سعید بن جبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

| محل تولد = [[کوفه]]

| سال درگذشت =  

| استادان = {{فهرست جعبه عمودی |[[علی بن الحسین (زین العابدین)]] |[[عبدالله بن عباس]] |عدی بن حاتم |ابوسعید خدری }}

| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |جعفر بن المغیرة |الأعمش |عطاء بن |عبدالملک و عبداللّه (دو فرزندش) |یعلی بن حکیم |یعلی بن حلم |ابواسحاق سبیعی }}

یکی از شخصیت‌های نامی دوران صدر اسلام که از [[تابعین]] به شمار می‌‌رود، سعید بن جبیر است<ref> الزرکلی، خیر الدین؛ الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، انتشارات دارالعلم للملایین، 1989 م، ج 8، ص 109.</ref>. نام کامل او سعید بن جبیر بن هشام اسدی است<ref> الذهبی، شمس الدین محمد بن احمد؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، 1413، ج 6، ص 366.</ref>. در مورد کنیه او بین مورخین اختلاف است. برخی کنیه او را ابومحمد و برخی ابوعبدالله عنوان نمودند. [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] در رجال خود او را ابومحمد نامید<ref>شیخ طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن؛ رجال الطوسی، تحقیق و مقدمه سید محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف، منشورات المکتبه و المطبعه الحیدریه، 1381 ق، ص 90.</ref>، اما همان طور که مرحوم شوشتری در کتاب خود ذکر کرد اشتباه است. مرحوم شوشتری می‌‌نویسد: گویا سخن شیخ در رجالش درباره کنیه سعید، ابومحمد وهم و اشتباه باشد، چرا که ابومحمد کنیه سعید بن مسیب است<ref> تستری، محمد تقی؛ قاموس الرجال، قم، موسسه نشر اسلامی، 1417 ق، ج 5، ص 88 - 89.</ref>. لذا طبق آن چه بیشتر مورخین ذکر نمودند، کنیه سعید، ابوعبدالله عنوان می‌‌گردد. سعید از مفسرین مطرح و مشهور در [[اسلام]] است و حتی در تاریخ الاسلام به نقل از نوری آمده است که تفسیر را از چهار نفر اخذ کن: مجاهد، سعید بن جبیر، عکرمه و ضحاک و این مطلب نشان از جایگاه والای سعید در [[تفسیر|تفسیر قرآن]] دارد. سعید در سال چهل و پنج هجری در کوفه به دنیا آمد؛ اما در اصل وی کوفی نیست و حبشی الاصل است. در واقع وی از موالی بنی والبه بن حارث از طایفه بنی اسد است. جبیر پدر سعید، اصالتا [[حبشه|حبشی]] بود و مدتی در خاندان بنی اسد به عنوان [[برده]] زندگی کرد و با ظهور اسلام و مسلمان شدن او، آزادی خود را به دست گرفت<ref> الزرکلی، پیشین، ج 3، ص 93.</ref>. از خود سعید نقل شده است که [[عبدالله ابن عباس|ابن عباس]] از من پرسید از کدام قبیله‌ای؟ گفتم: از بنی اسد. پرسید از اعراب یا از آزادشدگان و وابستگان؟ گفتم: از وابستگان. گفت: بگو من از کسانی هستم که خداوند از بنی اسد بر آنان نعمت ارزانی فرموده است<ref> ابن سعد، محمد؛ الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، فرهنگ و اندیشه، 1374ش، ج 6، ص 711.</ref>.

سعید بن جبیر بن هشام اسدی کوفی، معروف به ابومحمد و ابوعبداللّه، از خاندان‏‌های معروف [[کوفه]] بود. وی در زهد، [[تقوا]]، شب‏ زنده‏‌داری، دیانت و فقاهت معروف بود و در [[تفسیر|تفسیر قرآن]]، شهرت به سزایی داشت؛ زیرا او را از شاگردان مدرسه تفسیری [[عبدالله ابن عباس]] دانسته‌‏اند. سعید، بیشترین روایات خود را از وی نقل کرده است<ref> رجال کشّی، ج 1، ص 332.</ref>.

وی سال 46 ه .ق. در شهر کوفه به دنیا آمد<ref>دائرة‏المعارف تشیّع، ج 1، ص 94.</ref>. دوران طفولیت و جوانی را همان جا گذراند. بعدها به [[مدینه]] رفت و جزو شاگردان [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام سجاد (علیه‌السلام)]] گردید.

معروف‏ترین کنیه‌‏های وی ابوعبداللّه و ابومحمد است. در کتاب مجالس الواعظین آمده است: عبدالملک و عبداللّه، فرزندان سعید بن جبیر اند و از پدر خود روایت نقل نموده‏‌اند<ref>مجالس الواعظین، ج 3، ص 111.</ref>.

وی که در واقع اصالتی حبشی داشت، دارای چهره سیاهی بود. او در حمایت بنی والبی بود<ref>الزرکلی، پیشین، ج 3، ص 93.</ref>، لذا بسیاری از مورخین به او لقب والبه را در نگارش‌های خود دادند.

در همان کودکی که استعداد و توانایی‌های علمی او برای پدرش هویدا شد، جبیر او را به [[مدینه]] فرستاد تا از محضر بزرگان و [[صحابه]] رسول گرامی اسلام بهره ببرد. نخستین و مهم‌ترین استاد او عبدالله بن عباس بوده است و سعید در محضر این صحابی گرانقدر به فراگیری قرآن، تفسیر، حدیث و دیگر [[علوم اسلامی]] پرداخت. پیشرفت وی به حدی بود که ابن عباس او را بر فرزندان خود نیز ترجیح می‌‌داد. وی به حدی در کار خود خبره بود که ابن عباس اجازه نقل [[حدیث]] را به او داد. ابن سعد در‌این‌باره می‌‌نویسد: ابن عباس به سعید بن جبیر گفت: خودت برای مردم حدیث نقل کن. سعید گفت: با بودن تو در این جا؟ ابن عباس گفت: مگر این از نعمت‌های خدا برای تو نیست که در حضور من حدیث نقل کنی اگر درست بگویی چه بهتر و اگر اشتباه کنی به تو تعلیم می‌دهم<ref> الزرکلی، پیشین، ج 3، ص 93.</ref>. مقام علمی سعید به حدی بود که ابن عباس درباره او خطاب به اهل کوفه گفته است: تسألونی و فیکم سعید بن جبیر<ref>ابن سعد، پیشین، ج 6، ص 711.</ref>.

[[فضل بن شاذان]] می‌‌گوید:

سعید بن جبیر از شاگردان برجسته و از ستارگان آسمان امامت و ولایت امام همام [[علی بن الحسین (زین العابدین)|علی بن الحسین (علیه‌السلام)]] که در رأس سلسله اصحاب خمسه<ref>اصحاب خمسه امام، عبارتند از: سعید بن جبیر، سعید بن مسیّب، محمد بن جبیر، یحیی بن امّ طویل و ابوخالد کابلی. </ref> [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام زین‌العابدین]] قرار داشت.

برای کسب حدیث به محضر ابن عباس می‌رفتم و به خاطر احترام و ابهتی که او داشت، در جلسه درس از چیزی سؤال نمی‌کردم. منتظر بودم تا دیگران بپرسند و من یادداشت کنم؛ لذا بیشتر، گوش می‌دادم و بعد می‌نوشتم؛ به حدّی که بعضی روزها دفترم پر می‌شد و روی کفشم می‌نوشتم و گاهی از کف دستانم به عنوان کاغذ استفاده می‌نمودم...<ref> الطبقات الکبری، ج 6، ص 268.</ref> استادان دیگر سعید عبارتند از: عدی بن حاتم و ابوسعید خدری.

*عبدالملک و عبداللّه (دو فرزندش)؛

*یعلی بن حکیم؛

*ابواسحاق سبیعی و دیگران که از او حدیث نقل کرده‌‏اند<ref>مجالس الواعظین، ج 3، ص 111.</ref>.

سعید بن جبیر همان طور که خود شیفته درس و بحث بود، نسبت به آموزش دانش به شاگردان خویش، توجه ویژه داشت. وی همیشه آنان را به فهم و تفقّه تشویق می‌نمود و با کنایات، اهمیت دانش را به آنان گوشزد می‌کرد. یکی از شاگردانش به نام ایوب می‌گوید:

سعید، حدیثی برای ما بیان کرد و ما از او خواستیم دوباره، بازگو نماید. وی با کنایه فرمود: «لیس کلّ حینٍ احلب فاشرب»<ref>طبقات الکبری، ج 6، ص 269.</ref>.

یعنی همیشه نمیدوشم تا به خوردِ فکر و فهم شما بدهم. پس بایستی هوشیار باشید و از فرصت‏‌ها بهره بگیرید تا در آینده دچار غصّه و رنج نگردید.

وی تمام دوران زندگیش را تحت سلطه [[بنی امیه|امویان]] گذراند. او درست در زمان خلافت [[معاویه]] به دنیا آمد و زمانی به جوانی رسید که [[عاشورا]] نیز حادث شد. لذا وی در دوران زندگیش شاهد قیام‌های مختلف بر علیه امویان بود. قیام‌هایی که در دوران زندگی او اتفاق افتاد، عبارت بود از: نهضت مدینه در سال شصت و سه، [[قیام مختار]] در سال شصت و پنج، [[قیام مطرف ثقفی]] در سال هفتاد و هفت، نهضت ابن اشعث در سال هشتاد و یک، قیام [[زید بن علی]] در سال هشتاد و سه.

سعید بن جبیر در [[شعبان|ماه شعبان]] سال نود و پنج هجری به دستور حجاج کشته شد<ref>ابن فضل الله العمری، شهاب الدین احمد بن یحیی؛ مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ابوظبی، المجمع الثقافی، 1423، ج 5، ص 615.</ref>. البته در سن او بین مورخین اختلاف است. برخی او را چهل و نه ساله<ref>دینوری، اخبار الطوال، پیشین، ص 371.</ref> و برخی سن او را پنجاه، برخی پنجاه و یک و برخی دیگر پنجاه و هشت ذکر نمودند، به هر حال در سن وی هنگام وفات اختلاف وجود دارد<ref>الجزری، عزالدین بن الأثیر أبو الحسن علی بن محمد؛ أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، 1409، ج 2، ص 237.</ref>.

* [[شیخ طوسی]]

*[[عبدالله ابن عباس]]

*[[فضل بن شاذان]]

{{پانویس}}

* [http://ensani.ir/fa/article/57615/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%89-%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D8%AC%D8%A8%DB%8C%D8%B1 برگرفته از سایت سیمای سعید بن جبیر - پرتال جامع علوم انسانیhttp://ensani.ir]

*[http://pajoohe.ir/%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D8%AC%D8%A8%DB%8C%D8%B1__a-45731.aspx برگرفته از سایت سعید بن جبیر دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir]