. | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== اقسام و درجات == | == اقسام و درجات == | ||
از آن جا که ذکر از جمله عبادت‌های خداوند است؛ مانند دیگر عبادت ها به اقسام متعددی تقسیم می‌شود؛ نظیر ذکر عام و ذکر خاص؛ ذکر عام اختصاص به موجود معینی ندارد، بلکه در هر چیزی یافت می‌شود؛ یعنی تمام اشیا با یاد خدا به سر می‌برند. ذکر خاص، ویژۀ نوع معین از مخلوق ها است؛ مانند ذکر خاص فرشته یا خاص انسان. ذکر گاهی قلبی و گاهی زبانی است، البته این چنین تقسیمی مختص انسان نیست؛ زیرا موجودهای دارای شعور دیگر هم گاهی به یاد خدا هستند که همان ذکر قلب آنها است و گاهی به زبان مخصوص خود به نام و یاد خدا به ذکرند که همان ذکر زبانی آنها است. | از آن جا که ذکر از جمله عبادت‌های خداوند است؛ مانند دیگر عبادت ها به اقسام متعددی تقسیم می‌شود؛ نظیر ذکر عام و ذکر خاص؛ ذکر عام اختصاص به موجود معینی ندارد، بلکه در هر چیزی یافت می‌شود؛ یعنی تمام اشیا با یاد خدا به سر می‌برند. ذکر خاص، ویژۀ نوع معین از مخلوق ها است؛ مانند ذکر خاص فرشته یا خاص انسان. ذکر گاهی قلبی و گاهی زبانی است، البته این چنین تقسیمی مختص انسان نیست؛ زیرا موجودهای دارای شعور دیگر هم گاهی به یاد خدا هستند که همان ذکر قلب آنها است و گاهی به زبان مخصوص خود به نام و یاد خدا به ذکرند که همان ذکر زبانی آنها است. | ||
[[امام محمد غزالی]] در [[کیمیای سعادت]] می‌گوید: | [[محمد غزالی|امام محمد غزالی]] در [[کیمیای سعادت (کتاب)|کیمیای سعادت]] می‌گوید: | ||
ذکر را چهار درجه است: | ذکر را چهار درجه است: | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
انسان اگر از هوای نفس پیروی کند دلش از یاد خدا تهی می‌گردد و به جای خدا، معبودش شیطان می‌شود | انسان اگر از هوای نفس پیروی کند دلش از یاد خدا تهی می‌گردد و به جای خدا، معبودش شیطان می‌شود | ||
'''[[علی بن | '''[[علی بن ابی‌طالب|حضرت علی (علیه‌السلام)]] می‌فرمایند''': | ||
«در میان گناهان چیزی سخت‌تر از پیروی شهوت نیست. بنابراین، از آن پیروی نکنید که شما را از یاد خدا باز می‌دارد»<ref> تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و دررالکلم، مطبعه مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، 1378 هـ .ش، چاپاول، ص190.</ref>. | «در میان گناهان چیزی سخت‌تر از پیروی شهوت نیست. بنابراین، از آن پیروی نکنید که شما را از یاد خدا باز می‌دارد»<ref> تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد؛ تصنیف غرر الحکم و دررالکلم، مطبعه مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، 1378 هـ .ش، چاپاول، ص190.</ref>. | ||