۸۷٬۹۳۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
== تصوف و نشر اسلام در آفریقا == | == تصوف و نشر اسلام در آفریقا == | ||
صوفیان در تبلیغ اسلام در میان قبایل آفریقایی بسیار مؤثر بوده‌اند، به‌طوری که در برخی کشورهای آفریقایی، اسلام رنگی از تصوف دارد.<ref>کوک، ص 228</ref> برخی از صوفیان برای مسلمان کردن قبایل حتی اقدامات | صوفیان در تبلیغ اسلام در میان قبایل آفریقایی بسیار مؤثر بوده‌اند، به‌طوری که در برخی کشورهای آفریقایی، اسلام رنگی از تصوف دارد.<ref>کوک، ص 228</ref> برخی از صوفیان برای مسلمان کردن قبایل حتی اقدامات نظامی کردند، از جمله [[عثمان دان فودیو]] (متوفی 1232 / 1817) با اعلام جهاد مقدّس علیه کفار، بر بخش‌هایی از نیجریه دست یافت و پس از او پسرش محمد بِلّو (حک: 1232-1253 / 1817-1837) حاکمِ همان مناطقی شد که پدرش گرفته بود و به تدریج قلمرو خود را گسترش داد.<ref>همان، ص 310-320</ref> | ||
== زوایای صوفیه و مهدویت در آفریقا == | == زوایای صوفیه و مهدویت در آفریقا == | ||
زوایای صوفیه مراکز علوم دینی به شمار می‌آمدند و در آنها زبان عربی و فقه و کلام تدریس می‌شد.<ref>ملک شهمیرزادی، ص 79</ref> صوفیه به خصوص در شمال آفریقا، مبلّغ عقیده مهدویت بودند. این عقیده که از طریق فاطمیان مصر به صوفیه رسیده بود، منجر به ظهور بسیاری از مدعیان مهدویت در سودان و سومالی و سنگال و نیجریه و کامرون شد.<ref>بل، ص 391-392؛ کوک، ص 382-383</ref> از جمله در حوادثی که به تأسیس دولت مهدی در سودان به رهبری محمد احمدبن عبدالله (حک: 1298-1302 / 1881-1885)، یکی از مریدان طریقه سَمّانیه، انجامید، نقش مؤثری داشتند.<ref>ابوسلیم، ص 55؛ د. اسلام، همان‌جا</ref> | زوایای صوفیه مراکز علوم دینی به شمار می‌آمدند و در آنها زبان عربی و فقه و کلام تدریس می‌شد.<ref>ملک شهمیرزادی، ص 79</ref> صوفیه به خصوص در شمال آفریقا، مبلّغ عقیده مهدویت بودند. این عقیده که از طریق فاطمیان مصر به صوفیه رسیده بود، منجر به ظهور بسیاری از مدعیان مهدویت در سودان و سومالی و سنگال و نیجریه و کامرون شد.<ref>بل، ص 391-392؛ کوک، ص 382-383</ref> از جمله در حوادثی که به تأسیس دولت مهدی در سودان به رهبری محمد احمدبن عبدالله (حک: 1298-1302 / 1881-1885)، یکی از مریدان طریقه سَمّانیه، انجامید، نقش مؤثری داشتند.<ref>ابوسلیم، ص 55؛ د. اسلام، همان‌جا</ref> | ||
طریقه‌ها و زوایای صوفیه در تحولات سیاسی آفریقا نیز نقش | طریقه‌ها و زوایای صوفیه در تحولات سیاسی آفریقا نیز نقش تعیینکنندهای داشتند، از جمله زاویه «دَلاء» یا «تادلا»<ref>در‌این‌باره، ر. ک. دانشنامه جهان اسلام، ذیل «تادْلا»</ref> که حرکت مرابطون از آنجا آغاز شد. فرقه مُریدین نیز از اتباع طریقه‌های صوفیه در مغرب بودند.<ref>زبیب، ج 4، ص 387؛ مونس، ج 2، جزء 3، ص 82</ref> | ||
== صوفیان و مقابله با استعمار در آفریقا == | == صوفیان و مقابله با استعمار در آفریقا == | ||
صوفیان از مردم در برابر جور حکام و استعمارگران دفاع می‌کردند. طریقه‌هایی مانند قادریه و شاذلیه نیز | صوفیان از مردم در برابر جور حکام و استعمارگران دفاع می‌کردند. طریقه‌هایی مانند قادریه و شاذلیه نیز سابقه‌ا‌ی طولانی در درگیری با استعمارگران داشتند. این دو طریقه در مراکش و الجزایر با فرانسه و در اتیوپی و سومالی با ایتالیا و انگلیس مبارزه کردند. امیر عبدالقادر (متوفی 1300 / 1883) که در الجزایر با فرانسه مبارزه کرد، یکی از مریدان طریقه قادریه بود.<ref>ر. ج. اسلام آکسفورد، ج 4، ص 129-130، 132</ref> طریقه‌های دیگری چون جَزولیه و احمدیه و دَندراویه و درقاویه نیز در غرب و شاخ آفریقا با ایتالیا و انگلیس مبارزه کردند.<ref>همان، ج 4، ص 130، 132؛ مونس، ج 2، جزء 3، ص 84</ref> در مغرب تمام زوایای صوفیه مراکز دفاعی در برابر هجوم و اشغالگری اسپانیا و پرتغال بودند.<ref>زبیب، ج 4، ص 356</ref> برخی از مریدان احمدبن ادریس مؤسس طریقه ادریسیه با استعمارگران شمال غرب و غرب آفریقا، و احمدبن شریف سَنوسی (1290-1351 / 1873-1933) از مشایخ طریقه سنوسیه، از 1320 تا 1330 / 1902-1912 در صحرا با فرانسه و در 1329 / 1911 در لیبی با ایتالیایی‌ها مبارزه کردند. محمد بن عبدالله حسن (متوفی 1301 ش / 1922) از سومالی، در برابر اشغالگران اتیوپیایی و ایتالیایی و انگلیسی ایستادگی کرد.<ref>د. اسلام، چاپ دوم، ذیل "Ţarīķa; Al-Sanūsī"</ref> | ||
در عین حال، برخی طریقه‌ها در [[سنگال]] و [[سودان]] و [[موریتانی]] هنگام درگیری میان استعمارگران و مردم، بین آنها میانجی‌گری می‌کردند و حتی برخی مشایخ با استعمارگران همکاری می‌نمودند، مثلاً چند تن از مشایخ قادریه به گسترش نفوذ فرانسه در صحرا کمک کردند.<ref> د. ج. اسلام آکسفورد، ج 4، ص 130</ref> | در عین حال، برخی طریقه‌ها در [[سنگال]] و [[سودان]] و [[موریتانی]] هنگام درگیری میان استعمارگران و مردم، بین آنها میانجی‌گری می‌کردند و حتی برخی مشایخ با استعمارگران همکاری می‌نمودند، مثلاً چند تن از مشایخ قادریه به گسترش نفوذ فرانسه در صحرا کمک کردند.<ref> د. ج. اسلام آکسفورد، ج 4، ص 130</ref> | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
== طریقه‌های صوفیه در آفریقا == | == طریقه‌های صوفیه در آفریقا == | ||
ابتدا در خاندان [[وَزّانی]] (ساکن وَزّان در شمال مغرب)، شکل گرفتند. [[عبدالسلام‌بن مَشیش]]، مؤسس طریقه [[مدینیه|مَدْینیه]] و مرید [[ابومدین تلمسانی|ابومَدْین تلمسانی]]، از مشاهیر این خاندان بود<ref>مونس، ج 2، جزء 3؛ زبیب، ج 4، ص 355</ref> و هر دوی آنها از بزرگ‌ترین شیوخ صوفیه در [[مراکش|مغرب]] بودند.<ref>همان جا</ref> | |||
طریقه [[قادریه]] و [[شاذلیه]] زودتر و طریقه‌های دیگر مانند [[تیجانیه]] و [[جزولیه]] و [[ختمیه]] و [[سنوسیه]] دیرتر از طریقه‌های دیگر در [[آفریقا]] رواج یافتند. چهار طریقه اخیر اغلب تحت تأثیر قادریه و شاذلیه بودند.<ref> بل، ص 421-422؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل "Ţarīķa;"؛ غنیمی، ج 6، ص 95</ref> پرطرفدارترین طریقه‌های صوفیه نیز قادریه و شاذلیه و تجانیه‌اند و بسیاری از طریقه‌ها از آنها منشعب شده‌اند.<ref>مونس، ج 2، جزء 3</ref> | طریقه [[قادریه]] و [[شاذلیه]] زودتر و طریقه‌های دیگر مانند [[تیجانیه]] و [[جزولیه]] و [[ختمیه]] و [[سنوسیه]] دیرتر از طریقه‌های دیگر در [[آفریقا]] رواج یافتند. چهار طریقه اخیر اغلب تحت تأثیر قادریه و شاذلیه بودند.<ref> بل، ص 421-422؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل "Ţarīķa;"؛ غنیمی، ج 6، ص 95</ref> پرطرفدارترین طریقه‌های صوفیه نیز قادریه و شاذلیه و تجانیه‌اند و بسیاری از طریقه‌ها از آنها منشعب شده‌اند.<ref>مونس، ج 2، جزء 3</ref> | ||
=قادریه= | =قادریه= | ||
گفته می‌شود که این طریقه از یمن یا حَضْرَموت ابتدا به اتیوپی وارد شد. احتمالاً ابوبکر عبدالله العَیْدروس (متوفی 909 / 1503) اول بار آن را به اتیوپی برد.<ref>کوک، ص 472</ref> | گفته می‌شود که این طریقه از [[یمن]] یا [[حضرموت|حَضْرَموت]] ابتدا به اتیوپی وارد شد. احتمالاً ابوبکر عبدالله العَیْدروس (متوفی 909 / 1503) اول بار آن را به اتیوپی برد.<ref>کوک، ص 472</ref> | ||
این طریقه در انتشار اسلام در آفریقا نقش | این طریقه در انتشار اسلام در آفریقا نقش مهمی داشته است. از برنامه‌های کنونی آن تعلیم قرآن به اطفال و فرستادن پیروان، به سرمایه زاویا، برای تحصیل در مراکز علمی جهان اسلام و مراجعت به وطنشان برای تبلیغ دین اسلام در برابر تبلیغات مسیحیان است.<ref>عقبی، ص 144-145</ref> | ||
== برخی از شیوخ قادری آفریقا == | == برخی از شیوخ قادری آفریقا == | ||