تصوف در بالکان (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

'''تصوف در بالکان''' دارای سابقه تاریخی قابل توجهی است. در گذشته [[دور]] فرق [[دراويش]] و تکايا در کوسوو – مقدونيه و مناطق مجاور ديگر وجود داشت. آنها به طور عمده قبل از تسلط [[عثمانیه|عثمانی ها]] ظاهر شدند و فعاليتهاي خود را با تحکيم حکومت عثماني در اين بخش از [[بالکان]] گسترش دادند. اين امر يک روند دراز مدت بود که از قرون 15 و 16 تا گذشته نزديک به طول انجاميد. [[تصوف]] در برخي از مناطق به ويژه کوسوو و قسمتهايي از کشور [[آلباني]] حاميان پرو پاقرصي دارد. دراويش در مناطق کوسوو، مقدونيه، سنجاک و مناطق مجاور به عنوان نمايندگان فرهنگي مشهور هستند و آداب و رسوم آنها در طي قرون ، نسل به نسل و سينه به سينه انتقال يافته است. <ref>[http://icro.ir/index.aspx?pageid=32738&p=146&showitem=5291 برگرفته از سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]</ref>

نقطه اوج صوفیه در تاریخ [[ایران]]، دوران صفویه است. نقطه حضیض هم همین دورهٔ صفویه است. یعنی در حالی که در ابتدای سلطهٔ صفوی، شبکه‌های فعال تصوف در سراسر ایران وجود داشت، در انتهای حکمرانی صفویان شواهد چندانی از تصوف فعال و نهادینه در ایران در دست نیست. حتی برخی سلسله‌های مطرح در این دوران یعنی نعمت اللهیه مرکز فعالیت خود را به هندوستان منتقل کردند.

اکثریت مسلمانان در آنجا تحت امر مشیخت آنجا هستند. مثلاً غالب [[مسلمانان]] بوسنی تحت امر مشیخت [[بوسنی]] قرار دارند که در [[سارایوو]] مستقر است.

مسلمانان صربستان اقلیتی در قبال اکثریت مسیحی ارتدوکس این کشورند و صوفیان هم اقلیتی پراکنده در میان [[مسلمانان]] این کشور محسوب می‌شوند.

در [[جنایت صرب ها علیه مسلمانان بوسنی|جنگ بوسنی]]، صوفیان نیز در کنار سایر مسلمانان جنگیدند و به دفاع از جان و مال خویش پرداختند ولی پس از گذشت سالها از خاتمهٔ این جنگ نابرابر، بیشتر به دلایل حفاظتی و امنیتی، کمتر جزئیات ایفای نقش صوفیان در آن در دسترس قرار گرفته است.

امروزه هشت فرقه درويشي در کوسوو فعاليت دارند. فرقه «[[نقشبنديه]]» در منطقه کوسوو طرفداران چنداني نداشته است ولی فرقه های [[رفاعیه]] و [[خلوتیه]] در اين منطقه رشد چشمگيري يافتند.  

==فرقه رفاعيه در بالکان==

پيروان فرقه رفاعيه از مشهورترين فرق اهل تصوف در بالکان هستند که مرکزيتشان در شهرهاي پريزيرن و اوراخوواتس در ايالت کوزوو مي باشد. هر ساله از اول تا دهم ماه محرم با نصب پارچه هاي سياه رنگ در تکيه هاي ويژه خود مراسم سوگواري و عزاداري بر پا مي کنند. پيروان فرقه مذکور در طول دهه اول ماه محرم علاوه بر روزه داري، شبها نماز را به جماعت اقامه مي کنند و سپس تا پاسي از شب رفته به نوحه خواني و ماتم سرايي و بيان روايت واقعه کربلا مي پردازند.در روز عاشورا با قرباني کردن گوسفند، سوگواران با آداب خاصي اطعام مي شوند و مراسم سوگواري براي سرور شهيدان [[حسين بن علي]] (ع) بدينسان پايان مي يابد.اقامه مراسم سوگواري دهه اول ماه محرم که در نزد طريقت رفاعيه به مراسم ماتم مشهور است، بر پيروان اين طريقت واجب مي باشد، گرچه مراسم ماتم چيزي جز نوحه خواني و مرثيه سُرايي و سوگواري براي امام حسين (ع) نيست، امّا گفته مي شود اهميّت خاصي که پيروان اين فرقه به برپايي مراسم «ماتم» و عزاداري مي دهند از آن جهت است که شجره نامه احمد رفاعي مؤسس اين فرقه که از حکيمان و عالمان قرن دوازدهم هجري قمري بوده است.به حضرت [[امام حسين]] (ع) مي رسد.

اعتقاد به مراسم «ماتم» و اقامه آن براي دراويش اهل طريقت رفاعيه که در سال 1281 هجري قمري به کوزوو آمده اند رکني از ارکان دين به شمار مي آيد و از اين رو هرساله اين مراسم را با جديتي خاص برگزار مي کنند.در حال حاضر شيخ باقي شهو به عنوان چهارمين خليفه فرقه رفاعيه در شهر اوراخوواتس که در سي کيلومتري شهر پريزرن واقع است رهبري و هدايت اين فرقه را بر عهده دارد.

وي بر اين نکته تأکيد دارد که رفاعيه اي ها جزء [[مذهب جعفري]] به شمار مي آيند و ضمن اعتقاد به الله، [[رسول الله]](ص) و [[قرآن]] به [[اهل بيت عصمت و طهارت]] (ع) و چهار ده معصوم و امامت دوازده ستاره پرفروغ خاندان پيامبر (ص) اعتقاد راسخ دارند.

===شيخ باقي شهو، چهارمين خليفه فرقه رفاعيه===

فرقه رفاعيه در يوگسلاوي سابق از قرن دوازدهم تا کنون به شعب و شاخه هاي متعددي تقسيم شده است که شاخه «سعيديه» يکي از اين شعب مي باشد و‌ بيشترين پيروان اين فرقه در شهر پريزيرن و اوراخوواتس متمرکز هستند، و به عنوان يکي از مهم ترين شاخه هاي فرقه رفاعيه از طريقت هاي مختلف اهل تصوف به شمار مي رود.

==دراويش فرقه رفاعيه در پريزيرن==

برگزاري مراسم سنتي ميلاد امير المؤمنان علي (ع) و اعتقاد به ورود عميق تر به اعتقادات اسلامي و عرفان از مهم ترين رسوم و تفکرات پيروان اين فرقه در پريزيرن مي باشد. آنان که تکيه شان در خيابان «بيهاچکا» واقع است معتقدند که حضرت علي(ع) داماد و پسر عموي حضرت رسول(ص) و همچنين بزرگترين سردار عالم به قرآن مي باشد. از مراسم اينان در سال روز ولادت حضرت امير مي توان به:‌ رقص شمشير (رقص درويش به همراه خنجر) انجام اعمال غير عادي مانند سوراخ نمودن صورت و حرکت برروي تيغه شمشير را نام برد.

البته وقتي از آنها در اين خصوص سئوال مي شود در پاسخ مي گويند هريک از پيامبران داراي معجزاتي بودند، معجزه حضرت موسي عصاي او بود، عيسي مسيح (ع) مرده اي را زنده و کوري را بينا نمود و پيامبر ما محمد(ص) داراي ويژگي هايي بودند که ما آن را معجزه مي خوانيم و آنها را حضرت علي (ع) به ارث برد و ما اين امور را از طريق بنيانگذار اين طريقت «احمد رفاعي» به ارث برديم و به نمايش مي گذاريم.

به اعتقاد دراويش اين فرقه که خود را «مسلمان واقعي» مي دانند: درويش فردي است که تسليم محض اراده خداوند است. رهبريت اين فرقه را «حاجي شيخ جملئيل شهو با 72 سال سن بر عهده دارد و به اعتقاد وي پيروان اين فرقه در ايالت کوزوو وپنج هزار نفر مي باشند.

==فرقه خلوتيه در بالکان==

شيخ محمد در قرن 16 با قرار دادن مرکز تبليغات خود در شهر اوژيتسا شروع به تأسيس فرقه درويشي خلوتي نمود و با تلاش خود اين تبليغات را در تمام صربستان انتشار داد و شبکه اي از مريدان خود را بنياد گذاشت.

آقاي اوليا چلبيا در سال 1664 در اوژيتسا تکيه را ديده بود، در بين اين خانقاه ها مهم تر از همه خانقاه حسن افندي در نزديکي قلعه بالاي شهر بود.

شيخ محمّد اوژچانين که در بين درويش هاي «خلوتي» به شيخ معروف بوده است در آن زمان حدود 40000 مريد داشته است.

فرقه درويشي خلوتي، اسم خود را از لغت عربي خلوت که در تصوف به معناي در خود فرو رفتن است و يا به گفته بهتر در جايي تنها يا سلول زاويه که معناي پرورش روح مي دهد گرفته است. تنهايي و خلوت يکي از اصول اصلي زهد است.

خط و مشي و نوشته ها و کتابهاي صوفي ها در باره انسانهاي پاک بر اساس عشق و علاقه زاهدان اوليه اسلام به تنها زندگي کردن است.

ابوبکر شبلي که وفات او در سال 945 بود درباره خلوت مي نويسد: دل به تنهايي ببند و اسم خود را فراموش کن و خط بزن و رو به قبله باش تا مرگ فرا رسد.

فرقه درويشي خلوتي ها نشانه ترکي دارد و از صوفي عمر خلوتيان اسم خود را گرفته است. او در سال  (1397-1398) در تبريز در گذشت.

اين فرقه اصل تصوف خود را به مانند فرقه زنوبي که پايه گزارش سعيد يحيي شيرواني، وفات 1464 در باکو بوده، بر چهل روز رياضت قرار داده است.در فرقه خلوتيان مهم است که هر سال چهل روز در تنهايي به سر برده شود و فقط نماز جماعت است که اين خلوت را مي شکند، چنين استنباط مي شود که خلوت جهاد مهمي است و پايه زهد و تمرکز حواس عملاً بر اساس ذکر است.فرقه خلوتيها نه تنها در منطقه سنجاک، بلکه در ايالت بوسني و ديگر جاهايي که بوشنياکها زندگي مي کردند و خصوصاً مابين آلباني ها طرفداران فراواني داشته است؛ با يک تحليل ساده پي مي بريم که اکنون اوضاع سياسي، اجتماعي، اقتصادي و محيطي که در گذشته شيخ محمد و امثالهم در آن زندگي و کار مي کرده اند.خيلي فرق کرده است و اجتماعي زندگي کردن انسانها (حدّ اقل براي گذراندن زندگي) اجتناب ناپذير شده است.

= آداب و رسوم فرقه‌های متصوفه بوسنی=