عمره مفرده: تفاوت میان نسخه‌ها

بنابراین، روشن شد که «عمره مبتوله» همان عمره است که به تنهایی و بدون حج انجام می‌شود و از همین‌رو است که به آن، «عمره مفرده» می‌گویند.

زائر خانه خدا به هنگام انجام این دو عمره، از میقات مُحرم می‌شود و پس از ورود به مکه، به طواف کعبه می‌پردازد و سپس دو رکعت نماز طواف می‌گزارد، آنگاه سعی میان صفا و مروه و پس از آن تقصیر می‌کند.<ref>جواهر، ج 20، ص 441</ref>

1. عمره مفرده به صورت مستقل از حج انجام می‌گیرد ولی عمره تمتّع را باید با حج به‌جا آورد؛ بدین ترتیب که نخست عمره تمتع و پس از آن حج به‌جا آورده می‌شود.

2. عمره تمتع طواف نساء ندارد و در عمره مفرده واجب است به‌جا آورده شود.

3. در عمره مفرده، زائر (مرد) مُخَیَّر است پس از سعی، میان حلق و تقصیر و در عمره تمتّع، همه باید تقصیر کنند.

4. عمره تمتّع و حج، دریک‌سال با هم انجام می‌شود ولی عمره مفرده چنین‌نیست.

از این عبادت و عمل معنوی، در قرآن کریم و روایات اهل بیت: با تعابیر و عبارات گوناگون یاد شده است:

الف) عمره:

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (ع) «أَنَّهُ سُئِلَ أَیُّ الْعُمْرَةِ أَفْضَلُ؛ عُمْرَةٌ فِی رَجَب، أَوْ عُمْرَةٌ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ؟ فَقَالَ: لَا بَلْ عُمْرَةٌ فِی شَهْرِ رَجَب أَفْضَلُ». (5)

«از امام صادق (ع) سؤال شد کدام عمره فضیلت بیشتری دارد؛ عمره رجبیه یا عمره ماه رمضان؟ حضرت فرمودند: خیر، بلکه عمره در ماه رجب برتر و افضل است».

ب) عمره مفرده

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (ع) قَالَ: «الْمُعْتَمِرُ عُمْرَةً مُفْرَدَةً إِذَا فَرَغَ مِنْ طَوَافِ الْفَرِیضَةِ وَ صَلَاةِ الرَّکْعَتَیْنِ خَلْفَ الْمَقَامِ وَ السَّعْیِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ حَلَقَ أَوْ قَصَّر». (6)

امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که عمره می‌گزارد، هنگامی که از طواف واجب و نماز طواف دو رکعتی پشت مقام و سعی بین صفا و مروه فارغ گردید، می‌تواند حلق کند یا تقصیر کند.»

ج) عمره مبتوله

عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّار، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (ع) قَال: «وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْعُمْرَةِ الْمَبْتُولَةِ فِیهَا الْحَلْقُ؟ قَالَ: نَعَمْ، وَ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللهِ (ص) قَالَ: فِی الْعُمْرَةِ الْمَبْتُولَةِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُحَلِّقِینَ، فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللهِ وَ لِلْمُقَصِّرِینَ؟ فَقَالَ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُحَلِّقِینَ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللهِ وَ لِلْمُقَصِّرِینَ؟ قَالَ: وَ لِلْمُقَصِّرِینَ». (7)

معاویةبن عمار گوید، از امام صادق (ع) پرسیدم: در عمره مبتوله حلق هم هست؟ حضرت فرمود: آری. پیامبر خدا (ص) در عمره مبتوله فرمودند: پروردگارا! حلق کنندگان را بیامرز. سؤال شد: تقصیر کنندگان هم؟ پیامبر (ص) فرمودند: خدایا! تقصیرکنندگان را هم بیامرز.»

در این روایت از عمره مفرده با تعبیر «عمره مبتوله» یاد شده است. از این روایت همچنین استفاده می‌شود که حلق در عمره مفرده برای مردان افضل و برتر است.

عمره مفرده (مبتوله) در کلام فقها:

مرحوم شیخ طوسی: «المبتولة: المقطوعة؛ و المراد، المقطوعة عن الحج، أی المفردة»؛ «مبتوله به معنای جدا شده است و مقصود از آن، عمرهای است که از حج جدا باشد؛ که همان مفرده است.» (8)

5- الحدائق الناضره، ج 16، ص 330

6- همان، ج 16، ص 317

ص: 21

علامه حلی/: «و أما العمرة فهی فی اللغة عبارة عن الزیارة، و فی الشرع عبارة عن زیارة البیت الحرام لأداء مناسک عنده»؛ «عمره، در لغت به معنای زیارت است و در شرع مقدس عبارت است از زیارت بیت‌الله الحرام به منظور ادای مناسک عمره در بیت‌الله‌الحرام.» (1)

محقق نراقی/: «والمراد بالعمرة المبتولة، المفردة»؛ «مقصود از عمره مبتوله، عمره مفرده است.» (2)

با پژوهش و بررسی که انجام گرفت، در کتب لغت و منابع اهل سنت، از «عمره مبتوله» مطلبی نیافتیم. بنابراین، در روایات آن‌ها به عمره مبتوله اشاره نشده و کتب فقهی‌شان به این موضوع نپرداخته‌اند.

بنابر این، اکثر علمای اهل سنت در کلمات خود از این عمل، با عنوان «عمره» یاد کرده‌اند و در کلمات و کتب فقهی بعضی، «عمره مفرده» آمده است.

الف) نظریه فقهای شیعه

دانسته شد که مقصود از «عمره مبتوله» همان «عمره مفرده» است؛ اکنون پرسش این است که آیا این عمره واجب است یا خیر؟

مشهور میان فقهای شیعه، عدم وجوب عمره مفرده (بلکه استحباب آن) است؛ بهویژه برای کسی که توان و استطاعت انجام عمره مفرده را دارد و برای رفتن به حجّ تمتّع مستطیع نیست. (3)

البته این نوع از عمره، در مواردی واجب می‌شود؛ مانند نذر، قسم، عهد و ... (4) همچنین بر کسی که تصمیم دارد وارد مکه شود. داخل شدن به مکه، بدون احرام، حرام است. پس لازم است شخص عازم به مکه، با احرام باشد و یکی از مواردی که انسان باید محرم شود، زمان انجام عمره مفرده است. (5)

در میان فقهای شیعه هستند کسانی که قائل به وجوب عمره مفرده- برای کسی که می‌تواند آن را انجام دهد- شده‌اند؛ از جمله آن‌ها است:

ابوالصلاح حلبی: «العمرة المبتولة واجبة علی أهل مکة و حاضریها مرّة فی العمر». (6)

آیةالله مکارم شیرازی: اشخاصی که از مکه شانزده فرسنگ شرعی دور باشند، اگر استطاعت برای عمره داشته باشند و برای حج نداشته باشند، به احتیاط واجب عمره مفرده انجام دهند. (7)

آیةالله صانعی: کسی که به عنوان نیابت رفت به مکه و خودش حج واجب به‌جا نیاورد، استطاعت برای عمره مفرده دارد، وجوب اتیان آن، بعد از عمل نیابت، خالی از وجه نمی‌باشد.(8)

ب) علمای عامه (اهل سنت):

میان مذاهب چهارگانه اهل سنت، در وجوب یا عدم وجوب عمره اختلاف است؛ بعضی اعتقاد به وجوب آن دارند و بعضی دیگر سنت دانسته و جزو مستحبات شمرده‌اند:

شافعی: از شافعی در باره عمره دو قول نقل شده است که صحیح‌تر آن، نظریه وجوب عمره است و از این جماعت، کسانی که قائل به وجوب عمره مفرده هستند، در طول عمر، فقط یکبار واجب می‌دانند. (9)

شافعی در کتاب «الأمّ» می‌گوید: «والذی هو أشبه بظاهر القرآن و أولی بأهل العلم عندی ... أن تکون العمرة واجبة»؛ (10) «آنچه که به ظاهرِ قرآن شبیهتر و نزد اهل علم بهتر و برتر است، عمره واجب می‌باشد.»

حنفی: انجام یکبار عمره مفرده، سنت مؤکد است؛ یعنی اگر انسان در طول عمرش تنها یک‌بار عمره مفرده بگزارد، به سنت عمل کرده است.» (11)

مالکی: عمره مفرده واجب نیست. (12)

حنبلی: عمره گزاری (یکبار در طول عمر) واجب است. (13)

عمره بر مردم مکه واجب نیست، عمره آنان همان انجام طواف است. (14)