محمد مهدی شمس الدین: تفاوت میان نسخه‌ها

شمس‌‏الدین محمد مهدی شمس‌الدین در سال۱۹۳۶ میلادی<ref>مصادف با۱۳۵۴ ه. ق</ref> در خانواده شیخ عبدالکریم در [[نجف اشرف]] به دنیا آمد. پدرش از لبنانی‏‌های مقیم [[عراق]] و از روحانیان سرشناس و مدرس علوم دینی بود. سلسله خاندان او به شمس‌‏الدین محمد مکی معروف به [[شهید اول]] می‌‏رسد.  

پیوستن او به تشکیلات مرجعیت [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت‏ الله سید ابوالقاسم خوئی]] پس از رحلت آیت‌الله [[سید محسن حکیم]]، از وی شخصیت بارزتری ساخت. در نجف اشرف، جدا از تدریس و نویسندگی، در انتشار [[مجله الاضواء]] همکاری داشت. خودش بعدها آن مجله را همانند مجله‏‌های مکتب اسلام و حوزه، نشریات ویژة حوزه علمیه می‏‌دانست و از آنها به نیکی یاد می‏‌کرد. شمس‌‏الدین ساختار و عملکرد موجود حوزه را مطلوب و کارآمد نمی‌‏دانست؛ از این رو به اصلاح ساختار آموزشی و پرورشی حوزه می‌‏اندیشید و در جهت اصلاح شیوه تدریس و متون آموزشی طلّاب اقداماتی انجام داد.

یکی از اقدامات شمس‏ الدین، اصلاح مراسم [[عزاداری حسینی]] بود، به گونه‏ای که با اقتضائات این دوره سازگار باشد. [[جمعیهٔ منتدی النشر|جمعیة منتدی النشر]] که [[محمد رضا مظفر]] و [[محمد تقی حکیم]] در رأس آن قرار داشتند و شمس‌‏الدین در آن فعالیت می‌‏کرد، اولین گروهی بو‏‏د که با جدیت به اصلاح شکل عزاداری‏ها پرداخت. این جمعیت پس از مدتی دانشکده فقه<ref>کلیهٔ الفقه</ref> را تأسیس کرد و شمس‌‏الدین یکی از اعضای هیئت علمی این دانشکده بود. جلسه‌‏ای منظم از سید موسی صدر، سید محمد باقر صدر، سید محمد تقی فقیه، محمد مهدی شمس‌‏الدین در نجف تشکیل می‌‏شد که در آن به بحث و بررسی مسائل حوزه و جهان اسلام می‌‏پرداختند.<ref>[[http://ensani.ir/fa/article/64521/%D9%82%D9%85%D9%87-%D8%B2%D9%86%DB%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%DB%8C%D8%BA-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%20برگرفته%20از%20سایت برگرفته از پرتال جامع علوم انسانی]]</ref>

با بهره‌‏گیری از اطلاع‏ رسانی روی اینترنت، سایتی راه‏‌اندازی کرد و شخصا ً به سؤالات فقهی و کلامی افراد پاسخ می‏‌گفت. اخبار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مربوط به او، همچنین سخنرانی‏‌های او در این سایت درج می‌‏شد. با آنکه در دورة طلبگی به شدت درگیر فعالیت‏‏‌های اجتماعی و فرهنگی بود، از همان دوره، شمس‌‏الدین در نجف به نگارش و تألیف روی آورْد. آثار زیادی در زمینه‏‌های فقه، فلسفه، تاریخ و جهان اسلام ارائه نمود. نوآوری و خلاقیت همراه با واقع ‏گرایی و توجه به مقتضیات حقیقی جهان اسلام، در تألیفات او موج می‌‏زند.  با نگارش کتاب نظام الحکم فی الإسلام، به مسائلی پرداخت که دیگران چندین سال بعد به آنها پی بردند. وی به این ترتیب پیشگامی‌ خود را ثابت کرد.  

# أنصار الحسین، الرجال و الدّلالات، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۵ ق / ۱۹۷۵ م؛ تهران، مؤسسة البعثة، ۱۴۰۷ ق؛ بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۶م/ ۱۴۱۶ ق. گزارشی از زندگی‌نامه و فداکاری‌های اصحاب امام حسین (ع) است. وی صرفاً به زندگی‌نامه آنها نپرداخته بلکه درس‌آموزی‌‏ها از سیره و عملکرد آنها را هم مطرح کرده است.

# أهلیّة المرأة لتولّی السلطة، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۶م، ص ۱۶۸. ۷) بین الجاهلیة و الإسلام، بیروت و قاهره، دار الکتاب اللبنانی و دار الکتاب المصری، ۱۳۹۵ ق / ۱۹۷۵م. شمس‏‌الدین در صدد ایجاد مرز بین اسلام و غیر اسلام و تعیین قلمرو اسلام است. وی اسلام را به دلیل اشتمال بر طرح‌های نجات‏بخش بس قابل اعتماد می‌‏دانست و ایدئولوژی‏‌های شرق و غرب را در اردوی جاهلیت قرار می‌‏داد. شهید محمد باقر صدر این اثر را گرامی می‌‏داشت.

# ثورة الحسین: ظروفها الإجتماعیة‏ و آثارها الإنسانیة، الطبعة الأولی، بیروت‏، دار الأندلس، الطبعة الثانیة، بغداد، مکتبة التربیة؛ الطبعة الثالثة، بیروت، التّراث الإسلامی، ۱۳۹۵ق/ ۱۹۷۵م؛ الطبعة الرابعة، بیروت، دار التعارف، ۱۳۹۷ ق/۱۹۷۷ م؛ الطبعة الخامسة، بیروت، دار التعارف، ۱۳۹۸ ق/ ۱۹۷۸ م؛ الطبعة السادسة، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۵ م/ ۱۴۱۵ ق؛ الطبعة السابعة، بیروت، المؤسسة الدّولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۷ م/ ۱۴۱۷ ق. ترجمه انگلیسی: The rising of al-Husayn: its Impact on the consciousness of Muslim Society، Shaykh Muhammad Mahdi Shams al-Din، Tra. byI. K. A. Howard، London: Muhammadi Trust، ۱۹۸۵، pp. ۲۱۸ از نگاه جدید به بررسی قیام امام حسین (ع) پرداخته است. واقعة کربلا را بر اساس مفاهیم امروزین مانند کرامت انسانی و عدالت اجتماعی و ارتقای معنویت بشر بررسی کرده است. این اثر توسط مهدی پیشوایی به فارسی ترجمه و زیر عنوان ارزیابی انقلاب امام حسین (ع) از دیدگاه جدید‏‏ (قم، دفتر تبلیغات اسلامی) منتشر شد. در مرتبه دوم زیر عنوان پژوهشی پیرامون زندگانی امام حسین (ع) به چاپ رسید. غیر از ترجمه انگلیسی مزبور، توسط سید حسن امین هم به انگلیسی ترجمه و در دائرة المعارف الإسلامیة درج گردید.

# حرکة التاریخ عند الإمام علی، دراسة فی نهج‏ البلاغة، الطبعة الرابعة، بیروت، المؤسسة الدّولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۷م، ۱۴۱۸ ق؛ تهران، بنیاد نهج‌‏البلاغه، ۱۴۰۵ ق. شامل مبنای تاریخ و حرکت پیشرفت بشری از دیدگاه امام علی (ع) است. آخرین بحث وی فتنه و موضع امام علی (ع) در برابر آن می‌‏باشد. مباحث دیگر آن عبارت ‏است از: تاریخ و حرکت پیشرفت بشری، امام علی (ع) در مواجهه با تاریخ، دانش تاریخ و استفاده علمی و سیاسی و فکری از آن.

# حقوق الزوجیة و حق العمل للمرأة. الطبعة الأولی، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۵ م/ ۱۴۱۵ ق؛ الطبعة الثانیة، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۶م/۱۴۱۶ ق. ۱۶) دراسات فی نهج‌‏البلاغة، الطبعة الأولی، النجفالأشرف، ۱۳۷۵ ق/ ۱۹۵۶ م؛ الطبعة الثانیة، بیروت، دار الزهراء، ۱۳۹۲ ق/ ۱۹۷۲ م؛ الطبعة الثالثة، بیروت، الدار الإسلامیة، ۱۹۸۱ م. این کتاب به بررسی نصوص نهج‏ البلاغه در زمینه‏ مباحث اجتماعی و سیاسی می‌‏پردازد. شمس‏ الدین، آن را در سال ۱۹۵۶ در عراق نوشت. این اثر توسط محمود عابد به فارسی ترجمه شد و زیر عنوان جستجوی نهج‌‏البلاغه منتشر گردید.

# السلم و قضایا الحرب عند الإمام علی، دراسة فی نهج‌‏البلاغة، بیروت، ۱۹۸۱م. بررسی دیدگاه‌های امام علی (ع) در بارة جنگ و صلح در روابط بین دولت‌ها و ملت‏‌هاست. این کتاب به فارسی ترجمه و در تهران در مجموعه کنگره هزاره نهج‌البلاغه منتشر شد.

# شرح عهد الأشتر، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۹۸۴ م، چاپ اول. نامة امام علی (ع) به مالک اشتر والی مصر از سندهای مهم سیاسی و اجتماعی است که به بسیاری از نکات یک نظام مطلوب اجتماعی پرداخته است.

# عاشوراء، الطبعة الاولی، بیروت، مجد، ۱۴۱۲ ق / ۱۹۹۱ م. عاشوراء (ج۲) ـ مجموعة محاضرات فی ذکر عاشوراء، الطبعة الثالثة، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۵ م/ ۱۴۱۵ ق. این کتاب شامل درس‌هایی در بارة سیاست و دین است که به اهتمام جمعی از عالمان گردآوری شد. دارای این مباحث است: عزاداری و مصیبت برای امام حسین (ع)، انقلاب امام و زمینه‏‌های اجتماعی و تاریخی آن، انقلاب و تأثیرات اجتماعی آن، تجدید انقلاب، اهداف انقلاب.

# عقائد الشیعة الامامیة، بیروت، منشورات الجمعیة الخیریة الثقافیة، ۱۳۸۶ ق.

# العِلمانیة: تحلیل و نقد للعلمانیة محتوی و تاریخاً فی مواجهة المسیحیة و الإسلام و هل تصلح لمشاکل لبنان، الطبعة الثانیة: لبنان، مجد، ۱۹۸۲ م. طبعة جدیدة، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۱ م / ۱۴۱۱ ق. بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۶ م / ۱۴۱۶ ق. این کتاب مشتمل بر دو بخش است: درمان وضعیت مسلمانان در مواجهه با تمدن غربی و سکولاریزم، بررسی سکولاریزم و نقد راه‌حل‏‌های سکولاریزم در لبنان و تحلیل تفاوت دو نوع سکولاریزم به اصطلاح دینی و سکولاریزم الحادی. ترجمه فارسی : حکومت منهای دین: بررسی همه‌جانبه از مفهوم و تاریخ پیدایش علمانیت (سکولاریزم) در رویارویی با مسیحیت و اسلام، ترجمه حسن شمس‌ گیلانی، تهران، ۱۳۶۲، ۱۸۸ ص.

# الغدیر، دراسة تحلیلیة اجتماعیة سیاسیة لمسألة الحکم الإسلامی بعد وفاة الرسول، بیروت، منشورات الجمعیة الخیریة الثقافیة، ۱۳۸۶ ق.

# فی الاجتماع السیاسی الإسلامی، المجتمع السیاسی الإسلامی / محاولة تأصیل فقهی و تاریخی، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۴۱۲ ق/ ۱۹۹۲ م. شمس‏ الدین در این کتاب بُعد سیاسی جامعه اسلامی را از دو نگاه فقهی و تاریخی تحلیل کرده است. نتیجه‏‌گیری او این است که جامعه‏ سیاسی و دولت در اسلام، جزئی از شریعت نیست، بلکه نتیجه نظری و عملی و زاییده تاریخ اسلام است.

# لبنان الکیان و الدور، بیروت، منشورات الغدیر، ۱۴۱۴ ق/ ۱۹۹۴ م. ۲۸) محاضَرات فی التاریخ الاسلامی، النجف، ۱۹۶۵ م.

# مطارحات فی الفکر المادی و الفکر الدینی، بیروت، دار التعارف، ۱۳۹۸ ق؛ الطبعة الثانیة، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۶ ق / ۱۹۸۶ م؛ الطبعة الرابعة، بیروت، المؤسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۷ م / ۱۴۱۸ ق. بررسی و نقادی مباحثی است که از طریق نشریات و از سوی دانشگاهیان ونخبگان در زمینه اندیشه‏‌های مادی و تعارض آنها با اندیشه‌‏های دینی مطرح گردیده بود.

# مع الإمام الرضا فی ذکری وفاته، بیروت، الجمعیة الخیریة الثقافیة، ۱۳۸۶ ق.

# المقاومة فی الخطاب الفقهی السیاسی، بیروت، الجامعة الإسلامیة فی لبنان و مرکز الدراسات و التوثیق، ۱۹۹۸ م، ۳۹۷ ص. مجموعه‌‏ای از سخنرانی‌ها و نوشتارهای کوتاه درباره جهاد و مقاومت مردم لبنان به‌ویژه شیعیان جنوب از منظر علوم سیاسی و فقه شیعه است. مقالات این مجموعه در بخش مقالات نشریات معرفی شده است.

می‏‌توان آن را به عنوان اولین متن تحلیلی شیعی درباره نظام سیاسی اسلام پس از کتاب تنبیه الأمة و تنزیه الملة نائینی دانست. چاپ اول در هشت فصل تدوین شد ولی چاپ دوم همراه با اضافاتی به چاپ رسید؛ یعنی دو فصل ماهیت امامت معصومین و مدیریت در اسلام و برخی اسناد و نصوص فقهی و کلامی بدان افزوده گردید. سید محمد باقر صدر این اثر را دوست می‌‏داشت. بین چاپ اول تا چاپ دوم سی و هفت سال فاصله افتاد! این اثر توسط سید مرتضی آیت ‏الله زاده شیرازی زیر عنوان حکومت و مدیریت در اسلام به فارسی ترجمه شد (تهران، [[دانشگاه تهران]]، ۱۳۷۵). مباحث این اثر عبارت‌‏اند از: اسلام و واقعیت‏‌های زندگی، ضرورت و ماهیت و روش تحقق حکومت اسلامی، مراحل تاریخی حکومت اسلامی در صدر اسلام، حکومت اسلامی از دیدگاه فرق اسلامی، راه ثبوت امامت و مشروعیت سلطه، شیوه‏‌های تعیین امام، شرایط رهبر، عزل و انعزال رهبر، ویژگی‌های اساسی نظام حکومت در اسلام، حکومت الهی بشری، حکومت الهی، رویدادهای سیاسی صدر اسلام، ماهیت امامت معصوم، وحدت امت و حکومت و دولت، بحران مشروعیت و اقتدار، دورنمای آینده، مدیریت در اسلام، تفکیک قوا در حکومت اسلامی، سازمان اداری در دوران رسول خدا.