جریان‌های اسلامی در الجزایر (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

[[الجزایر]] کشوری در شمال قاره آفریقا است که از سمت شرق به توس و لیبی از سمت غرب به مراکش و صحرا، از جنوب غربی موریتانی، از سمت شمال به دریای مدیترانه و از سمت جنوب به [[نیجر ]] و [[مالی ]] محدود است. به‌رغم پهناور بودن، بیش‌تر سطح این کشور را کویر پوشانده است؛ درواقع فقط یک‌ششم از کلّ مساحت این کشور قابل زیستن است.  

جمعیت این کشور بیش از سی‌وهفت میلیون نفر اعلان شده است. بربرها اولین ساکنین این سرزمین هستند که دوازده قرن قبل از میلاد به این سرزمین وارد شدند. در سال 146 قبل از میلاد، دولت روم بر این سرزمین تسلط یافت و سپس حکومت بیزانس (روم شرقی) این کشور را تحت نفوذ خود قرار داد و در نیمه قرن دوم اول هجری به تصرف مسلمان درآمد و سپس حکومت‌های [[اموی]]  و [[عباسی]] و [[فاطمیان ]] در این سرزمین حکمرانی کردند.  

از قرن دهم هجری تحت سلطه حکومت عثمانی درآمد؛ که تا قرن دوازدهم ادامه یافت و در سال 1830 میلادی تا 1860 توسط حکومت [[فرانسه]] اشغال شد. مردم [[الجزایر]] پس از مبارزات طولانی در 1962 (1341) و بعد از 132 سال که تحت سلطه [[فرانسه]] بود به استقلال رسید و در همان سال به نام «جمهوریه الجزایریه الدموکراتیه الشعبیه» (جمهوری دموکراتیک مردمی [[الجزایر]]) به عضویت سازمان ملل متحد درآمد؛ زبان رسمی این کشور، عربی و دین آن، اسلام است.<ref>کشور الجزایر »، پایگاه اطلاع‌رسانی مبلغ به آدرس اینترنتی: moballegh.net/uploads/117_293_1-2-Aljazayer.doc</ref>

اسلام مذهب رسمی مردم [[الجزایر]] است. حدود 99 درصد مردم این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. اکثریت مردم مسلمان این کشور سنی مذهب و مالکی‌اند که در فروع مذهب، تابع نظرات مالک و در اصول مذهب خود طبق تذکرات اشعریه رفتار می‌نمایند و در امور سیاسی کاملاً تابع فرمان‌های دولت و حکومت مرکزی [[الجزایر]] می‌باشند.  

در این کشور همچنین چند کلیسا و پیروان مذاهب کاتولیک رم فعالیت دارند و هم‌چنین عده‌ای قلیل از اقوام یهود گریخته از دیگر کشورها به این کشور مهاجرت کردند. گرایش‌های دینی موجود در این کشور را می‌توان به نحو زیر فهرست کرد:

البته در نظریات شیخ محمد عبده، مبارزات سیاسی به‌صورت مبارزه جهادی مطرح نشده است و صرفاً به مبارزات منفی اکتفا شده است و از این روش رشید رضا شاگرد محمد عبده و شیخ [[عبدالحمید بن بادیس]] از علماء [[الجزایر]] تبعیت کرده‌اند؛ به‌طوری‌که صرفاً بر کارها و فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی در مبارزه با استعمارگران و سلطه‌جویان اکتفاء نموده‌اند و لذا اعتقادی به مبارزات جهادی بر ضد استعمار نداشته‌اند و صرفاً به نشر عقاید و تربیت دینی محض پرداخته‌اند.<ref>مختاری، مجید. الگوی وحدت اسلامی از دیدگاه مصلحان دینی معاصر. پایان‌نامه دوره فوق‌لیسانس دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. تهران، 1383، ص 95</ref>

صوفیه‌ [[الجزایر]] از [[اهل تسنن]] [[الجزایر]] محسوب می‌شوند در فروع مذهب مالکی و در اصول مذهب، تابع تفکرات اشعری هستند و مشی و سلوک برخی از آنان در چهارچوب طریقه [[تیجانیه ]] است و مرکز آن‌ها در منطقه عین قاضی واقع شده است و برخی دیگر نیز بر طریقه قادریّه که عمدتاً در مراکش به سر می‌برند استوار است و گروهی نیز تابع طریقه [[علویه ]] هستند که در غرب [[الجزایر]] ساکن می‌باشند.  

گروه اخیر که به‌شدت با تفکرات سلفیه و [[وهابیان ]] مخالف‌اند نوعاً مورد غضب و خشم وهابیان واقع‌شده و از جانب آنان مورد تهدید قرار می‌گیرند؛ لذا این گروه نسبت به سایر گروه‌های دیگر به [[شیعه ]] نزدیک‌ترند. رهبر فکری این گروه ادریس از نوادگان [[امام حسن مجتبی]] علیه‌السلام است و لذا گاهی این گروه را ادرسیه نیز می‌خوانند. <ref>ثقفی، سید محمد، جنبش اسلامی در الجزایر: عوامل شکست، درس‌هایی از مکتب اسلام، تیر 1371، سال 32 – شماره 3 (4 صفحه – از 65 تا 68

شکل‌گیری فرقه وهابیت در [[الجزایر]] به سال 1980 میلادی برمی‌گردد؛ یعنی زمانی که رئیس‌جمهور وقت [[الجزایر]]، [[شادلی بن جدید]] به‌طور رسمی فعالیت فرق مذهبی و گروه‌های دینی را در [[الجزایر]] آزاد اعلام کرد و این تحول هم‌زمان با پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] بود و همین مسئله موجب گرایش مردم [[الجزایر]] به سمت اسلام انقلابی شد و به همین دلیل حساسیت روزافزون افراطیون اهل سنت خصوصاً [[وهابیون ]] را برانگیخت و برای مبارزه با رشد شیعه‌گرایی، به وهابیون میدان فعالیت بر ضد شیعه را دادند و لذا در [[الجزایر]] که زمینه‌های تمایل به تشیع فراهم بود، با رسوخ تفکرات [[وهابیت ]] درصدد ایجاد و مقابله با این تفکر پیشرو برآمدند و بدین‌صورت در [[الجزایر]] با کمک مالی حکومت وهابی [[عربستان ]] و سایر بلاد همفکر [[عربستان]]، موج [[وهابیت ]] در [[الجزایر]] به‌سرعت گسترش یافت و ازجمله برنامه‌های مبلغان [[وهابی ]] در [[الجزایر]]، اعزام جوانان الجزایری به مکه و مدینه برای کسب دروس دینی و فراگیری تفکرات وهابی بود. <ref>پول نفتی که صرف تبلیغ وهابیت می‌شود »، گفتگو با دکتر علی الشعیبی مشاور ملک فهد، پادشاه پیشین عربستان، خبرگزاری فارس 1391/04/17 به آدرس اینترنتی: http://farsnews.com/newstext.php?nn=13910405000303</ref>

دانشجویان اعزامی پس از 5 سال از [[عربستان]] به [[الجزایر]] مراجعت نموده درحالی‌که حامل تفکرات محمد بن عبدالوهاب بودند.  

از طرفی حکومت سعودی با ارسال کتب وهابی به [[الجزایر]] به‌صورت مجانی و با تطمیع برخی از علماء [[الجزایر]] به‌سرعت تفکرات وهابی‌گری را در [[الجزایر ]] رشد و نشر داد. گروه‌های مذهبی وهابی در طول ده سال به‌صورت آزادانه به تبلیغ وهابی‌گری پرداختند تا اینکه در سال 1990 با هم‌زمان با تحرکات اسلامی در [[الجزایر]] و مقابله دولت [[الجزایر]] با این تحرکات، فعالیت‌های این فرقه نیز محدود گردید. فعالیت‌های آنان اکنون نیز ادامه دارد و نوعاً طبقه فقر و جاهل به این تفکر گرایش پیدا می‌کنند.

تاریخ حضور [[شیعیان ]] در [[الجزایر ]] به قرن‌ها قبل برمی‌گردد به‌طوری‌که در زمان حکومت اموی و فشار آنان بر شیعیان عده‌ای از شیعیان، از حجاز به سمت [[الجزایر]] رفته و در آنجا اقامت گزیدند و با افزایش تعداد شیعیان در منطقه مغرب عربی با محوریت نوادگان امام حسن مجتبی، دولت ادریسیه در آنجا شکل گرفت و این در حالی است که با اعزام برخی از شاگردان [[امام صادق]] علیه‌السلام به [[مغرب عربی]]، زمینه‌های گسترش نفوذ شیعیان در [[الجزایر]] نیز فراهم گردید در زمان حکومت موحدیه که به زعامت مهدی ‌بن ‌تومرت بود ولو معتقد به عقاید شیعه نبودند ولی از دوستداران اهل‌بیت محسوب می‌شدند و بدین‌صورت زمینه حضور شیعیان و نشر تفکرات تشیع در این منطقه فراهم گردید. <ref>عبدالمالک حداد، گسترش تشیع در جامعه [[الجزایر]]، درگاه اینترنتی پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی به آدرس اینترنتی:

مردم مسلمان [[الجزایر]] از آغازین روزهای اشغال کشورشان توسط دولت استعماری [[فرانسه ]] مبارزات آشکار و پنهان خود را آغاز کردند. آن‌ها در واکنش به سلطه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی [[فرانسه]]، دست به قیام‌های متعددی زدند که رهبری بیشتر این قیام و حرکت‌های اسلامی را علمای مذهبی بر عهده داشتند.<ref>Historical Dictionary of Islamic fundamentalism, p23</ref>  قدیمی‌ترین قیام علیه استعمار در [[الجزایر]] منتسب به «امیر عبدالقادر» است. [[امیر عبدالقادر]]، فرزند امیر محی‌الدین بود که خود از نواده مرابطون بود.  

امیر عبدالقادر قیام خود را علیه فرانسویان در 1832 آغاز کرد و ابتدا قبایل «ماسکارا» با او بیعت و خود را برای جهاد علیه فرانسویان آماده کردند.  

او سپس در [[الجزایر]] انجمن «ستاره شمال آفریقا» را با هدف تساوی فرهنگ فرانسوی و عربی پایه‌ریزی کرد ولی روانه زندان شد؛ اما نخستین انقلاب پس از این دوران طولانی انفعال نسبی، در سال 1324 ه.ش. (1945 م) از شهر قسطنطنیه یا قسنطنیه (واقع در شمال شرقی [[الجزایر]]) آغاز شد.  

سال‌ها پس از قیام «امیر عبدالقادر»، عالِم مذهبی شیخ « [[عبدالحمید بن بادیس]] » به همراه دوستش، شیخ بشیر ابراهیمی که او نیز روحانی بود تلاش کردند تا با تشکیل «[[جمعیه‌ العلماء المسلمین]]» رهبری قیام ضد استعماری به دوش بکشند، هرچند مشی این دو به‌ویژه بن‌بادیس بیشتر بر پایه آگاهی‌بخشی و فعالیت‌های فرهنگی استوار بود اما به‌تدریج به حوزه‌های سیاسی وارد شد به‌گونه‌ای برخی از اعضای این گروه با تبعیت از آراء و تفکرات [[ابن‌تیمیه]] و شاگردان [[شیخ محمد عبده]] همانند [[محمد رشید رضا]] و گروه «انصار اصلاحات در جهان اسلام» به رهبری «شکیب ارسلان»، دست به فعالیت‌های مسلحانه در [[الجزایر]] زدند. <ref>حسن سید سلیمان، اسلام سیاسی در [[الجزایر]]، سند چاپ شده در کتاب اسلام در آفریقا (مدثر عبدالرحیم و التیجانی عبدالقادر، موسسه دارالحکمة للطباعة و النشر المحدوده، خرطوم، 1992 م، ص 79 – 82</ref>  

این جمعیت درنهایت نیز با گروه‌های سیاسی و مسلح ضد استعمار مانند «[[جبهه آزادی‌بخش ملی]]» ائتلاف نمود و به ابقای نقش برجسته‌ای در جنگ هشت‌ساله (1954 – 1962) علیه [[فرانسه]] پرداخت.

با پیروزی انقلاب 1962 می‌توان گفت که مرحله نخست حرکت‌ها و جنبش‌های اسلامی به بار نشست اما این پایانی بر جنبش‌های اسلامی در این کشور نبود زیرا به دنبال قدرت گرفتن انقلابیون و انحصارطلبی ملی‌گراها در تسهیم قدرت و محدودیت‌های بسیار برای نقش‌آفرینی جریان‌های اسلام‌گرا، بار دیگر جنبش‌های اسلامی شکل گرفتند با این تفاوت که این بار مبارزه برای بیرون راندن استعمار و به دست آوردن استقلال نبود بلکه تلاش برای جلوگیری از استبداد و حاکم کردن اهداف واقعی انقلاب بود که مهم‌ترین آن را برابری، عدالت اجتماعی و اجرای احکام اسلامی تشکیل می‌داد.  

در واقع برای بن بادیس، عربیت و اسلام دو روی سکه [[الجزایر]] مستقل بود. موضع گیری‌های سیاسی [[بن‌بادیس]] در سال‌های آخر زندگی، به ویژه از 1356 ق به بعد، انعطاف‌ناپذیر شد و به مبارزه مسلحانه گرایش یافت؛ بنا به گفته یکی از شاگردانش، بر آن بود که به محض اعلام جنگ ایتالیا به [[فرانسه]]، قیام خود را آغاز کند. <ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 3: 83 – 85</ref> در دوره پیش از انقلاب جریان‌های سنتی اسلامی با تأسی از آموزه‌های دینی و تأثیرپذیری از شخصیتهای متفکر جهان عرب همچون [[حسن‌البنا]]، [[محمد عبده]] و [[رشید رضا]] تمام تلاششان خارج شدن از استبداد و استعمار بوده است؛ همین موضوع – یعنی حضور پررنگ استعمار بیگانه که همزمان دین و هویت ملی الجزایری‌ها را نشانه گرفته بود – دلیل اصلی ظهور و بروز جنبش‌های اسلامی شد. در همین امتداد هدف اصلی جنبش‌های اسلامی مردم [[الجزایر]]، کسب استقلال از طریق مبارزه مسلحانه و جهاد علیه استعمار [[فرانسه]] و حفظ و احیاء دین بود.  

این رویکرد را به خوبی می‌توان در اعلامیه طرابلس که اندک زمانی پیش از استقلال [[الجزایر ]] صادر شد، مشاهده کرد: «فرهنگ [[الجزایر]]، فرهنگی ملی خواهد بود که براساس [[زبان عربی]] بنا نهاده شده است و دین اسلام از کلیه بدعت‌ها و خرافه‌گرایی‌هایی که باعث آسیب رساندن به ساحت قدسی آن می‌گردد، مبری است و این اندیشه الهی در چارچوب فرهنگ و شخصیت متبلور خواهد شد.» <ref>مجله البیان: شماره 23، 48 (پرونده حوادث الجزایر)</ref>

در نگاهی کلان باید گفت که مبارزات سیاسی معاصر مردم [[الجزایر ]] دو انگیزه اصلی داشته است؛ نخست بیرون راندن استعمارگران و دوم مبارزه برای بازگرداندن اصول اسلامی به صحنه مدیریت جامعه پس از خارج کردن استعمارگران و پیروزی انقلاب. نکته قابل‌توجه در مبارزات مردم [[الجزایر]]، ماهیت اسلامی آن است. «اسلام بود که یک‌صد و پنجاه سال، در [[الجزایر]] مبارزه کرد و هم او بود که ریشه‌های عربیت را در آن سرزمین پابرجا نگه داشت... و تنها به این وسیله بود که روح مقاومت، در [[الجزایر]] زنده ماند.»  

جنبش‌های اسلامی [[الجزایر]] تا پیش از انقلاب 1962 تماماً متأثر از حضور نیروهای بیگانه در کشورشان بودند؛ تا این تاریخ، مردم همه مشکلات و بحران‌های داخلی را حاصل استعمار بیگانه می‌دانستند به همین دلیل جنبش‌های اسلامی پیش از انقلاب در [[الجزایر]] هیچ‌کدام مبتنی بر مؤلفه‌های داخلی شکل نگرفتند؛ اما با پیروزی انقلاب به‌نوعی موضوع به‌طورکلی تغییر کرد و بیشترین سهم در بروز جنبش‌های اسلامی جدید متأثر از اوضاع نابسامان داخلی هم از حیث بی‌توجهی به خواسته‌های دینی و هم بی‌توجهی به رفاه و نابرابری‌های اجتماعی، فقدان آزادی و استبداد داخلی و فراموش کردن آرمان‌های انقلاب بوده است.

بررسی سیر حکومت‌های پس از انقلاب 1962 نشان می‌دهد که طی 4 دهه اخیر پس از انقلاب [[الجزایر]] همواره شاهد نزاع میان انقلابیون برای کسب قدرت از یک‌سو و مبارزه اسلام‌گراها برای تغییر اوضاع از سوی دیگر بوده است. درواقع، «بن بلا» با کودتایی آرام «عباس فرحت» را از قدرت کنار زد و نظام سوسیالیستی را در این کشور حاکم کرد و طی آن آزادی‌های مدنی محدود شد و نوعی حکومت استبدادی در [[الجزایر ]] بنا نهاد که ده‌ها بر نظام سیاسی [[الجزایر]] سایه افکند.  

[الجزایر ]] که تمام زیرساخت‌هایش را در دوران مبارزه و به‌واسطه استثمار بی‌رحمانه فرانسوی‌ها از دست داده بود در سال‌های پس از انقلاب نیز شاهد استبداد داخلی، رکود اقتصادی و تشدید نابرابری‌های اجتماعی و درنتیجه ازدیاد پدیده فقر بود؛ اما آنچه بیش از همه خودنمایی می‌کرد فقدان آزادی‌های سیاسی – اجتماعی و بی‌توجهی به خواسته‌های دینی مردمی بود که برای همین خواسته‌ها بیش از یک‌ میلیون قربانی داده بودند.

به دنبال آن و پس از دوره‌ای کوتاه درنهایت بوتفلیقه با حمایت نظامیان و در انتخاباتی تک‌حزبی به قدرت رسید که همچنان در مسند قدرت باقی است. در این سال‌ها بزرگ‌ترین رویداد، پیروزی جبهه نجات اسلامی در انتخابات مجلس بود که آن‌هم با ورود نظامیان و بازداشت رهبران این حزب فرجام بدی پیدا کرد. <ref>عبدالوهاب فراتی، رهیافتی بر علم سیاست و جنبش‌های اسلامی معاصر، انتشارات شهریار، 1378، ص 241</ref>

بررسی نقش عوامل خارجی در نهضت‌های اسلامی در [[الجزایر]] را در چند دوره و از چند منظر می‌توان مورد توجه قرار داد. در نسل اول جنبش‌های اسلامی [[الجزایر]] جدای از نقش‌آفرینی عامل مستقیم خارجی یعنی استعمار با عنوان محرک اصلی، توجه به تأثیرگذاری جریان‌های فکری و همچنین تحولات منطقه‌ای و جهانی امری اجتناب‌ناپذیر است.  

رهبران نسل اول جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] – مانند [[امیرعبدالقادر]] و [[بن ‌بادیس]] و [[ابراهیمی]] – تأثیرپذیری مستقیمی از مکتب ضداستعماری مصر داشته‌اند. آنها به شدت از افکار شخصیتی ضد استعماری و مذهبی مصری چون [[سید قطب]] ، [[حسن‌البنا]] ء و [[محمد عبده ]] تأثیر پذیرفته و آن را سرلوحه کار خود قرار دادند. <ref>حسن سید سلیمان، اسلام سیاسی در [[الجزایر]]، سند چاپ شده در کتاب اسلام در آفریقا (مدثر عبدالرحیم و التیجانی عبدالقادر)، مؤسسه دارالحکمة للطباعة و النشر المحدوده، خرطوم، 1992 م، ص 80</ref>  

الجزایری‌های جوان‌تر – نسل پس از بن‌ بادیس – نیز به‌گونه‌ای دیگر از مصری‌ها برای پیشبرد اهداف جنبش خود بهره بردند آنگاه‌که با به قدرت رسیدن ناصر در مصر و ایده‌های بلندپروازانه او برای اتحاد جهان عرب و ناسیونالیسم عربی و همچنین مخالفت او با کشورهای غربی، امکانات فراوانی برای انقلابیون [[الجزایر]] پدید آمد تا بتوانند به کمک ناصر به سازمان‌دهی فعالیت‌های خود بپردازند. <ref>امیرحسین دهقان، انقلاب خونین در شمال آفریقا، روزنامه اعتماد ملی، 1388/04/14</ref>

همچنین مبارزه مردم ایران به رهبری [[دکتر محمد مصدق]] ، مبارزات مردم مصر به رهبری «جمال عبدالناصر» و برخی دیگر از کشورها برای استقلال و ملی کردن ثروت خود آموزش مهمی برای انقلابیون [[الجزایر]] بود. <ref>امیرحسین دهقان، انقلاب خونین در شمال آفریقا، روزنامه اعتماد ملی، 1388/04/14</ref> استقلال [[چین ]] و [[هند ]] - دو پرجمعیت‌ترین کشور جهان – در روحیه مردم شمال آفریقا برای کسب استقلال اثر فراوانی گذاشت و آن‌ها نیز درصدد کسب حقوق خود شدند.

این‌ها درواقع اثرپذیری سلبی و ایجابی نسل اول جنبش‌های اسلامی [[الجزایر ]] از عوامل خارجی بود اما نسل دوم جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] را شاید بتوان بیش از هر عامل دیگری متأثر از انقلاب اسلامی در [[ایران ]] دانست. درواقع روح و هدف‌گذاری دور جدید قیام اسلام‌گرایان در [[الجزایر]] در دهه 90 میلادی – هرچند تسریع‌کننده آن فروریختن نظام دوقطبی و از بین رفتن بلوک شرق به رهبری شوروی سابق بود – به‌شدت تحت تأثیر آموزه‌های انقلاب اسلامی 1979 قرار داشت. به عبارتی آنگاه‌که انقلابیون ایران با پیروزی خود و تشکیل حکومت اسلامی نشان دادند که ایجاد حکومت دینی پایدار قابل تحقق است نسل جدید جنبش‌های اسلامی در [[الجزایر]] نیز به این رویکرد متمایل گردیده و با دمیده شدن روح جدید در آن و تغییر شیوه مبارزه کوشید تا با پیروزی در انتخابات مجلس [[الجزایر]] به‌سوی ایجاد حکومت اسلامی گام بردارد که با حضور و کودتای نظامیان ناکام ماند اما این باور و خواسته بیش از پیش تقویت شد. <ref>احمد موصلی، موسوعة الحرکات الاسلامیة فی الوطن العربی و ایران و ترکیا، مرکز دراسات الوحدة العربیه، بیروت 2004؛ صص 178 – 179</ref>

برهه تاریخی سومی که جریان‌های اسلام‌گرا با تأسی از عامل خارجی فعالیت‌های خود را تشدید کردند به حوادث ناشی از موج جدید بیداری اسلامی در آغاز دهه دوم قرن بیست و یک برمی‌گردد. به دنبال آغاز موج بیداری اسلامی در کشورهای عربی مانند [[تونس]] ، [[لیبی ]] و [[مصر ]] جریان‌ها و احزاب اسلام‌گرا در [[الجزایر]] بار دیگر فعال شده و خواهان ایجاد تغییرات اساسی در حکومت [[الجزایر]] شدند. برای نمونه، «فاتح ربیعی»، دبیر کل «جنبش النهضة» [[الجزایر]] در موضعی شفاف خواستار این شد که تا انتخاب پارلمان جدید – که به تدوین قانون اساسی و بازنگری در همه قوانین پیشین خواهد پرداخت – اصلاحات موردنظر «عبدالعزیز بوتفلیقه»، رئیس‌جمهور [[الجزایر]] متوقف شود.  

(به نقل از خبرگزاری [[فرانسه]] مورخ سوم دی‌ماه سال 1390) در همین باره خبرگزاری رویترز، نوشت: « [[بهار عربی]] ( [[بیداری اسلامی]])، درهای [[الجزایر]] را به صدا درآورده است، اما مقامات نمی‌توانند تصمیم بگیرند که آیا به آن اجازه وارد شدن بدهند و یا مانع آن شوند. از میان همسایگان شمالی تونس، تنها [[الجزایر]] از شورش‌ها و اعتراضات در امان مانده است.  

یکی از اشکال تأثیرپذیری جنبش اسلامی [[الجزایر]] از انقلاب اسلامی، پیروی نمادین است، آنجا که رهبر [[انقلاب اسلامی ایران]] فریاد الله اکبر مردم [[الجزایر]] بر پشت‌بام‌ها را درس گرفتن از ملت انقلابی ایران برمی‌شمارند.<ref>محمد حسین جمشیدی، ارتباط متقابل انقلاب اسلامی ایران و جنبش شیعیان عراق، مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، قم، 1374، ج 2، ص 299</ref> و یا استفاده از [[حجاب ]] و گسترش آن در میان زنان و دختران الجزایری به سبک چادر ایرانی. <ref>دستاوردهای عظیم انقلاب شکوهمنداسلامی ایران در گستره جهان، سازمان ارتباطات فرهنگی، تهران، ج 2، صص 483</ref>  

اما در واقع انقلاب اسلامی ایران، با زمینه‌ها و استعدادهایی که در متن جامعه [[الجزایر]] موجود بود، نقش مؤثری در توسعه و تحکیم جنبش‌های اسلامی معاصر [[الجزایر]] داشته است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، استقبال و خوشحالی مردم [[الجزایر]] به خصوص طبقه جوان به حدی بود که هر روز در برابر سفارت ایران برای دریافت نشریات و خبرهای واصله از ایران صف می‌کشیدند، علاقه جوانان مذهبی به حدی رسیده بود که به جای هلال بر بالای گنبد و مناره مسجد دانشگاه‌ها، آرم جمهوری اسلامی را نصب کردند. <ref>Mathieu Guidère, Historical Dictionary of Islamic Fundamentalism, Scarecrow Press, Jul 20, 2012, p 161-163</ref>

آثاری که انقلاب اسلامی در دهه اول پس از پیروزی (1979 – 1989) به طرق مختلف در [[الجزایر]] بر جای گذاشت، در دهه دوم به صورت جبهه نجات اسلامی و جنبش‌های [[الجزایر]] بروز و ظهور کرد. دولت [[الجزایر]] در مقابل این اثرگذاری انقلاب ایران و رشد و فشار جنبش‌های اسلامی عکس‌العمل تندی نشان داد تا جایی که در 1372 به طور یکجانبه روابطش با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد. <ref>فاطمه امیرخانی فراهانی، الجزایر، انتشارات امیرکبیر، 1389</ref>

«جبهه‌ی نجات اسلامی» در سال 1991، اجازه‌ی شرکت در انتخابات پارلمان را پیدا کرد که با پیروزی قاطع، نزدیک 70 درصد کرسی‌های مجلس را به دست آورد. در پی این پیروزی [[عباس مدنی]] ، رهبر این حزب، تصریح کرد که می‌خواهیم حکومتی اسلامی شبیه به حکومت خمینی در ایران را تشکیل دهیم. بعد از این اظهارات که بیشتر شبیه یک عملیات انتحاری بود، بلافاصله ارتش [[الجزایر]] با جماعت همه جانبه‌ [[امریکا ]] و [[اروپا ]] کودتا کرد و عباس مدنی و دیگر اعضای این حزب را زندانی کردند. <ref>Ami Ayalon, Middle East Contemporary Survey, Volume 16 of MECS Series, The Moshe Dayan Center, 1995, p 194</ref>  

بومدین تا زمانی که بر سر کار بود با قدرت و اقتدار کامل، یکه‌تاز میدان سیاست و حاکمیت آن کشور بود. <ref>اوضاع معاصر کشورهای اسلامی، جاسم مرغی، ص 43 – 44</ref>

شیخ «[[عبدالحمید بن بادیس]]» رهبر جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]] با تکیه بر دین مقدس اسلام به احیای مجدد [[الجزایر]] بر اساس تعالیم وحی و کسب استقلال این کشور اقدام کرد. لذا رمز ناسازگاری جمعیت علمای مسلمان با احزاب سیاسی [[فرانسه]] یا ملی‌گرایان صرف روشن می‌شود. <ref>حسن سیدسلیمان، پیشین</ref>

این موضعگیری باعث شد که رئیس جمهور «[[بن‌ بلا]]» خشمگین شده و شیخ را به دور ماندن از پایگاه خود مجبور سازد. «[[بن‌ بلا]]» با صدور فرمانی، شیخ «بشیر ابراهیمی» را در یکی از عمارت‌های بزرگ و موجود آن زمان با اقامت اجباری زیرنظر قرار داد. با تثبیت نظام تک حزبی در [[الجزایر]] در سال 1962 «جمعیت علمای مسلمین» نیز همچون احزاب دیگر از ادامه فعالیت سیاسی باز داشته شد.

پیش از تأسیس جبهه نجات اسلامی [[الجزایر]] در سال 1989، برخی فعالیت‌های تبلیغی توسط گروه‌های اسلام‌گرا در [[الجزایر]] صورت می‌گرفت که زمینه‌ساز ظهور جبهه نجات اسلامی در [[الجزایر]] شد. روند فعالیت این گروه‌ها که منجر به تشکیل [[جبهه نجات اسلامی]] شد به شرح زیر است:

در اواخر دهه هفتاد قرن نوزدهم جماعت «جوانان اسلام» در دانشگاه‌های [[الجزایر]] آغاز به فعالیت کردند. تا سال 1988 گروه‌های اسلام‌گرای دانشگاهی در [[الجزایر]] عبارتند بودند از: «جماعت اخوان بین‌المللی» به رهبری شیخ «محفوظ نحناح»، «جماعت اخوان داخلی» به رهبری شیخ «عبدالله جاب‌الله» و «جماعت دانشجویان یا جماعت دانشگاه مرکزی یا پیروان مالک‌بن نبی» به رهبری دکتر «محمد بوجلخه» و پس از وی شیخ «محمد سعید».  

پس از استعفای بن جدید و تشکیل شورای عالی حکومتی [[الجزایر]]، جبهه نجات اسلامی در 4 مارس 1992 غیرقانونی اعلام گردید؛ در پی آن با درگیری‌ها و تشنجات ایجاد شده و کشته و مجروح شدن بیش از یکصد هزار تن، «جبهه نجات اسلامی» نتوانست در انتخابات پارلمانی 1997 [[الجزایر]] شرکت کند...  

راهبرد کلان این حزب براساس اساسنامه و مرامنامه آن این گونه تعیین شده است: الف. اسلام با تمامی منابع و اهداف آن، به مثابه نیرویی جمعی، وحدت‌بخش، حفاظت کننده و عامل نزدیکی میان گروه‌های مختلف امت اسلامی با رویکردها و توجهات مختلف. اسلام همچنین منشأ الهام و اصلاحات، عنصر تعامل ملت، آشتی ملی از طریق تلاش جمعی و همکاری در امور خیر و تقوی است. ب. میراث جنبش ملی و تاریخ رشادت‌های جوانان آن، میراث جمعیت علمای مسلمان [[الجزایر]]، تمدن تاریخی [[الجزایر]]، احیاء روحیه ملی‌گرایی و مبارزه‌طلبی ملت پس از استعمار (1830 – 1962 م)، ارزش‌های تمدنی جهان عرب و تحقق ثبات و امنیت اجتماعی و رفاه اجتماعی آن که باعث تحقق مبارزه مسالمت‌آمیز و گفتگوی دموکراتیک می‌گردد.

شیخ «محفوظ نحناح» به اتهام تغییر نام حزب (از جنبش جامعه اسلامی به جنبش جامعه صلح) و عدم استفاده از اصول ملی در راستای اهداف سیاسی، به واسطه آیین‌نامه اجرایی دولت از شرکت در انتخابات‌های 97 – 1999 محروم شد. جنبش جامعه صلح در مارس 1998 دومین گردهمایی خود را با شعار «صلح و توسعه» در قصر «الامم» شهر الجزیره برگزار کرد.

در این گردهمایی کلیه روش‌های مشارکت سیاسی و کیفیت میانجی‌گری برای خروج کشور از بحران‌های موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفت. انتخابات ریاست جمهوری سال 1999 با حضور 7 کاندیدا برگزار شد، اما این در حالی بود که شیخ «محفوظ نحناح» با توجه به منافع عمومی و نه حزبی، علی‌رغم محرومیت از انتخابات، به تشکیل ائتلافی با احزاب هم ‌رأی خود پرداخت.  <ref>Jean-Noel Ferrié, “La parlementarisation de l’islam politique: la dynamique des modérés”, CERI, novembre-décembre 2006, http://www.ceri-sciencespo.com/cerifr/archive/2006.php</ref> این احزاب عبارت بودند از: جبهه آزادیبخش ملی، تجمع ملی دموکراتیک، جنبش النهضه‌، جنبش جامعه صلح.

این احزاب در 16 فوریه 2004 طی امضای یک تفاهنامه کلیه اصول، مبانی، اهداف و راهکارهای دست‌یابی به آنها را تدوین کردند. پس از انتخاب «عبدالعزیز بوتفلیقه»، کاندیدای آشتی ملی، با 84/99 از مجموع کل آراء به عنوان رئیس جمهوری [[الجزایر]]، مجال تازه‌ای برای تحقق آشتی ملی و خروج از بحران بوجود آمد. ریاست جمهوری «[[بوتفلیقه]]» همچنین فضایی را بوجود آورد که در آن برخی پرونده‌های معطل از جمله مسائل اقتصادی، وضعیت مسکن، بیکاری و مفقودین به صورت جدی پیگیری می‌شد.

مجاورت و هم مرزی [[الجزایر]] با تونس و لیبی – به عنوان دو کانون مهم انقلاب‌های عربی – بیش از هر عامل دیگری بر تحولات اخیر این کشور اثرگذار بوده است. علاوه بر این اعلان آغاز جریان اصلاحات در [[مراکش ]] یعنی همسایه غربی و رقیب منطقه‌ای [[الجزایر]] در شمال غرب آفریقا، در رویکردهای اخیر رهبران الجزیره بی‌تأثیر نبوده است. <ref>[[الجزایر]] در آزمون سخت اصلاحات، باشگاه اندیشه به آدرس اینترنتی:

در شرایطی که وقوع انقلاب‌های عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا در برخی کشورهای این منطقه تحولات بنیادین به دنبال داشته و یا دستکم اثربخشی مشهود و ملموسی در سیر رویدادهای بسیاری از کشورها داشته، به نظر می‌رسد [[الجزایر ]] تاکنون از نتایج انقلاب‌های عربی برکنار مانده است. بررسی بسیاری از تحلیل‌های موجود در این زمینه نشان می‌دهد که شش عامل اساسی بر شرایط این کشور اثرگذار بوده و از فراهم شدن گسترش اعتراضات مردم جلوگیری می‌کند. <ref>باشگاه اندیشه همان</ref>

5-بررسی دقیق شرایط سیاسی و اجتماعی [[الجزایر]] نشان می‌دهد که این کشور در شرایط بهتری نسبت به تونس قرار دارد. هرچند برخی سانسورها در رسانه ملی این کشور اعمال می‌شود اما روزنامه‌ها با داشتن نوعی آزادی نسبی به نقد حکومت می‌پردازند. علاوه بر این بحران اقتصادی در کشورهایی مانند تونس و مصر به مراتب بیش از [[الجزایر]] به نارضایتی مردم از وضعیت معیشتی منجر شد. در مقابله با مخالفان نیز برخلاف بسیاری از کشورهای عربی همچون بحرین، یمن و حتی مصر و تونس نیروهای امنیتی این کشور به خشونت متوسل نشدند.

6- دلیل دیگر که موجب تمایز وضعیت سیاسی و اجتماعی [[الجزایر]] با دیگر کشورهای منطقه شده ضعیف و پراکنده بودن مخالفان دولت است. اگرچه تشکلی مانند [[جبهه نجات اسلامی]] سال‌ها به عنوان مهمترین اپوزیسیون دولت فعالت کرده و هم اکنون نیز احزاب مخالف و معارض در [[الجزایر]] فعال هستند، اما این گروه‌ها برخلاف احزاب و تشکل‌های سیاسی در مصر و تونس، از توانایی عملیاتی کردن امکانات سیاسی خود برخوردار نبوده و فاقد توان گسترش مخالفت‌های سیاسی به صحنه رویدادهای اعتراضی اجتماعی هستند.

برخی تحلیل‌گران معتقدند که رویکردهای اخیر دولت با هدف جذب برخی گروه‌های اسلام‌گرای میانه‌رو به حکومت و دور نگه داشتن این گروه‌ها از مواضع رهبران جبهه نجات اسلامی صورت می‌گیرد. اگرچه بسیاری از رهبران جبهه نجات اسلامی زندانی بوده و یا به خارج از کشور تبعید شده‌اند و این گروه سیاسی امکان اثربخشی و تحول آفرینی خود را تا حد زیادی از دست داده است، اما به نظر می‌رسد هنوز به عنوان مهمترین تهدید در برابر حکومت [[الجزایر]] مطرح است. این مسأله موجب می‌شود تا ناظران سیاسی، جریان اصلاحات سیاسی و اجتماعی بدون حضور چهره‌های وابسته به این گروه‌را از پیش شکست خورده و بی‌نتیجه تلقی کنند.<ref>[https://rasekhoon.net/article/show/1248858/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1 جنبش‌ها و جریان‌های اسلامگرا در الجزایر]؛ سید مالک حسینی، به نقل از: سایت راسخون</ref>