تحریف قرآن از منظر فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

یكی از مهمترین مباحث علوم قرانی بررسی مساله تحریف قران است . این مساله بعنوان یكی از مبانی تفسیری شمرده شده و هر نوع تفسیری از قران مبتنی بر حل آن می باشد. در این مقاله به ابعاد مختلف این مساله از منظر فریقین پرداخته شده و ادله قائلین به تحریف مورد نقد و بررسی قرار گرفته است .   

ایشان در رد اتهام قول به تحریف به شیعیان اظهار می دارد : در مجلسی که مخالفین شیعه در ان حضور داشتند ادعا شد که قران شیعه با قران های موجود بین مسلمانان متفاوت است از انان خواستم اگر چنین است ان را بمن نشان دهید .چرا تا کنون کسی ان نسخه تحریف شده را مشاهده ننموده است ؟ ادعای کذبی که در طی مدت طولانی به شیعیان نسبت داده شده و هیچگاه اثبات نشده است . <ref>الشيعه في المملكة العربية السعوديه، ج 2 ص414 </ref>

...لأنهم‏ أجمعوا على عدم وقوع النقص فیما تواتر قرآنا كما هو موجود بین الدفتین الیوم،  <ref>روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم    ج‏1  ص  26</ref>

ایشان در تفسیر جامع البیان فى تفسیر القرآن ذیل ایه :" إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ‏ " می نویسد :  

ایشان در کتاب النكت و العیون  ذیل ایه شریفه : إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ با بیان سه وجه برای کلمه حفظ اظهار می دارد بنابر قول قتاده قران کریم از دسترسی شیطان به تحریف ان  – ایجاد کمی و زیادتی در قران – بدور است . <ref>النكت و العيون    ج‏3    149</ref>   

ایشان در "التفسیر الوسیط للقرآن الكریم "ذیل ایه "إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ‏."می نویسد :  

قران به قدرت و شان عظیم الهی برقلب پیامبر ص نازل گردیده از اینرو به حفظ الهی از عروض هر نوع تحریفی مصونیت خواهد داشت . هیچکس را قدرت مقابله با قران نیست و تا استقرار کامل توحید در جهان همچنان محفوظ خواهدبود . <ref>التفسير الوسيط للقرآن الكريم   ج‏8  ص  20</ref>     

ایشان ذیل ایه : إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ  می نویسد :  

ایه مذکور با ایه نفی باطل "لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَكِیمٍ حَمِیدٍ  [فصّلت: 42"]مضمون مشترک داشته و در صدد بیان این معناست که قران برخلاف کتب اسمانی دیگر مصون از هر نوع تحریفی خواهد بود. <ref>تفسير الوسيط، ج‏2، ص: 1214</ref>

از ضروریات تاریخ این معنا است كه تقریبا در 14 قرن قبل پیامبری  از نژاد عرب به نام محمد ( ص ) مبعوث به نبوت شد و دعوى نبوت كرد. امتى از عرب و غیر عرب به وى ایمان آوردند و نیز كتابى آورده كه آن را به نام « قرآن » نامیده و به خداى سبحان نسبتش داده است و این قرآن متضمن معارف و كلیاتى از شریعت است كه در طول حیاتش مردم را به آن شریعت دعوت می کرد.

و نیز از مسلمات تاریخ است كه آن جناب با همین قرآن تحدى كرده و آن را معجزه نبوت خود خوانده ، و نیز هیچ حرفى نیست در اینكه قرآن موجود در این عصر همان قرآنى است كه او آورده و براى بیشتر مردم معاصر خودش قرائت كرده است . و مقصود ما از اینكه گفتیم این همان است تكرار ادعا نیست بلكه منظور این است كه بطور مسلم این چنین نیست كه آن كتاب به كلى از میان رفته باشد و كتاب دیگرى نظیر آن و یا غیر آن به دست اشخاص دیگرى تنظیم و به آن جناب نسبت داده شده و در میان مردم معروف شده باشد كه این ، آن قرآنى است كه به محمد نازل شده است .

همه اینها كه گفتیم امورى است كه احدى در آن تردید ندارد ، مگر كسى كه فهمش آسیب دیده باشد . حتى موافق و مخالف در مساله تحریف و عدم آن نیز در هیچ یك آنها احتمال خلاف نداده است .

تنها چیزى كه بعضى از مخالفین و موافقین احتمال داده‌اند این است كه جملات مختصرى و یا آیه اى در آن زیاد و یا از آن كم شده و یا جا بجا و یا تغییرى در كلمات و یا اعراب آن رخ داده باشد و اما اصل كتاب الهى ، به همان وضع و اسلوبى كه در زمان رسول خدا ( ص ) بوده باقى مانده است ، و به كلى از بین نرفته است . <ref>المیزان ج 12ص 132-104:</ref>

قل لئن اجتمعت الإنس والجن على أن یأتوا بمثل هذا القرآن لا یأتون بمثله ولو كان بعضهم لبعض ظهیرا- اسراء : 88

حتی مفاد برخی از ایات  اعلام عجز بشر  از اوردن سوره ای همانند یکی از سوره های  قران می باشد: وَإِن كُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِینَ –بقره :  23

ایه دیگر : أفلا یتدبرون القرآن ولو كان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا كثیرا " النساء : 82   

...قرآن كریم با اوصاف و خواصى كه نوع آیاتش واجد آنهاست تحدى كرده یعنى بشر را از آوردن كتابى مشتمل بر آن اوصاف عاجز دانسته است و ما تمامى آیات آن را مىبینیم كه آن اوصاف را دارد بدون اینكه آیه اى از آن ، آن اوصاف را از دست داده باشد .

مثلا اگر به فصاحت و بلاغت تحدى نموده مىبینیم كه تمامى آیات همین قرآنى كه در دست ماست آن نظم بدیع و عجیب را دارد و گفتار هیچ یك از فصحاء و بلغاى عرب مانند آن نیست ، و هیچ شعر و نثرى كه تاریخ از اساتید ادبیات عرب ضبط نموده و هیچ خطبه و یا رساله و یا محاوره اى از آنان چنان نظم و اسلوبى را ندارد و این نظم و اسلوب و این امتیازات در تمامى آیات قرآنى مشهود است و همه را مىبینیم كه در تكان دادن جسم و جان آدمى مثل همند .  

...و نیز مىبینیم كه در آیه « أفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّه لَوَجَدُوا فِیه اخْتِلافاً كَثِیراً » به اختلاف نداشتن قرآن تحدى نموده و این خصوصیت در قرآن عصر ما نیز هست ، هیچ ابهام و یا خللى در آیه اى دیده نمىشود مگر آنكه آیه اى دیگر آن را بر طرف مىسازد ، و هیچ تناقض و اختلافى كه در به دو نظر تناقض و اختلاف باشد ، پیش نمىآید ، مگر آنكه آیاتى آن را دفع مىسازد .

باز مىبینیم كه با معارف حقیقى و كلیات شرایع فطرى و جزئیات فضائل عقلى كه مبتكر آن است تحدى نموده ، و عموم دانشمندان عالم را نه تنها اهل لغت و ادبیات را به آوردن مانند آن دعوت كرده و از آن جمله فرموده است : « قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلى أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِه وَلَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً » و نیز فرموده : « إِنَّه لَقَوْلٌ فَصْلٌ وَما هُوَ بِالْهَزْلِ »   

بر اساس ایه شریفه : أفلا یتدبرون القرآن ولو كان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا كثیرا " النساء : 82  ، هر گاه با تدبر و تعمق در قران موجود  نگریسته شود شاهد وحدت ، انسجام و هماهنگی بین ایات قران خواهیم بود بگونه ای که اگر قران از سنخ کلام بشر می بود امکان چنین هماهنگی و انسجامی در ان مشاهده نمی شد .  

از جامعترین اوصافى كه براى خود قائل شده صفت یادآورى خداست و اینكه در راهنمایى به سوى خدا همیشه زنده است ، و همه جا از اسماى حسنى و صفات علیاى خدا اسم مىبرد ، و سنت او را در صنع و ایجاد وصف مىكند ، و اوصاف ملائكه و كتب و رسل خدا را ذكر مىنماید ، شرایع و احكام خدا را وصف مىكند ، منتهى الیه و سرانجام امر خلقت یعنى معاد و برگشت به سوى خدا و جزئیات سعادت و شقاوت و آتش و بهشت را بیان مىكند .

و همه اینها ذكر و یاد خداست ، و همانست كه قرآن كریم به قول مطلق ، خود را بدان نامیده است . <ref>همان</ref>

چون از اسامى قرآن هیچ اسمى در دلالت بر آثار و شؤون قرآن به مثل اسم « ذكر » نیست ، به همین جهت در آیاتى كه راجع به حفظ قرآن از زوال و تحریف صحبت مىكند آن را به نام ذكر یاد نموده ، و از آن جمله مىفرماید : « إِنَّ الَّذِینَ یُلْحِدُونَ فِی آیاتِنا لا یَخْفَوْنَ عَلَیْنا أفَمَنْ یُلْقى فِی النَّارِ خَیْرٌ أَمْ مَنْ یَأْتِی آمِناً یَوْمَ الْقِیامَةِ اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّه بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا بِالذِّكْرِ لَمَّا جاءَهُمْ وَإِنَّه لَكِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیه الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْه وَلا مِنْ خَلْفِه تَنْزِیلٌ مِنْ حَكِیمٍ حَمِیدٍ »  كه مىفرماید : قرآن كریم از این جهت كه ذكر است باطل بر آن غلبه نمىكند ، نه روز نزولش و نه در زمان آینده ، نه باطل در آن رخنه مىكند و نه نسخ و تغییر و تحریفى كه خاصیت ذكریتش را از بین ببرد .

و نیز در آیات مورد بحث ذكر را به طور مطلق بر قرآن كریم اطلاق نموده ، و نیز به طور مطلق آن را محفوظ به حفظ خداى تعالى دانسته و فرموده : « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَه لَحافِظُونَ » كه از آن دو اطلاق این معنا استفاده مىشود كه گفتیم قرآن كریم از هر زیاده و نقصان و تغییر لفظى و یا ترتیبى كه ذكر بودن آن را از بین ببرد محفوظ خواهد بود .<ref>همان</ref>  

فقره " وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِیزٌ" بیانگر اتقان و غلبه محتوای قران بر همه اندیشه ها می باشد و نیز بیانگر ان است که هیچکس را توان تحریف ان نخواهد بود چون قران حق خالص است و باطل نمی تواند دران نفوذ کند . <ref>من وحى القرآن، ج‏20، ص126</ref>

==گفتار اعلام اهل سنت  دردلالت ایه حفظ : إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ... بر عدم تحریف در قران==

ایشان در تبیین دلالت  ایه مذکور - إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ - بر نفی تحریف قران  می نویسد :  

ایشان ذیل ایه "وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِیزٌ "می نویسد :  

دلیل دیگر آن حدیث شریف ثقلین است كه از طریق شیعه و سنى به حد تواتر نقل شده كه رسول خدا ( ص ) فرمود : « انى تارك فیكم الثقلین كتاب اللَّه و عترتى اهل بیتى ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا بعدى ابدا - به درستى كه من در میان شما دو چیز گرانقدر باقى مىگذارم : كتاب خدا و عترتم ، اهل بیتم ، ما دام كه به آن دو تمسك جویید هرگز گمراه نخواهید شد » ، چون اگر بنا بود قرآن كریم دستخوش تحریف شود معنا نداشت آن جناب مردم را به كتابى دستخورده و تحریف شده ارجاع دهد و با این شدت تاكید بفرماید « تا ابد هر وقت به آن دو تمسك جویید گمراه نمىشوید » .

و همچنین اخبار بسیارى كه از طریق رسول خدا و ائمه اهل بیت ( ع ) رسیده ، دستور داده‌اند اخبار و احادیثشان را به قرآن عرضه كنند ، زیرا اگر كتاب الهى تحریف شده بود معنایى براى این گونه اخبار نبود <ref>المیزان ج 12ص 107 </ref>

و اینكه بعضى گفته‌اند « مقصود از این دستور تنها در اخبار فقهى است كه باید عرضه به آیات احكام شود و ممكن است قبول كنیم كه آیات احكام تحریف نشده ، اما دلیل بر این نیست كه اصل قرآن تحریف نشده باشد » صحیح نیست ، زیرا دستور مذكور مطلق است و زیرنویسى ندارد كه تنها اخبار فقهى را به قرآن عرضه كنید و اختصاص دادنش به اخبار فقهى تخصیص بدون مخصص است .

علاوه بر اینكه زبان اخبار عرضه به قرآن صریح و یا دست كم نزدیك به صریح است در اینكه دستور عرضه مزبور به منظور تشخیص راست از دروغ و حق از باطل است ، و معلوم است كه اگر در روایات دسیسه و دستبردى شده باشد تنها در اخبار مربوط به فقه و احكام نبوده بلكه اگر دشمن داعى به دسیسه در اخبار داشته داعیش در اخبار مربوط به اصول و معارف اعتقادى و قصص انبیاء و امم گذشته ، و همچنین اوصاف مبدأ و معاد قوىتر و بیشتر بوده است . و لذا مىبینیم روایات اسرائیلى كه یهود داخل در روایات ما كرده‌اند و همچنین نظائر آن غالبا در مسائل اعتقادى است نه فقهى . <ref>المیزان ج 12ص 107-108</ref>

دلیل دیگر عدم تحریف از نظر روایات ، روایاتى است كه در آنها امامان اهل بیت ( ع ) آیات كریمه قرآن را در هر باب موافق و هماهنگ با آنچه در قرآن موجود در عصر کنونی قرائت كرده‌اند ، حتى در آن روایات ، اخبار آحادى كه مىخواهند قرآن را تحریف شده معرفى كنند آیه را آن طور كه در قرآن عصر کنونی است تلاوت كرده‌اند و این بهترین شاهد است بر اینكه مراد در بسیارى از آنها كه دارد آیه فلان جور نازل شده است تفسیر بر حسب تنزیل و در مقابل بطن و تاویل استدلیل دیگر ، روایاتى است كه از امیر المؤمنین و سائر ائمه معصومین ( ع ) وارد شده كه قرآن موجود در دست مردم همان قرآنى است كه از ناحیه خدا نازل شده ، اگر چه غیر آن قرآنى است كه على ( ع ) آن را به خط خود تنظیم نموده است ، و در زمان ابو بكر و همچنین در زمان عثمان كه به تنظیم و كتابت قرآن پرداختند آن حضرت را مشاركت ندادند . و از همین باب است اینكه به شیعیان خود فرموده‌اند « اقرؤا كما قرء الناس - قرآن را همانطور كه مردم مىخوانند بخوانید » <ref>ترجمه المیزان ج 12ص 157</ref>

پس مجموع این اخبار - هر چند كه مضامین آنها با یكدیگر مختلف است - دلالت قطعى دارد بر اینكه قرآنى كه امروز در دست مردم است همان قرآنى است كه از ناحیه خداى تعالى بر خاتم انبیاء ( ص ) نازل شده است ، بدون اینكه چیزى از اوصاف كریمه اش و آثار و بركاتش از بین رفته باشد .   

در کتب معتبر اهل سنت  مفاد بسیاری از روایات ان است  که قران کریم مورد تحریف قرار گرفته است  بگونه ای که آلوسی-متوفای1270- صاحب كتاب روح المعانی، از مفسران بنام أهل سنت اظهار می دارد روایات در تحریف قران قابل شمارش نیست . <ref>روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم    ج‏1    25</ref>     

ایشان بعد از بیان اجماع اهل سنت بر عدم تحریف قران - ....لأنهم‏ أجمعوا على عدم وقوع النقص فیما تواتر قرآنا كما هو موجود بین الدفتین الیوم،-می نویسد :  

ابی بن کعب می گوید : سوره احزاب معادل سوره بقره بود و در ان ایه رجم شیخ و شیخه وجود داشت که حذف گردیده است . <ref>كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال ج2 ص480</ref>

عن عمر بن الخطاب رضی الله عنه أنه قنت بهاتین السورتین ( اللهم إنا نستعینك ونستغفرك ونثنی علیك الخیر نشكرك ولا نكفرك ونخلع ونترك من یفجرك اللهم إیاك نعبد ولك نصلی ونسجد وإلیك نسعى ونحفد نرجو رحمتك ونخشى عذابك إن عذابك بالكفار ملحق ) وكان یحدث عن ابن عباس رضی الله عنهما عن عمر رضی الله عنه بهذا الحدیث ویحدث عن علی رضی الله عنه أنه قنت معرفه <ref>السنن و الاثار ج 2ص 170</ref>     

....عائشه به دختران خواهر و دختران برادرش دستور مى‌داد به مردانى كه عائشه دوست داشت، آن مردان وى را ببیند و بر او وارد شوند؛ پنج بار شیر بدهند؛ اگر چه آن مردان بزرگسال بودند.  <ref>صحیح البخاری ج 3ص 150</ref>

عایشه می‏گوید: رسول خدا  بر من وارد شد. مردى نزدم نشسته بود. این صحنه بر آن حضرت گران آمد و آثار غضب را در چهره‏اش مشاهده كردم. گفتم: یا رسول اللّه این مرد برادر رضاعى من است. فرمود: در این امر دقت كنید كه رضاع وقتى ثابت است كه طفل شیر خوار از پستان زنى شیر بخورد. (و به وسیله شیر، سیر شود)  

10- حذف ایه "أن لا ترغبوا عن آبائكم فإنه كفر بكم ان ترغبوا عن آبائكم" از قران :  

از جمله آیاتی که در قرآن آنرا می خواندیم این آیه است. و سپس خواند: أَنْ لاَ تَرْغَبُوا عَنْ آبَائِكُمْ، فَإِنَّهُ كُفْرٌ بِكُمْ أَنْ تَرْغَبُوا عَنْ آبَائِكُمْ، أَوْ إِنَّ كُفْرًا بِكُمْ أَنْ تَرْغَبُوا عَنْ آبَائِكُمْ <ref>صحیح البخاری ج8 ص26</ref>

حبیب سجستانی می گوید : از امام باقر علیه السلام در زمینه ایه " وإذ أخذ الله میثاق النبیین لما آتیتكم من كتاب وحكمة ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم لتؤمنن به ولتنصرنه " سئوال کردم که چگونه پیامبری که رسول و نبی  بعد از خودش را ندیده است می تواند بدو ایمان داشته و در یاری او تلاش نماید . امام ع فرمود : ایات بسیاری از قران – نظیر ایه مذکور – حذف و یا حروفی به خطا در قران وارد شده است که این امرسبب ابهاماتی برای مردم گردیده است .، <ref>تفسیر العیاشی ج 1ص180 </ref>

در روایتی از احمد بن محمد بن ابی نصر امده است که : امام کاظم ع مصحفی از قران را بمن داده و فرمود : به درون ان منگر . انگاه قران را گشوده و مشاهده کردم  که در ذیل ایه: " لم یكن الذین كفروا " اسامی هفتاد نفر بهمراه اسماءپدرانشان در قران امده است . امام ع فرمود : مصحف را بمن برگردان . <ref>الکافی ج2ص 631</ref>

در تفسیر قمی برخی از مصادیق تحریف از نوع حذف یا تبدیل ذکرشده است .از جمله این ایات ایه شریفه : كنتم خیر أمة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنكر وتؤمنون بالله .می باشد که امام صادق ع به قاری این ایه فرمود :  

قاری از امام ع پرسید : پس ایه قران چگونه نازل شده است ؟امام ع فرمود : ایه در اصل اینگونه است :  - کنتم خیر أئمة أخرجت للناس ؛ انگاه فرمود : شاهد بر این امر فقرات اخر ایه می باشد که در ان امده است : تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنكر وتؤمنون بالله ،

و نیز ایه "أفمن كان على بینة من ربه ویتلوه شاهد منه ومن قبله كتاب موسى إماما ورحمة" ،که در اصل اینگونه بوده است : "ویتلوه شاهد منه إماما ورحمة ومن قبله كتاب موسى "، و ایه دیگر: "وما هی إلا حیاتنا الدنیا نموت ونحیا " که در اصل اینگونه بوده است : "...نحیی ونموت" بدلیل انکه منکرین قیامت قائل به مبعوث شدن بعد از مرگ نیستند. <ref>التفسیر الصافی ج 1ص 50-51</ref>

ایاتی که برخی از فقراتش در یک سوره و همه ان در سوره دیگر ذکر شده است عبارتند از :  ایه "أتستبدلون الذی هو أدنى بالذی هو خیر اهبطوا مصر فإن لكم ما سألتم فقالوا : یا موسى إن فیها قوما جبارین وإنا لن ندخلها حتى یخرجوا منها فإن یخرجوا منها فإنا داخلون "،که نصف این ایه در سوره بقره و نصف دیگرش در سوره مائده ذکر شده است .  <ref>التفسیر الصافی ج 1ص 50-51.</ref>...

ایه دیگر :"... اكتتبها فهی تملى علیه بكرة وأصیلا "، که خداوند در مقام رد این ادعا فرمود :  وما كنت تتلو من قبله من كتاب ولا تخطه بیمینك إذا لارتاب المبطلون ،  که نصف ایه در سوره فرقان و نصف دیگرش در سوره عنکبوت ذکر شده است .  <ref>التفسیر الصافی ج 1ص 50-51</ref>

اما اولا فبأن التمسك بالاخبار بما انها حجة شرعیة یشتمل من الدور <ref>المیزان ج 12ص 112</ref>  

.... محدثینى كه به چنین سوره هایى – نظیر سوره حفد و خلع -  اعتناء مىكنند ، بخاطر تعصب و تعبد شدیدى است كه نسبت به روایات دارند و در تشخیص صحیح از مجعول آن و در عرضه داشتن احادیث بر قرآن كوتاهى مىكنند و اگر این تعصب و تعبد نبود ، كافى بود در یك نظر حكم كنند به اینكه ترهات مذكور جزو قرآن كریم نیست . همان

متن گفتار ایشان در این زمینه عبارتست از : ومع الغض عن جمیع ذلك فإنها مخالفة للكتاب مردودة <ref>المیزان ج 12ص 112.</ref>

و اما اینكه گفتیم روایات تحریف ، به فرضى هم كه صحیح باشد مخالف با كتاب است و به همین جهت باید طرح شود . توضیحش این است كه مقصود ما مخالفت با ظاهر آیه * ( « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَه لَحافِظُونَ » ) *  و ظاهر آیه « وَإِنَّه لَكِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیه الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْه وَلا مِنْ خَلْفِه » نیست ، تا بگویید این مخالفت ظنى است ، - چون ظهور الفاظ آیه جزو ادله ظنى است - بلكه مراد مخالفت با دلالت قطعى كتاب است ، چون مجموع قرآنى كه فعلا در دست ما است به بیانى كه در دلیل اول بر نفى تحریف گذشت ، دلالت قطعى دارد بر اینكه در قرآن تحریفى رخ نداده است .

و چطور ممكن است در این دلالت خدشه كرد ، و حال آنكه قرآنى كه در دست ما هست اجزایش در نظم بدیع ، و معجزه بودن نظیر یكدیگرند و خودش در دفع اختلافاتى كه در به دو نظر به ذهن مىرسد كافى است . نه در دفع آن اختلافات نقصى دارد ، و نه در افاده معارف حقیقى و علوم الهى كلى و جزئیش قصورى ، معارفش همه به هم مربوط و فروعش بر اصولش مترتب ، و اطرافش بر اوساطش منعطف است ، و این خصوصیات كه در نظم قرآنى است و خداوند آن را به آن خصوصیات ، وصف نموده در همه جاى این كتاب مشهود است . <ref>المیزان  ج 12ص 115-116</ref>   

ایشان در ادامه روایاتی را که  بیانگر شان نزول برخی ایات می باشد از قبیل موارد فوق دانسته و می فرماید : روایتی  که ایه شریفه "یا أیها الرسول بلغ ما انزل إلیك " را بدینگونه ذکر کرده است : "یا أیها الرسول بلغ ما انزل إلیك فی علی " در حالی که روایت بیانگر ان است که ایه مذکور در شان امام علی ع ذکر شده است نه اینکه "فی علی "جزء ایه باشد  و همینطور روایتی که ایه شریفه" إن الذین ینادونك من وراء الحجرات " را اینگونه ذکر کرده است : "إن الذین ینادونك من وراء الحجرات بنو تمیم أكثرهم لا یعقلون " در حالی که ذیل روایت بیان شان نزول ایه بوده و برخی بدون دلیل انرا جزء ایه پنداشته اند .

ایشان  در ادامه برخی از روایات را که امام ع در ان کلمه ای را نظیر: كذلك الله ربى كذلك الله ربى که امام ع ذیل سوره توحید تلفظ نموده است  عده ای  بعنوان روایت پنداشته را بیان می کند  <ref>المیزان  ج 12ص 114</ref>     

علامه بخشی از روایات تحریف را معارض یکدیگر دانسته  که لازمه اش تساقط می باشد بعنوان نمونه در روایات تحریف امده است که ایه ای بعنوان ایه رجم شیخ و شیخه در قران وجود داشته که ساقط شده است اما در روایات نسبت به چگونگی ان اختلاف می باشد. در برخی امده است که ایه مذکور اینگونه می باشد :  إذا زنى الشیخ والشیخة فارجموهما البتة فإنهما قضیا الشهوة و در برخی دیگر : الشیخ والشیخة إذا زنیا فارجموهما البتة فإنهما قضیا الشهوة و در برخی :  بما قضیا من اللذة ودر بعضی دیگر ... نكالا من الله والله علیم حكیم و در برخی دیگر : نكالا من الله والله عزیز حكیم ذکر شده است .  

اینكه بعضى از محدثین گفته‌اند كه « اختلاف روایات در آیاتى كه نقل شد ضرر به جایى نمىرساند چون این روایات در اصل تحریف قرآن اتفاق دارند » مردود و غلط است . چون اتفاق روایات مذكور در تحریف شدن قرآن ضعف دلالت آنها را جبران نمىكند و هر یك از آنها دیگرى را دفع مىكند <ref>المیزان  ج 12ص 114</ref>     

و عجب از این گونه علماى دینى است كه در مقام استدلال بر تحریف شدن قرآن بر مىآیند و آن گاه به روایاتى كه به صحابه و یا به ائمه اهل بیت منسوب شده احتجاج مىكنند و هیچ فكر نمىكنند كه چه مىكنند . اگر حجیت قرآن باطل گردد ، نبوت خاتم الأنبیاء باطل شده ، و معارف دینى لغو و بى اثر مىشود ، و در چنین فرضى این سخن به كجا مىرسد كه در فلان تاریخ مردى دعوى نبوت نموده و قرآنى به عنوان معجزه آورد ، خودش از دنیا رفت ، و قرآنش هم دستخورده شد ، و از او چیزى باقى نماند مگر اجماع مؤمنین به وى ، بر اینكه او به راستى پیغمبر بوده ، و قرآنش هم به راستى معجزه اى بر نبوت او بوده است ، و چون اجماع حجت است - زیرا همان پیغمبر آن را حجت قرار داده ، و یا از اجماع مجمعین كشف مىكنیم كه قول یكى از جانشینانش در آن هست- پس باید نبوت او و قرآنش را قبول كنیم ؟ ! !  <ref>المیزان  ج 12ص 114</ref>   

و كوتاه سخن انکه  احتمال دسیسه و جعل حدیث كه احتمال قوى هم هست و شواهد و قرائن آن را تایید مىكند ، وقعى و اعتبارى براى روایات مذكور باقى نمىگذارد ، و با در نظر گرفتن آن ، دیگر نه حجیت شرعى بر آن اخبار باقى مىماند ، و نه حجیت عقلانى ، حتى صحیح السندترین آنها هم از اعتبار ساقط مىگردد .زیرا حجیت سند ، معنایش این است كه رجال حدیث دروغ عمدى نمىگویند ، و اما اینكه فریب نمىخورند ، و در اصول روایتى آنان هم دست برده نمىشود ، ربطى به صحت سند ندارد . <ref>المیزان  ج 12ص- 114-115</ref>

مولف الاتقان  در زمینه نوع دوم نسخ – نسخ حکم بدون نسخ تلاوت – می نویسد : بسیاری از مواردی را که برخی از مصادیق این نوع نسخ شمرده اند  نمی توان از این نوع  دانست  نظیر انکه ادعا شده است که ایه شریفه( ومما رزقناهم ینفقون ) و ( أنفقوا من ما رزقناكم ) با ایه تشریع زکات نسخ شده است در حالی که این دو ایه ارتباطی با نسخ ندارند بدین معنا که ایه دوم را می توان تفسیر ایه نخست قرار داد .  

در روایتی دیگر از ابی بن کعب نقل شده است که سوره احزاب بمقدار سوره بقره بود و ما در ان ایه رجم را ( إذا زنى الشیخ والشیخة فارجموهما البتة نكالا من الله والله عزیز حكیم ) قرائت می کردیم.  الاتقان فی علوم القران ج 2ص 66   

اهل سنت می گویند :  ....آیاتى بر اساس احادیث مرسل در سوره نساء در میان جمله « وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى » و جمله « فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ » بوده و به اندازه یك ثلث قرآن یعنى بیش از دو هزار آیه مىشده و افتاده . و نیز آن آیاتى كه محدثین سنى  گفته‌اند از سوره برائت ساقط شده ، مانند « بسم اللَّه » آن و صدها آیه كه سوره مذكور را مساوى با سوره بقره مىكرده و اینكه سوره احزاب بزرگتر از سوره بقره بوده و دویست آیه از آن ساقط شده. و یا آن آیاتى كه روایات مجعوله مذكور مىگوید منسوخ التلاوه شده است .  

جمعى از مفسرین اهل سنت هم براى دفاع از یك حدیث كه گفته « پاره اى از قرآن را خدا از یادها برد و تلاوتش را منسوخ كرد » پذیرفته‌اند ، سئوال این است که اینهمه ایات كجا رفته‌اند ؟ و چطور مفقود شده‌اند ، كه حتى یك نفر هم سراغ یكى از آن هزارها را نگرفته است ؟ ! .

و اگر شما هم همان حدیث را سند قرار دهید ، و بگویید خدا از یادها برده مىپرسیم از یاد بردن خدا چه معنا دارد ؟ و مقصود از نسخ تلاوت چه مىتواند باشد ؟ آیا نسخ تلاوت بخاطر این بوده كه عمل به آن آیات منسوخ شده ؟ پس چرا آیات منسوخه دیگرى كه هم اكنون در قرآن كریم است منسوخ التلاوه نشد ؟ و تا كنون در قرآن كریم باقى مانده ؟ ! مانند آیه صدقه و آیه نكاح زانیه و زانى ، و آیه عده ، و غیر آن ؟

و جالب اینجاست كه آقایان آیات منسوخ التلاوه را دو قسم مىكنند ، یكى آنها كه هم تلاوتش نسخ شده و هم عمل به آن ، و قسم دیگر آن آیاتى كه تنها تلاوتش نسخ شده است مانند آیه رجم .

و یا بخاطر این بوده كه واجد صفات كلام خدایى نبوده و بدین جهت خداوند خط بطلان بر آنها كشیده ، و از یادهایشان برده است . اگر چنین بود پس در حقیقت جزو كلام خدا و كتاب عزیز كه « لا یَأْتِیه الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْه وَلا مِنْ خَلْفِه » نبوده ، منزه از اختلاف نبود ، قول فصل و هادى به سوى حق و به سوى صراط مستقیم ، و معجزه اى كه بتوان با آن تحدى نمود و . . . نبوده . و كوتاه ، سخن بگو قرآن نبوده ، زیرا خداى تعالى قرآن را به صفاتى معرفى نموده است كه آن را نازل شده از لوح محفوظ ، و نیز آن را كتاب عزیزى خوانده كه در عصر نزولش و در اعصار بعد تا قیام قیامت باطل در آن راه ندارد ، و آن را قول فصل ، هدایت ، نور ، فرقان میان حق و باطل ، معجزه و . . . نامیده است .

آیا با چنین معرفى باز هم مىتوانیم بگوییم این آیاتى كه قرآن را معرفى مىكند مخصوص به پاره اى از قرآن بوده كه هم اكنون در دست ما است ، و تنها این باقیمانده از یادها نمىرود ، و منسوخ التلاوه و دستخوش بطلان نمىشود ؟ آیا تنها این باقیمانده است كه قول فصل ، هدایت ، نور ، فرقان ، و معجزه جاودانه است ؟

و یا مىگویید منسوخ التلاوه شدن و فراموش شدن بطلان نیست ؟ چطور بطلان نیست ؟ مگر بطلان غیر از این است كه كلام ناقصى از اثر و خاصیت بیفتد و هیچ چیز نتواند آن را اصلاح نموده و براى ابد از كار بیفتد ؟ و آیا با اینكه براى ابد از كار افتاده باز هم ذكر و یاد آورنده خداست .

پس حق همین است كه به خود جرأت داده براى رهایى از این همه اشتباه بگوییم روایاتى كه از طرق شیعه و سنى در تحریف و یا نسخ تلاوت رسیده بخاطر مخالفتش با كتاب خدا ، مردود است .  <ref>المیزان ج 12ص 117-116</ref>   

ایشان  در نقد دلیل مذکور می نویسد: ادعای مذکور، سخن خرافى بیش نیست ، بلكه مطلب به عكس است ، زیرا عقل مخالفت نوشته شده را با واقعش ممكن مىداند ، نه اینكه موافقت آن دو را بعید و مخالفت آن را واجب شمارد پس هر جا كه دلیل و قرینه اى باشد بر اینكه نوشته شده با واقعش موافق است آن را مىپذیرد و ما به جاى یك دلیل و یك قرینه دلیلهایى ارائه دادیم كه همه موافقت این قرآن را با واقعش اثبات مىكردند همان