ابونعیم اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «<div class="wikiInfo">پرونده:ابو نعیم.jpg|جایگزین= ابو نعیم|بندانگشتی| یکی از مهمترین آ...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">[[پرونده:ابو نعیم.jpg|جایگزین= ابو نعیم|بندانگشتی| یکی از مهمترین آثار ابو نعیم اصفهانی]]
{{جعبه اطلاعات شخصیت
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| عنوان = ابونعیم اصفهانی
!نام
| تصویر = ابونعیم.jpg
!احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران
| نام = احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران
|-
| نام‌های دیگر =
|نام‎های دیگر
| سال تولد =
|حافظ ابو نعیم اصفهانی
| تاریخ تولد =
|-
| محل تولد =
|درگذشت
| سال درگذشت = 430 ق
|430ق
| تاریخ درگذشت =
|}
| محل درگذشت =
</div>
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی | عبدالله بن جعفر بن فارس| [[حاکم نیشابوری]]| محمد بن اسحاق اهوازی}}
| شاگردان =  [[خطیب بغدادی]]،
| دین =
| مذهب =
| آثار = {{فهرست جعبه افقی | حلیة الاولیاء| الامامة و الرد علی الرافضة}}
| فعالیت‌ها = محدث و مؤلف نامدار [[اهل سنت]]
| وبگاه =
}}
'''ابونُعَیم اصفهانی''' (۳۳۶-۴۳۰ق) محدث و مؤلف نامدار [[اهل سنت]] بود. ابونعیم از کسانی است که در ایجاد تمایلات [[شیعی]] و علوی در میان اصحاب [[حدیث]] نقش به سزایی داشته است. به رغم تصریح برخی مؤلفان امامیه چون [[ابن شهر آشوب]] و [[علی ابن طاووس]] و برادرش [[احمد بن طاووس]] بر سنی بودن ابونعیم برخی منابع متأخر او را [[شیعه]] می‌دانند که [[تقیه]] می‌کرده است.


'''ابو نُعَیم اصفهانی''' (۳۳۶-۴۳۰ق) محدث و مؤلف نامدار [[اهل سنت]] بود. ابونعیم از کسانی است که در ایجاد تمایلات [[شیعی]] و علوی در میان اصحاب [[حدیث]] نقش به سزایی داشته است. به رغم تصریح برخی مؤلفان امامیه چون [[ابن شهر آشوب]] و [[علی ابن طاووس]] و برادرش [[احمد بن طاووس]] بر سنی بودن ابونعیم برخی منابع متأخر او را [[شیعه]] می‌دانند که [[تقیه]] می‌کرده است.
کتاب حلیة الاولیاء اثر ابونعیم همواره به عنوان منبعی جهت نقل فضائل [[علی بن ابی طالب]](ع) و اهل بیت در میان [[شیعیان]] مطرح بوده است.


کتاب حلیة الاولیاء اثر ابونعیم، همواره به عنوان منبعی جهت نقل فضائل [[حضرت علی]](ع) و اهل بیت در میان [[شیعیان]] مطرح بوده است.
تعدادی از بزرگان [[اهل سنت]] برخی روایات ابونعیم را به شدت جرح کرده‌اند؛ این نشان می‌دهد که تا چه اندازه احادیث و روایات منقول از طریق ابونعیم اصفهانی می‌توانسته برای مقابله با دعاوی اهل سنت به وسیلۀ شیعیان به کار گرفته شود. شاید همین جرح‌ها بتواند تا اندازه‌ای نظر برخی مؤلفان شیعی را دربارۀ اینکه ابونعیم شیعی مذهب بوده توجیه کند.


تعدادی از بزرگان [[اهل تسنن]]، برخی روایات ابونعیم را به شدت جرح کرده‌اند؛ این نشان می‌دهد که تا چه اندازه احادیث و روایات منقول از طریق ابونعیم اصفهانی، می‌توانسته برای مقابله با دعاوی اهل سنت به وسیلۀ شیعیان به کار گرفته شود. شاید همین جرح‌ها بتواند تا اندازه‌ای نظر برخی مؤلفان شیعی را دربارۀ اینکه ابونعیم شیعی مذهب بوده، توجیه کند.
به هر صورت تألیف کتابی با عنوان الامامة و الرد علی الرافضة کافی است تا شیعه نبودن ابونعیم را تأیید کند. ابونعیم در این کتاب که در نقد امامیه است با تکیه بر عقاید اهل سنت به تفصیل از تقدم خلفای سه گانه بر حضرت علی (ع) در امر [[خلافت]] به نقل روایات پرداخته است.


به هر صورت، تألیف کتابی با عنوان الامامة و الرد علی الرافضة، کافی است تا شیعه نبودن ابونعیم را تأیید کند. ابونعیم در این کتاب که در نقد امامیه است، با تکیه بر عقاید اهل سنت، به تفصیل از تقدم خلفای سه گانه بر حضرت علی (ع) در امر [[خلافت]]، به نقل روایات پرداخته است.
== زندگی ==
سال ۳۳۶ق را سال تولد ابونعیم ذکر کرده‌اند. برخی نیز ۳۳۴ق را نقل کرده‌اند<ref>نکـ: صریفینی، تاریخ نیشابور، ص۱۹۸</ref>. وی در ۲۱ محرم سال ۴۳۰ هجری درگذشت<ref>قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۸</ref>.


=زندگی=
== نسب ==
نسب وی به مهران آزاد شدۀ عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن [[جعفر طیار]] می‌رسد که به دست عبدالله [[مسلمان]] <ref>شدابونعیم، ذکر اخبار، ج۲، ص۹۳</ref>. نیاکان وی غالباً کسانی شناخته شده و اهل علم و زهد در [[اصفهان]] بوده‌اند.


سال ۳۳۶ق را سال تولد ابونعیم ذکر کرده‌اند. برخی نیز ۳۳۴ق را نقل کرده‌اند<ref>نکـ: صریفینی، تاریخ نیشابور، ص۱۹۸</ref>.وی در ۲۱ محرم سال ۴۳۰ هجری درگذشت<ref>قمی، وقایع الایام، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۸</ref>.
نیای مادر او زاهد مشهور محمد بن یوسف است که گفته شده مستجاب الدعوه بوده و مریدان بسیاری داشته است<ref>ابونعیم، ذکر اخبار، ج۲، ص۲۲۰؛ همو، حلیة، ج۱، ص۴، ج۱۰، ص۴۰۷</ref>.پدرش عبدالله و برادرانش، ابومسعود محمد و ابواحمد عبدالرزاق هم در علوم اسلامی دستی داشتند<ref>ابونعیم، ذکر اخبار، ج۲، ص۹۳، ۱۳۶، ۳۰۷</ref>.
 
=نسب=
 
نسب وی به مهران، آزاد شدۀ عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن [[جعفر طیار]] می‌رسد که به دست عبدالله [[مسلمان]] <ref>شدابونعیم، ذکر اخبار، ج۲، ص۹۳</ref>. نیاکان وی غالباً کسانی شناخته شده و اهل علم و زهد در [[اصفهان]] بوده‌اند.
 
نیای مادر او، زاهد مشهور، محمد بن یوسف است که گفته شده مستجاب الدعوه بوده و مریدان بسیاری داشته است<ref>ابونعیم، ذکر اخبار، ج۲، ص۲۲۰؛ همو، حلیة، ج۱، ص۴، ج۱۰، ص۴۰۷</ref>.پدرش عبدالله و برادرانش، ابومسعود محمد و ابواحمد عبدالرزاق هم در علوم اسلامی دستی داشتند<ref>ابونعیم، ذکر اخبار، ج۲، ص۹۳، ۱۳۶، ۳۰۷</ref>.
 
=اساتید=


== اساتید ==
ابونعیم از بسیاری از اساتید و مشایخ زمان خود بهره برد که می‌توان به این اسامی اشاره کرد:
ابونعیم از بسیاری از اساتید و مشایخ زمان خود بهره برد که می‌توان به این اسامی اشاره کرد:
# پدرش
# عبدالله بن جعفر بن فارس
# جعفر خلدی
# ابوالعباس اصم
# دارقطنی
# [[حاکم نیشابوری]]
# ابوبکر آجری
# ابوبکر بن خلادنصیبی
# ابراهیم ابن ابی العزائم
# محمد بن حبیش
# ابوبکر قطیعی
# محمد بن احمد معّدل
# محمد بن احمد انماطی
# محمد بن اسحاق اهوازی
# ابن صوّاف<ref>ابونعیم، معرفة، ج۱، صص۱۰۹-۱۱۰، صفة، ص۱۰۱، الامامة، ص۲۹۳، حلیة، ج۵، ص۱۴، ج۸، ص۴۶؛ ابن نقطه، التقیید، ج۱، صص۱۵۶-۱۵۷؛ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، صص۱۸-۱۹؛ ذهبی، تذکره الحفاظ، ج۳، صص۱۰۹۲-۱۰۹۳</ref>.


پدرش
== شاگردان ==
 
عبدالله بن جعفر بن فارس
 
جعفر خلدی
 
ابوالعباس اصم
 
دارقطنی
 
[[حاکم نیشابوری]]
 
ابوبکر آجری
 
ابوبکر بن خلادنصیبی
 
ابراهیم ابن ابی العزائم
 
محمد بن حبیش
 
ابوبکر قطیعی
 
محمد بن احمد معّدل
 
محمد بن احمد انماطی
 
محمد بن اسحاق اهوازی
 
ابن صوّاف<ref>ابونعیم، معرفة، ج۱، صص۱۰۹-۱۱۰، صفة، ص۱۰۱، الامامة، ص۲۹۳، حلیة، ج۵، ص۱۴، ج۸، ص۴۶؛ ابن نقطه، التقیید، ج۱، صص۱۵۶-۱۵۷؛ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، صص۱۸-۱۹؛ ذهبی، تذکره الحفاظ، ج۳، صص۱۰۹۲-۱۰۹۳</ref>.
 
 
=شاگردان=
 
افراد بسیاری از محضر وی استفاده کردند از جمله:
افراد بسیاری از محضر وی استفاده کردند از جمله:
 
# [[خطیب بغدادی]]
[[خطیب بغدادی]]
# ابوالقاسم هذلی صاحب الکامل
 
# ابوعلی حداد<ref>خطیب، تاریخ بغداد، ج۱۲، صص۴۰۷، ۴۱۲؛ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، صص۱۸-۱۹؛ ذهبی، تذکره الحفاظ، ج۳، صص۱۰۹۲-۱۰۹۳؛ ابن جزری، غایة النهایة، ج۱، ص۷۱</ref>.
ابوالقاسم هذلی صاحب الکامل
 
ابوعلی حداد<ref>خطیب، تاریخ بغداد، ج۱۲، صص۴۰۷، ۴۱۲؛ سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، صص۱۸-۱۹؛ ذهبی، تذکره الحفاظ، ج۳، صص۱۰۹۲-۱۰۹۳؛ ابن جزری، غایة النهایة، ج۱، ص۷۱</ref>.


=عقیده و مذهب=
=عقیده و مذهب=
خط ۷۹: خط ۶۲:
دربارۀ مذهب فقهی و گرایش‌های فکری ابونعیم و همچنین مناسبات او با شیعیان در برخی منابع اشاراتی رفته است. به دلیل مخالفت‌های مختلف با ابونعیم، گمانه زنی‌های متفاوتی در مورد مذهب وی شده است. سبکی، او را از [[شافعیان]] شمرده است<ref>سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۸</ref> از طرفی دیگر [[ابن عساکر]] از ابونعیم با عنوان اشعری یاد کرده است و به سبب مخالفت شدید حنبلیان با ابونعیم، چنین نتیجه گرفته است<ref>ابن عساکر، ص۲۴۶-۲۴۷</ref>.
دربارۀ مذهب فقهی و گرایش‌های فکری ابونعیم و همچنین مناسبات او با شیعیان در برخی منابع اشاراتی رفته است. به دلیل مخالفت‌های مختلف با ابونعیم، گمانه زنی‌های متفاوتی در مورد مذهب وی شده است. سبکی، او را از [[شافعیان]] شمرده است<ref>سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۱۸</ref> از طرفی دیگر [[ابن عساکر]] از ابونعیم با عنوان اشعری یاد کرده است و به سبب مخالفت شدید حنبلیان با ابونعیم، چنین نتیجه گرفته است<ref>ابن عساکر، ص۲۴۶-۲۴۷</ref>.


==آثار==
== آثار ==
 
در شناخت عقیدۀ وی، مطالعه برخی از آثارش، می‌تواند گره‌گشا باشد که از آن جمله می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد:
در شناخت عقیدۀ وی، مطالعه برخی از آثارش، می‌تواند گره‌گشا باشد که از آن جمله می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد:
 
# اربعون حدیثاً علی مذهب اهل السنة و الجماعة
اربعون حدیثاً علی مذهب اهل السنة و الجماعة
# تثبیت الرؤیة یوم القیامة
تثبیت الرؤیة یوم القیامة
# حدیث النزول
حدیث النزول
# الرد علی اللفظیة و الحلولیة
الرد علی اللفظیة و الحلولیة
# الصفات
الصفات
# المستخرج علی کتاب التوحید لابن خزیمة
المستخرج علی کتاب التوحید لابن خزیمة
# المعتقد<ref>نکـ: تهامی، مقدمه بر تثبیت الامامة ابونعیم اصفهانی، صص۲۸-۳۱؛ حماده، مقدمه بر الضعفاء، صص۱۳-۲۲؛ محمدراضی، مقدمه بر معرفة الصحابة، صص۳۷-۵۵</ref>.
المعتقد<ref>نکـ: تهامی، مقدمه بر تثبیت الامامة ابونعیم اصفهانی، صص۲۸-۳۱؛ حماده، مقدمه بر الضعفاء، صص۱۳-۲۲؛ محمدراضی، مقدمه بر معرفة الصحابة، صص۳۷-۵۵</ref>.


ابونعیم چندین کتاب نیز در فضائل حضرت علی(ع) و دیگران از [[اهل بیت]] نوشته است:
ابونعیم چندین کتاب نیز در فضائل حضرت علی(ع) و دیگران از [[اهل بیت]] نوشته است:


ما نزل من القرآن فی امیرالمؤمنین (ع).
# ما نزل من القرآن فی امیرالمؤمنین (ع).
منقبة المطهرین و مرتبة الطیبین.
# منقبة المطهرین و مرتبة الطیبین.
اربعون حدیثاً فی المهدی (ع).
# اربعون حدیثاً فی المهدی (ع).
الخصائص فی فضل علی(ع).
# الخصائص فی فضل علی(ع).
حدیث الطیر.
# حدیث الطیر.
ذکر المهدی و نعوته و حقیقة مخرجه و ثبوته.
# ذکر المهدی و نعوته و حقیقة مخرجه و ثبوته.
حلیة الاولیاء<ref>نکـ: ابن شهرآشوب، معالم، ص۲۵؛ همو، المناقب، ج۲، صص۱۵۳، ۳۵۰؛ کشف الغمه، ج۳، ص۲۵۷-۲۶۵؛ نکـ: کولبرگ، ص۱۰۵؛ سمعانی، التحبیر، ج۱، صص۱۸۰-۱۸۱؛ طباطبائی، «‌اهل بیت(ع) فی المکتبة العربیة »، صص ۶۹ و ۸۲؛ کولبرگ، ص۱۰۵؛ ابن طاووس، الطرائف، ص۱۷۹</ref>.
# حلیة الاولیاء<ref>نکـ: ابن شهرآشوب، معالم، ص۲۵؛ همو، المناقب، ج۲، صص۱۵۳، ۳۵۰؛ کشف الغمه، ج۳، ص۲۵۷-۲۶۵؛ نکـ: کولبرگ، ص۱۰۵؛ سمعانی، التحبیر، ج۱، صص۱۸۰-۱۸۱؛ طباطبائی، «‌اهل بیت(ع) فی المکتبة العربیة»، صص ۶۹ و ۸۲؛ کولبرگ، ص۱۰۵؛ ابن طاووس، الطرائف، ص۱۷۹</ref>.
کتاب حلیة الاولیاء همواره به عنوان منبعی جهت نقل فضائل حضرت علی (ع) و اهل بیت در میان شیعیان مطرح بوده است<ref>نکـ: ابن شهر آشوب، معالم، ج۱، ص۹، جمـ؛ ابن بطریق، خصائص الوحی المبین، صص۲۳-۲۴، ۱۹۹؛ ابن طاووس، احمد، بناء المقالة الفاطمیة، ص۳۰۱؛ اربلی، کشف الغمة، ج۱، صص۰۱، ۱۱۱؛ نیز: خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۲۷۲</ref>.
# کتاب حلیة الاولیاء همواره به عنوان منبعی جهت نقل فضائل حضرت علی (ع) و اهل بیت در میان شیعیان مطرح بوده است<ref>نکـ: ابن شهر آشوب، معالم، ج۱، ص۹، جمـ؛ ابن بطریق، خصائص الوحی المبین، صص۲۳-۲۴، ۱۹۹؛ ابن طاووس، احمد، بناء المقالة الفاطمیة، ص۳۰۱؛ اربلی، کشف الغمة، ج۱، صص۰۱، ۱۱۱؛ نیز: خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۲۷۲</ref>.
 


با این وصف [[ابن تیمیه]] در منهاج السنة<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة، ج۴، صص۱۵، ۵۳</ref> برخی روایاتی ابونعیم را به شدت جرح کرده که این نشان می‌دهد که تا چه اندازه احادیث و روایات منقول از طریق ابونعیم اصفهانی می‌توانسته برای مقابله با دعاوی اهل سنت به وسیلۀ شیعیان به کار گرفته شود. شاید به همین جهت بتواند تا اندازه‌ای نظر برخی مؤلفان شیعی را دربارۀ اینکه ابونعیم شیعی مذهب بوده، توجیه کند.
با این وصف [[ابن تیمیه]] در منهاج السنة<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة، ج۴، صص۱۵، ۵۳</ref> برخی روایاتی ابونعیم را به شدت جرح کرده که این نشان می‌دهد که تا چه اندازه احادیث و روایات منقول از طریق ابونعیم اصفهانی می‌توانسته برای مقابله با دعاوی اهل سنت به وسیلۀ شیعیان به کار گرفته شود. شاید به همین جهت بتواند تا اندازه‌ای نظر برخی مؤلفان شیعی را دربارۀ اینکه ابونعیم شیعی مذهب بوده، توجیه کند.


=احتمال تشیع=
== احتمال تشیع ==
 
توضیح اینکه به رغم تصریح مؤلفان امامیه چون ابن شهر آشوب<ref>ابن شهر آشوب، معالم، ص۲۵</ref> و علی ابن طاووس<ref>ابن طاووس، الطرائف، ص۱۸۱</ref> و برادرش احمد بن طاووس[۱۶] بر سنی بودن ابونعیم، برخی منابع متأخر امامی او را شیعه می‌دانند که تقیه می‌کرده است.
توضیح اینکه به رغم تصریح مؤلفان امامیه چون ابن شهر آشوب<ref>ابن شهر آشوب، معالم، ص۲۵</ref> و علی ابن طاووس<ref>ابن طاووس، الطرائف، ص۱۸۱</ref> و برادرش احمد بن طاووس[۱۶] بر سنی بودن ابونعیم، برخی منابع متأخر امامی او را شیعه می‌دانند که تقیه می‌کرده است.


در دورۀ [[صفویه]] خاندان مجلسی نسب خود را به ابونعیم می‌رساندند و مدعی بودند که ابونعیم در اصل شیعه بوده است<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۱، صص۲۷۳-۲۷۴</ref>. سنگ نبشته‌ای نیز بر گور ابونعیم یافتند که دلالت بر تشیع او داشته است، اما میرلوحی که با علامۀ مجلسی عداوت و ستیز داشت، مقبرۀ ابونعیم را خراب کرد<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۲۷۵</ref>.
در دورۀ [[صفویه]] خاندان مجلسی نسب خود را به ابونعیم می‌رساندند و مدعی بودند که ابونعیم در اصل شیعه بوده است<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۱، صص۲۷۳-۲۷۴</ref>. سنگ نبشته‌ای نیز بر گور ابونعیم یافتند که دلالت بر تشیع او داشته است، اما میرلوحی که با علامۀ مجلسی عداوت و ستیز داشت، مقبرۀ ابونعیم را خراب کرد<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۲۷۵</ref>.


 
== رد تشیع ==
=رد تشیع=
 
به هر صورت، تألیف کتاب الامامة و الرد علی الرافضة کافی است تا شیعی نبودن ابونعیم را تأیید کند. ابونعیم در این کتاب که در نقد امامیه است، با تکیه بر عقاید اهل سنت، به تفصیل از تقدم خلفای سه گانه بر حضرت علی (ع) در امر خلافت، به نقل روایات پرداخته است. وی جا به جا به نقد دلایل امامیه در تقدم حضرت علی (علیه‌السلام) در خلافت و فضیلت پرداخته و انتقادهای امامیه را از [[خلفای راشدین|خلفای سه گانه]] را مردود دانسته است. ابونعیم در بخش نهایی کتاب به بحث دربارۀ فضایل حضرت علی (ع) و حقانیت آن حضرت به عنوان خلیفۀ چهارم پرداخته است.
به هر صورت، تألیف کتاب الامامة و الرد علی الرافضة کافی است تا شیعی نبودن ابونعیم را تأیید کند. ابونعیم در این کتاب که در نقد امامیه است، با تکیه بر عقاید اهل سنت، به تفصیل از تقدم خلفای سه گانه بر حضرت علی (ع) در امر خلافت، به نقل روایات پرداخته است. وی جا به جا به نقد دلایل امامیه در تقدم حضرت علی (علیه‌السلام) در خلافت و فضیلت پرداخته و انتقادهای امامیه را از [[خلفای راشدین|خلفای سه گانه]] را مردود دانسته است. ابونعیم در بخش نهایی کتاب به بحث دربارۀ فضایل حضرت علی (ع) و حقانیت آن حضرت به عنوان خلیفۀ چهارم پرداخته است.


این کتاب یکی از قدیم‌ترین کتاب‌هایی است که از سوی اهل سنت بر رد امامیه نوشته شده و به دست ما رسیده است. به هر روی، ابونعیم به عنوان یکی از کسانی که در ایجاد تمایلات شیعی و علوی در میان اصحاب حدیث نقش بسزا داشتند، قابل اشاره است.
این کتاب یکی از قدیم‌ترین کتاب‌هایی است که از سوی اهل سنت بر رد امامیه نوشته شده و به دست ما رسیده است. به هر روی، ابونعیم به عنوان یکی از کسانی که در ایجاد تمایلات شیعی و علوی در میان اصحاب حدیث نقش بسزا داشتند، قابل اشاره است <ref>بر گرفته از سایت ویکی شیعه</ref>.


=پانویس=
== پانویس ==
{{پانویس|2}}
{{پانویس}}


[[رده: تصوف]]
[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان اهل سنت]]
Writers، confirmed، مدیران
۸۷٬۷۷۵

ویرایش