آقاخانیه: تفاوت میان نسخه‌ها

آقاخانیه فرقه‏ اى از «اسماعيليان» نزارى (-: اسماعيليه، نزاريه) كه منسوب به آقا خان محلّاتى هستند. جدّ اين خانواده سيد ابو الحسن خان اهل كهك قم بود كه از سادات اسماعيليه به شمار می ‏رفت و از آغاز دولت زنديه تا زمان آغا محمد خان قاجار حكومت كرمان را داشت و خود را از اعقاب اسماعيل بن جعفر صادق (ع) مى‏ دانست و پس از بركنارى از حكومت، در محلّات قم عزلت گزيد.وى پيروانى بسيار در هند و آسياى ميانه داشت و نيازها و نذوراتى از ايشان دريافت مى ‏كرد.

گويند: كسانى كه نمى ‏توانستند شخصا نذورات خود را به پيشگاه او بفرستند، آنها را به دريا مى ‏افكندند و اعتقاد داشتند كه سرانجام اين اموال به دست امام شان خواهد رسيد.سيد ابو الحسن خان در سال 1207 هجرى در گذشت و پس از وى پسرش شاه خليل اللّه به امامت رسيد.اسماعيليه آقا خانيه عنوان شاه را از «مراشد صوفيه» اقتباس كرده‏ اند و به تقليد ايشان خود را شاه مى‏ خواندند يا چون خود را از تبار ركن الدين خورشاه آخرين شاه اسماعيلى در الموت مى ‏دانند لقب شاه را بر خود نهاده‏ اند. شاه خليل اللّه پس از رسيدن به امامت به يزد سفر كرد، پس از دو سال توقف در آن شهر در نزاعى كه ميان پيروان او و شيعيان اثنا عشرى واقع شده به قتل رسيد (1232 ه).چون فتحعلى شاه قاجار از اين واقعه آگاه شد، حسن على شاه پسر شاه خليل اللّه را به تهران خواست، و از او استمالت و دل جويى كرد، و بفرمود تا كسانى را كه در واقعه قتل پدرش دست داشتند سياست كنند. سپس دختر خود سروجهان خانم را به همسرى او در آورد، و حكومت قم‏ و محلّات را به وى واگذار كرد، و او را ملقب به آقا خان فرمود.

حسن على شاه در سال 1255 بر اثر تحريكات حاجى ميرزا آقاسى صدر اعظم محمد شاه ناچار شد كه محلّات را ترك كند و به كرمان رهسپار شود. در آن استان توانست كه بر قلعه بم دست يابد و آن را به تصرف خود در آورد. اما فيروز ميرزا «نصرت الدوله» برادر محمد شاه كه حكمران كرمان بود با وى جنگ كرده بر او غلبه يافت و شاه از خطاى آقا خان اول در گذشت، به وى امان داد و او را از بست حضرت عبد العظيم بيرون آورد و از او استقبال شايانى كرد و مجددا به حكومت قم و محلّات فرستاد.حسن على خان چون ديد ديگر كسى مزاحم او نيست، عيال و اموال خود را از راه بغداد به كربلا فرستاد.

آنگاه از محمّد شاه اجازه گرفت، كه به زيارت خانه خدا برود، و از راه كوير به جانب كرمان رهسپار شد، و چنين وانمود مى ‏كرد كه از طريق بندر عباس قصد زيارت خانه كعبه را دارد. سپس آقا خان به سوى كرمان رهسپار شده پس از شكست از حاكم آنجا، به لار و از آنجا به اسفندقه و جيرفت رفت و در گرمسير ميناب به تهيه لشكر و اسباب جنگ پرداخت، و پس از چند جنگ و گريز به قندهار رفت. در آن شهر كارگزاران انگليسى از وى پشتيبانى كردند، و از طرف دولت انگليس براى او و همراهانش روزى صد روپيه مقرر گرديد، و با موافقت مأموران انگليسى با برادر و كسانش به سند رفت. (اواخر صفر 1262 ه).سپس آقا خان رهسپار بندر بمبئى شد و پس از چندى بر اثر اعتراض دولت ايران نتوانست در آنجا بماند، و به ايالت بنگال رفت (جمادى الاول 1263 ه) و در كلكته ساكن گشت. ديرى نپائيد كه مجددا به بمبئى بازگشت، و آنجا را مركز ترقى دستگاه خويش ساخت و از آن تاريخ اين خانواده در هند سكونت يافتند.

چنان كه گفتيم لقب حسن على شاه، «آقا خان» بود، و او را آقا خان اول مى‏ ناميدند. وى در سال 1298 ه در گذشت، و او را در گورستان حسن ‏آباد

بمبئى به خاك سپردند.او رساله‏ اى در شرح حال خود نوشته كه «عبرت‏ افزا» نام دارد و در بمبئى به چاپ رسيده است. در آن رساله، او خود را «محمد حسن الحسينى»، حسن على شاه مى‏ خواند.پس از حسن على شاه پسرش آقا على شاه الحسينى يا «آقا خان دوم» پيشواى اسماعيليان هند شد وى تا سال 1302 ه زنده بود و دوره امامت او ديرى نپائيد.پس از مرگش كالبدش را به نجف اشرف برده و به خاك سپردند.بعد از او پسر هشت ‏ساله ‏اش سلطان محمد شاه ملقب به «آقا خان سوم» به امامت رسيد (1877- 1957 م) وى از هجدهم اوت 1885 تا سال 1957 همچنان پيشوايى اسماعيليه را داشت.

سلطان محمّد شاه از طرف دولت انگلستان ملقب به لقب «سر» ris شد، و رهبر روحانى اسماعيليان نزارى هند، و همچنين خوجه ‏ها و اسماعيليان ايران و آسياى مركزى و سوريه و شرق افريقا گرديد، پس از آن به رياست كنگره مسلمانان هند برگزيده گشت، و هفت سال در اين مقام بماند.در 1932 م نماينده هند در كنفرانس خلع سلاح و رئيس نمايندگان آن كشور در جامعه ملل گرديد، و در 1937 م به رياست عمومى جامعه ملل برگزيده شد.

در سال 1936- 1937 كه پنجاهمين سال امامت او بوده اسماعيليان آسيا و افريقا در بمبئى و نايروبى، هموزن او طلاى ناب به وى هديه كردند، و در سال 1946 هموزن او الماس، و سپس در 1954 و 1955 هم وزن او طلاى سفيد در كراچى و قاهره به پيشگاه او تقديم داشتند. «1»