احزاب سلفی در مصر (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

یكی از شكاف‌هایی كه متعاقب سیاست اقتصادی درهای باز أنورسادات در جامعه‌ایجـاد و در دوره مبارك ادامه یافت و در عین حال به گونه‌ای عینی، چـالش و محـذور انتخـاب دو جانبه «اقتصاد با فرهنگ» و چالش «اسلامگرایان و دولـت» را نمایـان می‌كنـد، موضـوع جهانگردان خارجی است. مصر كشوری باستانی است. اهرام ثلاثه، مجسمه ابوالهول، موزه مصر باستان و دیگر نقاط تمدن كهن آن، همگی جلـوه دیگـری از هدیـه نیـل اسـت. ‌ایـن میراث، سرمایه‌ای ماندگار و ابدی برای مصریان است. درگذشته نیز جهانگردان خارجی به مصر می‌آمدند؛ اما از دوران سیاست درهای باز اقتصادی انور سـادات، موضـوع، ابعـاد تـازه‌ای یافت.

بنیان سیاست اقتصادی درهـای بـاز بـر جـذب توریـست و افـزایش جهـانگردی و سرمایه‌گذاری خارجی استوار بـود. بـرای جـذب توریـست و كمـك بـه اقتـصاد محلـی، برنامه‌هایی مانند رشد سریع باشگاه‌های شبانه، روسپیگری، قماربـازی، مـصرف مـشروبات الكلی به اجرا درآمد <ref>(صفوی، 1365، ص143)</ref> فراتر از آن، حتی در مـاه مبـارك رمـضان، مشكل انتخاب بین اقتصاد و دین، سخت‌تر می‌شد. رقـص و آواز در مجـالس شـبانه در طـول مـاه رمـضان، توهینی آشكار به ارزش‌های مذهبی بود. راه حل دولت در ‌این زمینه جالب بود؛ زیرا بـرای حل معضل جمع ناپذیری ملاحظات توریستی و رعایت حساسیت ملی- مـذهبی در سـال 1979م پیشنهاد كرد كه رقص و آوازخوانی در ماه رمضان نیز می‌توانـد ادامـه داشـته باشـد، مشروط بر ‌اینكه با سرودهای مذهبی اجرا شـود <ref>(ایـوبی، 1993، ص75)</ref> روشـن بـود كـه دولت محذور چند جانبه رونق توریستی و بهبود وضعیت اقتصادی یا ملاحظه ارزش‌های مذهبی و شرعی، بُعد اقتصادی را ترجیح داده است؛ مسئله‌ای كه از شكاف دین و سیاسـت خبر می‌داد. در شورش نان در 1997م، اولین مراكزی كه مـورد حملـه قـرار گرفـت همـین كاباره‌ها، مراكز عیاشی و فروش مشروبات الكلی بود. رفتار سیاسی كاملاً معنادار كه مبـیّن دو بعد نارضایتی اقتصادی و نارضایتی ارزشی است. رویارویی اسلام گرایان در دوره مبارك نیز در سال 1371/1992 كـه پـس از یـك دهـه وقفه، مجدداً به طور جدی پدیدار می‌شود و بـا حملـه بـه جهـانگردان خـارجی در قالـب استراتژی حركت «جماعت اسلامی» آغاز می‌شود. جماعت اسلامی این كار را در سال‌های 1992، 1995 و 1997 بویژه در منطقه جهانگردی اهرام با حمله به اتوبوس‌های جهـانگردان دنبال كرد و دهها جهانگرد خارجی را به قتل رساند. یكـی از رهبـران برجـسته آنـان طـی مصاحبه‌ای اعلام كرد كه میان نظامیان و غیر نظامیان تفاوتی نمی‌گـذارد و بـا ضـربه زدن و كشتن جهانگردان خارجی قصد دارند دولت مصر را از درآمد هنگفت جهانگردی محـروم كنند. <ref>(احمدی، 1384، ص45)</ref> شیخ عمرعبدالرحمن، كـه گفتـه می‌شـود رهبـر جماعـت اسلامی بود، ضـرب الاجلـی را بـرای ممنوعیـت سـیاحت و جهـانگردی در مـصر تعیـین كرد. <ref>(خبر روزنامه اطلاعات 9/ 10/1371، ص 12)</ref> سخنگوی جماعت اسلامی در مصر نیـز از خارجیان، مأمور سفارتخانه‌ها، و جهانگردان خواست تا بـه منظـور جلـوگیری از آسـیب رسیدن به آنها، مصر را ترك كنند، زیرا آنها قصد تشدید مبارزه علیه رژیم غیر مذهبی مصر را دارند. عمر عبدالرحمن با صراحت بیشتر می‌گوید: «جهانگردان خـارجی بایـد از مـصر دوری كنند، آنها اشاعه دهنده فساد و اعمال منافی عفـت و شـایع كننـده بیماریهـا و ‌ایـدز هستند و سعی در اضمحلال ارزش‌های اسلامی دارند». از نظر وی، در چـالش فرهنـگ و اقتصاد باید فرهنگ و ارزش‌های مذهبی در اولویت قرار گیرد. وی می‌گوید: «ما نیازی به پول جهانگردان مصر نداریم این درآمد غیر شرعی و از نظر اسـلام حـرام است». <ref>(روزنامه اطلاعات، 15/10/1371، ص 12)</ref> به نظر وی «باید اقتصاد مـصر بـر پایـه محكم صنعت و تجارت استوار باشد، نـه توریـسم». <ref>(روزنامـه اطلاعـات، /9 10/1372، صفحه آخر)</ref> به دنبال آن، اقدامات عملی «جماعت اسلامی» آغاز شد. انفجـار بمـب در اتوبـوس جهانگردان در مقابل موزه باستان شناسی، حمله به جهانگردان آلمانی و زخمی شـدن شـش تن از آنان، و خبر محاكمه جنجالی اسلام گرایان به جـرم حملـه بـه جهـانگردان خـارجی، نمونه‌ای از‌ این اعمال و اخبار مرتبط با آن است. با ‌این سلسله اقدامات، جماعـت اسـلامی موفق شد تنها چند ماه بعد از شروع عملیات ارعابی، سفر جهانگردان خارجی به قـاهره را 30 درصد كاهش دهد <ref>(بنگریـد بـه اخبـار در اطلاعـات 27/12/1371و 19/12/1371 و كیهان 25/12/1371)</ref>  

1. تعارض فرهنگی ناشی از اقـدامات توسـعه اقتـص ادی سـادات و مبـارك در امـر جهانگردی.  

2. تهدید ارزشی - بینشی و ترویج ارزش‌های غربی و تمدن غربی چه پیوسته چـالش با تمدن غرب، یكی از منابع زایش و تشدید فعالیت‌های اسلام گرایان بوده است. «جهانگردان خارجی، با خود سنتها و آداب خارجی را می‌آورند كه با اسلام مغـایرت دارد». <ref>(روزنامه اطلاعـات، 9/5/1371، صفحه آخر)</ref>

3. تهدید ارزشی-اخلاقی و ترویج فساد و فحشا و منكرات در اقشار مردم مصر.  

5. جلوگیری از عادی سازی روابط اسرائیل -مـصر و كـاهش نفـرت روانـی مـردم دو كشور با ترور جهانگردان اسرائیلی، مانند اقدام سلیمان خاطر.  

6. ‌ایجاد جوّ ناامنی برای خارجیان، ضربه به صنعت توریسم و درآمد عظیم ارزی رژیم مصر از ‌این راه و با فلج كردن پایه اقتصادی رژیم، و تسریع فرایند سـقوط رژیـم از سـوی دیگر. با ‌ایجاد ناامنی، امكان سرمایه گذاری داخلی و خارجی نیز به شدت كاهش می‌یابـد، زیرا بی ثباتی سیاسی، در بهبود وضعیت اقتصادی تأثیر معكوس می‌گذارد. صنعت توریـسم در مصر استعداد خوبی دارد. در عین حال این صنعت بشدت آسیب پذیر است. در جریـان حمله امریكا به لیبی در آوریل 1986 و حمله عراق به كویت در سال 1990 و حـوادث 11 سپتامبر و سایر حـوادث منطقـه‌ای و نیـز بـی ثبـاتی‌های داخلـی ناشـی از فعالیـت‌های اسلام‌گرایان، شمار جهانگردان بشدت كاهش یافته است. <ref>(تكیه‌ای، 1375، ص52)</ref>

7. ضربه به صنعت توریسم، موج جدیدی از بیكاری در جامعه مصر‌ ایجاد خواهد كرد و درآمد اقشار بسیاری از مردم از راه توریسم (درآمد حرام به زعم برخی از اسلام گرایـان) تهدید می‌شود و جو نارضایتی تشدید خواهد شد. اسلام‌گرایان احتمالاً بخشی از هـواداران خـود را از دسـت داده، بـه مخالفـان تبـدیل خواهـد كـرد. عمرعبـدالرحمن در پاسـخ بـه خبرنگاران در ‌این رابطه از خود سـلب مـسئولیت می‌كنـد. <ref>(اطلاعـات، ص12، مورخ 9/10/1371)</ref> در مجموع، موضوع جهانگردی، موضوعی عینی از تجلی برخورد «دیـن و سیاسـت»، «اقتصاد و فرهنگ»، «اسلام گرایان و نخبگان سیاسی» و تعارض «تمـدن غـرب و اسـلام» است. از نظر اسلام‌گرایان، مسامحه در ترجیح ملاحظات اقتصادی بـر ملاحظـات ارزشـی، دینی و اخلاقی، بـه مفهـوم چـشم پوشـی از همبـستگی دیـن و سیاسـت اسـت.

موضـوع جهانگردی در مصر، بیانگر انتخاب دردناك میان «بهبود وضعیت اقتصادی» و «حفـظ دین و ارزش‌های دینی و اخلاق عمومی» است. جمع‌ناپذیری این دو، نخبگان سیاسی و اسلام‌گرایان را بر اساس دو معیار مختلف، رو در رو ساخته است. بنابراین هر چند مصر، بر خـلاف كـشورهای عربـیِ متولـد شـده از خـلالِ فروپاشـی امپراتوری عثمانی، فاقد دو مرحله «جداسازی» و «واحدسازی» اسـت. ‌ایـن كـشور، همـواره دارای جمعیت همگن، اتحاد سیاسـی متمركـز و تسلـسل تـاریخی بـوده اسـت <ref>(آلاسـدیر، 1369)</ref> اما در عین حال، دارای شكاف فرقه‌ای و مذهبی میان مسیحیان قبطی و مـسلمانان، شكاف میان دین و دولت، یا اسلام‌گرایان و نخبگان سیاسی است.

4. تكیه‌ای، سیدمهدی. (1375)، مصر. تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.

5. درایسدل، آلاسدیر و جرالداچ بلیك. (1369)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دوره میرحیدر. تهران. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.