محمد کاظم خراسانی: تفاوت میان نسخه‌ها

آخوند، ماههاى رجب، شعبان و رمضان ۱۲۷۷ ه’.ق را در حوزه علمیه سبزوار گذراند و از درس فیلسوف بزرگ عصر، ملاهادى سبزوارى بهره برد. آنگاه از سبزوار به [[تهران]] رفت و حدود سیزده ماه در مدرسه صدر، در درس [[ملا حسین خویى]] و [[میرزا ابوالحسن جلوه]] شرکت کرد. و سرانجام‏ به حوزه علمیه نجف راه یافت و در درس [[شیخ انصارى]] و [[میرزا حسن شیرازى]] شرکت کرد.<ref>[[اعیان‏ الشیعه، ج‏۹، ص‏۵.|اعیان ‏الشیعه، ج‏۹، ص‏۵.]]</ref>

آخوند خراسانى شب و روز در تلاش براى اندوختن دانش و به دست آوردن تقوا مى‏‌کوشید و در این راه از هیچ مشکلى نهراسید. خودش مى‏گوید: «تنها خوراک من فکر بود. ولى قانع نبودم. هیچ‏گاه نشد که گلایه کنم. شش ساعت بیشتر نمى‏‌خوابیدم. شبها بیدار بودم. با ستارگان دوست شده بودم. خواب با شکم خالى بسیار مشکل است.»<ref>[[مرگى در نور، ص‏۵۵.]]</ref>

داغ مرگ فرزند اندک اندک از ذهن آخوند و همسرش محو مى‌‏شد. زن و مرد جوان در انتظار تولد فرزندى دیگر روزشمارى مى‏‌کردند. اما بازهم، مصیبت بر خانه سایه افکند. فرزند، قبل از تولد مُرد و بچه مرده به دنیا آمد. همسرش نیز پس از مدتى بیمارى‏ از دنیا رفت. داغ مرگ همسر، آتش به جانش افکند. تاب مقاومت نداشت. مرگ همسر و دو‏ فرزند ، کمرِ طاقتش را در جوانى خم کرد. تنها حَرَم [[حضرت على‏(ع)]] و دامن پر مهر اشک توانست قامتش را راست کند.<ref>[[مرگى در نور، ص‏۴۷ – ۴۹.]]</ref>

در یکى از این سفرها پس از زیارت، در درس آیه اللَه [[آخوند اردکانى]] شرکت کرد. آخوند اردکانى نظر شیخ انصارى را در مسأله‏‌اى بیان و سپس بر نظر او چند اشکال کرد. اشکال‌ها درست بود. آخوند پس از برگشت به نجف و شرکت در درس شیخ انصارى، اشکالهاى اردکانى را به استاد بازگو کرد. شیخ انصارى یکى از اشکالها را پذیرفت اما اشکال دوم را رد کرد. آخوند به دفاع از اشکال دوم اردکانى پرداخت و استاد دوباره پاسخ گفت اما آخوند دفاعیه استاد را قانع کننده ندانست و بار دیگر اشکال را با بیانى تازه مطرح کرد. گفت و شنود شاگرد و استاد به درازا کشید. صدها طلبه که در درس شیخ انصارى شرکت داشتند، در شگفت بودند که چگونه طلبه‏‌اى جوان که ۲۵ سال بیش نداشت و کمتر از سه سال بود که به درس شیخ انصارى راه یافته، بى‏‌محابا با دلیل‌هاى قوى به استاد اشکال مى‏‌کند. یکى از طلاب به دیگران گفت: این آخوند (آخوند خراسانى) را ببینید که دارد گفتار آن آخوند (آخوند اردکانى) را تأیید مى‏‌کند. از آن زمان به بعد در همه نجف او را با لقب «آخوند» صدا مى‏‌کردند.<ref>[[کفایه الاصول، مقدمه.]]</ref>

آخوند از موفق‌‏ترین استادان تاریخ حوزه‏‌هاى علمیه شیعه است که شمار شاگردانش را تا سه هزار نفر نوشته‌‏اند و صدها مجتهد در درس او تربیت یافتند که نام برخى از آنها از این قرار است: سید [[ابوالحسن اصفهانى]]، شیخ [[ابوالقاسم قمى]]، سید [[ابوالقاسم کاشانى]]، میرزا [[احمد خراسانى]]، سید [[محمد تقى خوانسارى]]، سید [[جمال‏ الدین گلپایگانى]]، شیخ [[محمد جواد بلاغى]]، شهید سید [[حسن مدرس]]، حاج آقا [[حسین قمى]]، سید [[صدرالدین صدر]]، آقا [[ضیاء الدین عراقى]]، شیخ [[عبدالکریم حائرى]]، سید [[عبداللَه بهبهانى]]، سید [[عبدالهادى شیرازى]]، شیخ [[محمد على کاظمى]]، شیخ [[محمد حسین نائینى]]، آقا [[بزرگ تهرانى]]، حاج آقا [[حسین بروجردى]] و سید [[محمود شاهرودى]].<ref>[[آخوند خراسانى آفتاب نیمه شب، محمد رضا سماک امانى، ص‏۹۷.]]</ref>

آوازه علمى آخوند از مرزها گذشت. از این رو شیخ الاسلام [[امپراتورى عثمانى]] که در آن زمان به عراق آمده بود، روزى همراه شمارى از همراهان در درس آخوند شرکت کرد. همهمه‏‌اى بین طلاب بلند شد. به احترام او برخاستند. شیخ الاسلام نزدیکتر رفت و آخوند با دیدن وى، درس را به بررسى نظر ابوحنیفه در یکى از مسائل علم اصول کشاند. ابتدا نظر او را بیان کرد و دلیل‌هایش را برشمرد. شیخ الاسلام در شگفت بود که چگونه استاد شیعى، نظر پیشواى [[اهل سنت]] را پذیرفته است؟! اما اندکى بعد سخنان آخوند او را متوجه اشتباهش ساخت. آخوند چند اشکالِ علمى بر نظر [[ابوحنیفه]] وارد ساخت و سپس نظر مجتهدان [[شیعه]] در آن مسأله را بیان کرد. آخوند از شیخ الاسلام خواست تا به منبر بروند و همه از سخنانش استفاده نمایند. اما او به احوال‌پرسى با آخوند بسنده کرد. شیخ الاسلام از قدرت علمى و احترام آخوند چنان به وجد آمده بود که تا مدت‌ها بعد هماره از آن دیدار به یاد ماندنى سخن مى‏‌گفت.<ref>[[کفایه الاصول، مقدمه.]]</ref>

یکى از سخنرانان مذهبى کربلا که از مخالفانِ مشروطه بود و همه جا علیه آخوند صحبت مى‏‌کرد، به علّت بدهى تصمیم گرفت خانه‏‌اش را بفروشد. مشترى خرید خانه را مشروط به امضا و اجازه آخوند قرارداد. گرچه روىِ دیدن آخوند را نداشت، امّا شرمنده و ناچار نزد آخوند رفت و از او خواست تا به این معامله راضى شود. آخوند چند کیسه لیره به او داد و گفت: شما جزو علمایید، من راضى نیستم که در گرفتارى باشید. با این پول، بدهى خود را بدهید و خانه را نفروشید. هرگاه به مشکلى برخوردید نزد من بیایید. واعظ کربلا از رفتار آخوند متنبّه گشت و از آن پس، از مریدان او شد.<ref>[[مرگى در نور، ص‏۱۰۲ – ۱۰۳، ۱۰۷، ۳۷۷، ۳۷۹ – ۳۸۰، ۳۸۱، ۳۹۴، ۳۹۵، ۳۹۷ و ۴۰۰]]</ref>

آخوند در ساختن چندین مدرسه در نجف، کربلا و [[بغداد]] مشارکت داشت. در این مدرسه‏‌ها ادبیات فارسى نیز تدریس مى‌‏شد. او مبلغانى به ایلها، عشایر و روستاهاى دور افتاده عراق گسیل داشت، تا آنها را با احکام اسلامى آشنا سازند. مجله‏‌هاى اخوت، دره النجف»، العلم و نجف اشرف با پشتیبانى آخوند در عراق منتشر مى‌‏شد.<ref>[[موسوعه العتبات ‏المقدسه، جعفر خلیلى، چاپ دوم، مؤسسه الاعلمى، بیروت، ۱۴۰۷ ق.، ج‏۷، ص‏۱۴۶ – ۱۴۷ و ۱۵۰ – ۱۵۴.]]</ref>

ملک ‏المتکلمین، حاج آقا [[نورالله اصفهانى]] وسید [[جمال واعظ]] در منابر، مردم را به خرید سهام تشویق مى‏‌کردند. نهصد هزار تومان سهام از سوى مردم خریدارى شد. سیّد جمال واعظ کتابى به نام «لباس‏ التقوى» نوشت و هدف از تأسیس شرکت اسلامى را در آن کتاب بیان نمود. آخوند خراسانى و هفت نفر از مراجع تقلید نجف تقریظى بر این کتاب نوشته، از شرکت اسلامى پشتیبانى نمودند. آخوند در حمایت از شرکت نوشت: «بر مسلمانان لازم است که لباس ذلّت (تولید خارج) را از تن بیرون کنند و لباس عزّت (ساخت داخل) را بپوشند.»<ref>[[تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، مهدى ملک زاده، ج ۱، ص ۱۳۶ – ۱۳۸]]</ref>

مشهورترین آن‌ها کفایة الاصول است که در ظرف دو سال (از ۱۳۲۱ به بعد) تألیف شده و از زمان تألیف تاکنون، مهم‌ترین متن درسی سطوح عالی و نیز محور مباحث بیشتر درس‌های دوره عالی(خارج) اصول فقه در حوزه‌های علوم دینی بوده و شرح‌ها و حاشیه‌های بسیاری بر آن نوشته شده است. خراسانی از آن پس به صاحب کفایه نیز شهرت یافت و فرزندانش به کفایی مشهور شدند یا خود، این لقب را برگزیدند.<ref>[[بامداد، شرح حال رجال ایران، ۱۳۵۷ش، ج۴، ص۱.]]</ref>

یکی دیگر از آثار فقهی ولی ناتمام خراسانی، [[کتاب‌الاجارة]] (رسالة فی مسئلة الاجارة) است.<ref>[[آقابزرگ طهرانی، الذریعة،۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۲۲.]]</ref>

بسیاری از شاگردان خراسانی، تقریرات درس‌های فقه و اصول او را نوشته‌اند که نام برخی از آن‌ها مشخص نیست.<ref>[[آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۳۶۷.]]</ref>

برخى بر این باورند که وى به وسیله جاسوسان روسى و انگلیسى مسموم شده است.<ref>[[آخوند خراسانى، آفتاب نیمه شب.]]</ref>