۸۷٬۹۳۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
|۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ق | |۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ق | ||
|- | |- | ||
|زادگاه | |زادگاه | ||
|[[تهران]] | |[[تهران]] | ||
|- | |- | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
|تهران • نجف • [[کاظمین]] • [[سامرا]] | |تهران • نجف • [[کاظمین]] • [[سامرا]] | ||
|- | |- | ||
|شناخته‌شده برای | |شناخته‌شده برای | ||
|فقیه و کتاب‌شناس | |فقیه و کتاب‌شناس | ||
|- | |- | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
|لذریعة الی تصانیف الشیعة • طبقات اعلام الشیعه • مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال و ... | |لذریعة الی تصانیف الشیعة • طبقات اعلام الشیعه • مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال و ... | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|محدث نوری • [[شیخ الشریعه اصفهانی]] • سید محمدکاظم یزدی • ... | |محدث نوری • [[شیخ الشریعه اصفهانی]] • سید محمدکاظم یزدی • ... | ||
|- | |- | ||
|شاگردان | |شاگردان | ||
|سید عبدالعزیز طباطبایی • سید احمد حسینی اشکوری • سید مرتضی نجومی • ... | |سید عبدالعزیز طباطبایی • سید احمد حسینی اشکوری • سید مرتضی نجومی • ... | ||
|- | |- | ||
|درگذشت | |درگذشت | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
</div> | </div> | ||
'''محمدمحسن بن علی بن محمدرضا بن محسن بن علی‌اکبر بن باقر منزوی تهرانی''' | '''محمدمحسن بن علی بن محمدرضا بن محسن بن علی‌اکبر بن باقر منزوی تهرانی''' [[فقیه]] و کتاب‌شناس [[شیعی]] قرن چهاردهم هجری است که در بين مردم و نیز در مجامع علمى به <big>آقابزرگ</big> معروف است. | ||
آقا بزرگ تهرانی با تألیف دائرةالمعارف بزرگ [[الذریعه]] و کتاب [[طبقات اعلام الشیعه]] گام بزرگی در شناسایی آثار و نسخ خطی اسلامی در حوزه‌های علوم مختلف برداشت. | آقا بزرگ تهرانی با تألیف دائرةالمعارف بزرگ [[الذریعه]] و کتاب [[طبقات اعلام الشیعه]] گام بزرگی در شناسایی آثار و نسخ خطی اسلامی در حوزه‌های علوم مختلف برداشت. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
=تولد آقا بزرگ تهرانی= | =تولد آقا بزرگ تهرانی= | ||
سال 1293 | سال 1293 قمرى ماه ربیع الاول و شب پنجشنبه بود. درست یازده روز از ماه میلاد و ربیع المولود مى گذشت و تنها یک هفته به سال گشت میلاد بزرگترین مولود آفرینش [[حضرت محمد مصطفى(ص)]] مانده بود که از لطف خدا حاج ملا على تهرانى صاحب پسرى سالم و کامل شد. | ||
حاج ملا على از پیش بر آن بود که نام جدّش حاج محسن را بر فرزند نهد تا یاد او بماند اما تقارن این تولد با ماه میلاد [[پیامبر]] چنان خرسندش ساخت که اسم فرزند دلبندش را محمد محسن نامید. <ref> طبقات اعلام الشیعه، شیخ آقا بزرگ تهرانى، ج اول، مقدمه، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان</ref> | حاج ملا على از پیش بر آن بود که نام جدّش حاج محسن را بر فرزند نهد تا یاد او بماند اما تقارن این تولد با ماه میلاد [[پیامبر]] چنان خرسندش ساخت که اسم فرزند دلبندش را محمد محسن نامید. <ref> طبقات اعلام الشیعه، شیخ آقا بزرگ تهرانى، ج اول، مقدمه، قم، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان</ref> | ||
مادر محمد محسن زنى باورمند و نیکو کردار بود که از سادات علوى محسوب مى گشت | مادر محمد محسن زنى باورمند و نیکو کردار بود که از سادات علوى محسوب مى گشت و با نام بیگم خوانده مى شد و دختر حاج سید عطار تهرانى بود. <ref> شیخ الباحثین، عبدالرحیم محمد على، ص 14، چاپ اول، 1390 ق، نجف، مطبعه النعمان</ref> | ||
پس از دهها سال زمانى که هر کس براى گرفتن شناسنامه نام خانوادگى خاصى بر مى گزید او شهرت منزوى را برگزید و به این ترتیب مولود ماه میلاد در شناسنامه محمد مُحسن منزوى خوانده شد اما هیچ وقت به این اسم و رسم نامیده نگشت و مشهور نشد. <ref>شیخ الباحثین، ص 16 - 18</ref> | پس از دهها سال زمانى که هر کس براى گرفتن شناسنامه نام خانوادگى خاصى بر مى گزید او شهرت منزوى را برگزید و به این ترتیب مولود ماه میلاد در شناسنامه محمد مُحسن منزوى خوانده شد اما هیچ وقت به این اسم و رسم نامیده نگشت و مشهور نشد. <ref>شیخ الباحثین، ص 16 - 18</ref> | ||
اما از آنجا که در میان | اما از آنجا که در میان تهرانیها از دیر باز عادت چنین بود که پسرى را به نام جد بزرگ خانواده و به اسم «آقا بزرگ» صدا کنند محمد محسن آقا بزرگ خوانده شد. با این تفاوت که آقا بزرگ خاندان مُحسنى براستى «آقایى بزرگ» شد و با همین نام شهره آفاق گشت. <ref> طبقات اعلام الشیعه، ج اول، مقدمه</ref> | ||
=حدیث هجرت= | =حدیث هجرت= | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
=اجازه های روایتی شیخ اقا بزرگ= | =اجازه های روایتی شیخ اقا بزرگ= | ||
علامه تهرانی اهمیت بسیاری به [[روایت]] و [[نقل حدیث]] میداد و در | علامه تهرانی اهمیت بسیاری به [[روایت]] و [[نقل حدیث]] میداد و در کسب اجازه برای نقل احادیث میکوشید. علماء و فقهای بسیاری برای او اجازه‌نامه روایتی نوشته یا از او اجازه گرفتهاند تا آن جا که او پس از [[محدث نوری]]، سرشناسترین شیخ روایت یاد میشود. کسانیکه شیخ آقا بزرگ از آنان گواهی نقل روایت داشته است عبارتند از: | ||
==علمای شیعه== | ==علمای شیعه== | ||
* محدث نوری: وی نخستین | *محدث نوری: وی نخستین کسی است که برای شیخ آقا بزرگ در حالی که او هنوز در دوران جوانی بود، اجازه نقل حدیث داده است. | ||
* | * | ||
* آیت الله سید حسن صدر | *آیت الله سید حسن صدر کاظمی (م 1354 ق) | ||
* | * | ||
* شیخ محمد صالح آل طعان بحرانی (1284ـ1333 ق) | *شیخ محمد صالح آل طعان بحرانی (1284ـ1333 ق) | ||
* | * | ||
* شیخ علی خاقانی (م 1334 ق) | *شیخ علی خاقانی (م 1334 ق) | ||
* | * | ||
* سید محمدعلی شاه عبدالعظیم (1258ـ1334 ق) | *سید محمدعلی شاه عبدالعظیم (1258ـ1334 ق) | ||
* | * | ||
* شیخ موسی بن جعفر | *شیخ موسی بن جعفر کرمانشاهی | ||
* | * | ||
* سید ابوتراب خوانساری (1271ـ1346 ق) | *سید ابوتراب خوانساری (1271ـ1346 ق) | ||
* | * | ||
* شیخ علی | *شیخ علی کاشف الغطاء (م 1350 ق) <ref> الذریعه، ج 20، مقدمه</ref> | ||
* | * | ||
* ملا علی نهاوندی | *ملا علی نهاوندی | ||
* | * | ||
* شیخ محمد طه نجف | *شیخ محمد طه نجف | ||
* | * | ||
* سید مرتضی | *سید مرتضی کشمیری | ||
* | * | ||
* حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی | *حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی | ||
* | * | ||
* آخوند | *آخوند محمدکاظم خراسانی | ||
* | * | ||
* سید احمد تهرانی | *سید احمد تهرانی کربلایی | ||
* | * | ||
* میرزا محمدعلی مدرسی رشتی | *میرزا محمدعلی مدرسی رشتی | ||
* | * | ||
* [[شیخ الشریعه اصفهانی]] | *[[شیخ الشریعه اصفهانی]] | ||
* | * | ||
* سید ناصر حسین | *سید ناصر حسین لکهنوی (فرزند علامه مجاهد میر حامد حسین هندی) | ||
* | * | ||
* آخوند محمدتقی نهاوندی | *آخوند محمدتقی نهاوندی | ||
* | * | ||
* علامه سید عبدالحسین شرف الدین عاملی | *علامه سید عبدالحسین شرف الدین عاملی | ||
* | * | ||
* آقا سید علی شوشتری | *آقا سید علی شوشتری | ||
* | * | ||
* [[شیخ عباس قمی]] | *[[شیخ عباس قمی]] | ||
* | * | ||
* سید محمدعلی هبه الدین شهرستانی | *سید محمدعلی هبه الدین شهرستانی | ||
* | * | ||
* آقا میرزا هادی خراسانی حائری | *آقا میرزا هادی خراسانی حائری | ||
روایت از این پنج بزرگوار همچون روایت از شیخ محمدصالح طعان بحرانی به صورت مْدبجه می‌باشد <ref>والمسلسلات فی الاجازات، ج 2، ص 323؛ تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره پیشین، ص 314</ref> یعنی اجازهای | روایت از این پنج بزرگوار همچون روایت از شیخ محمدصالح طعان بحرانی به صورت مْدبجه می‌باشد <ref>والمسلسلات فی الاجازات، ج 2، ص 323؛ تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره پیشین، ص 314</ref> یعنی اجازهای که دونفر به یکدیگر اعطا کرده باشند. | ||
==علمای عامه== | ==علمای عامه== | ||
* شیخ محمدعلی ازهری | *شیخ محمدعلی ازهری مکی، از علمای [[مالكی مذهب|مالکی مذهب]] و رئیس مدرسان [[مسجد الحرام]] | ||
* | * | ||
* شیخ عبدالوهاب شافعی، امام جماعت مسجدالحرام | *شیخ عبدالوهاب شافعی، امام جماعت مسجدالحرام | ||
* | * | ||
* | *شیخ ابراهیم بن احمد حمدی، از عالمان شهر [[مدینه]] | ||
* | * | ||
* شیخ عبدالقادر خطیب طرابلسی، مدرس حرم شریف | *شیخ عبدالقادر خطیب طرابلسی، مدرس حرم شریف | ||
* | * | ||
* شیخ عبدالرحمن علیش حنفی، از مدرسان [[دانشگاه الازهر]] و امام جماعت در [[مسجد]] «رأس الحسین علیه السلام» واقع در [[قاهره]] [[مصر]]. <ref>الهادی، سال 4، ش 4، ص 76، سال 1396 ق، شیخ الباحثین، ص 22</ref> | *شیخ عبدالرحمن علیش حنفی، از مدرسان [[دانشگاه الازهر]] و امام جماعت در [[مسجد]] «رأس الحسین علیه السلام» واقع در [[قاهره]] [[مصر]]. <ref>الهادی، سال 4، ش 4، ص 76، سال 1396 ق، شیخ الباحثین، ص 22</ref> | ||
=آثار آقا بزرگ تهرانی= | =آثار آقا بزرگ تهرانی= | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
آثار فرهنگی آقابزرگ در بیست‌وسه مورد در دست است. مهم‌ترین آن‌ها دو [[دائرةالمعارف بزرگ الذریعه الی تصانیف الشیعه]] در ۲۶ مجلد (که به سبب اینکه مجلد نهم در چهار جلد است در مجموع الذریعه ۲۹ جلد است)، و نیز طبقات اعلام الشیعه در ۱۷ جلد می‌باشد. به گفته آقا بزرگ تهرانی در الذریعه الی تصانیف الشیعه: «دائرةالمعارف (دانشنامه) نویسی ریشه ای کهن دارد و به قرنهای دوم و سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد. وی سپس به دهها دائرةالمعارف یونانی، لاتینی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و چینی، و از [[مسلمین]] به ۵۱ تألیف در این زمینه اشاره می‌کند.» <ref>درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی. ۲. صص. ۴۱۳</ref> | آثار فرهنگی آقابزرگ در بیست‌وسه مورد در دست است. مهم‌ترین آن‌ها دو [[دائرةالمعارف بزرگ الذریعه الی تصانیف الشیعه]] در ۲۶ مجلد (که به سبب اینکه مجلد نهم در چهار جلد است در مجموع الذریعه ۲۹ جلد است)، و نیز طبقات اعلام الشیعه در ۱۷ جلد می‌باشد. به گفته آقا بزرگ تهرانی در الذریعه الی تصانیف الشیعه: «دائرةالمعارف (دانشنامه) نویسی ریشه ای کهن دارد و به قرنهای دوم و سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد. وی سپس به دهها دائرةالمعارف یونانی، لاتینی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و چینی، و از [[مسلمین]] به ۵۱ تألیف در این زمینه اشاره می‌کند.» <ref>درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی. ۲. صص. ۴۱۳</ref> | ||
* الذریعه إلی تصانیف الشیعة. علی نقی منزوی و چند تن دیگر فهرستی برای الذریعه نوشته‌اند که در ۳ جلد توسط دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۷ چاپ شده‌است. | *الذریعه إلی تصانیف الشیعة. علی نقی منزوی و چند تن دیگر فهرستی برای الذریعه نوشته‌اند که در ۳ جلد توسط دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۷ چاپ شده‌است. | ||
* | * | ||
* طبقات اعلام الشیعه. | *طبقات اعلام الشیعه. | ||
* | * | ||
* نقباءالبشر | *نقباءالبشر | ||
* | * | ||
* حیاة الشیخ الطوسی. | *حیاة الشیخ الطوسی. | ||
* | * | ||
* هدیة الرازی إلی المجدد الشیرازی. | *هدیة الرازی إلی المجدد الشیرازی. | ||
* | * | ||
* مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال. | *مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال. | ||
* | * | ||
* المشیخة. | *المشیخة. | ||
* | * | ||
* النقد اللطیف فی نفی التحریف عن القرآن الشریف. | *النقد اللطیف فی نفی التحریف عن القرآن الشریف. | ||
* | * | ||
* توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد. | *توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد. | ||
* | * | ||
* تفنید قول العوام بقدم الکلام. | *تفنید قول العوام بقدم الکلام. | ||
* | * | ||
* ضیاء المفازات فی طُرق مشایخ الإجازات. | *ضیاء المفازات فی طُرق مشایخ الإجازات. | ||
* | * | ||
* إجازات الروایة والوراثة فی القرون الأخیرة الثلاثة. | *إجازات الروایة والوراثة فی القرون الأخیرة الثلاثة. | ||
* | * | ||
* مستدرک کشف الظنون. | *مستدرک کشف الظنون. | ||
* | * | ||
* ترجمه تعریف الأنام بحقیقة المدنیة والإسلام. <ref>مقالات کنگره آخوند خراسانی، ج۸، ص۳۴۴</ref> | *ترجمه تعریف الأنام بحقیقة المدنیة والإسلام. <ref>مقالات کنگره آخوند خراسانی، ج۸، ص۳۴۴</ref> | ||
* | * | ||
* تقریرات دروس أساتذته فی الفقه والأصول. | *تقریرات دروس أساتذته فی الفقه والأصول. | ||
* | * | ||
* منظومة شعریة عقائدیة. | *منظومة شعریة عقائدیة. | ||
=ویژگی های اخلاقی و رفتاری شیخ آقا بزرگ= | =ویژگی های اخلاقی و رفتاری شیخ آقا بزرگ= | ||
از [[سید محسن امین عاملی]]، نویسنده [[اعیان الشیعه]] نقل | از [[سید محسن امین عاملی]]، نویسنده [[اعیان الشیعه]] نقل میکنند که گفت: «برای تهیه اسناد اعیان الشیعه که به شهرها سفر میکردم، در کربلا به کتابخانه شیخ العراقین وارد شدم و از متصدی آن خواستم که یک هفته کتابخانه را در اختیار من بگذارد. پذیرفت مشروط بر این که در این هفته میهمان او باشم. شبی به من اطلاع داد امشب میهمان دیگری هم داریم و آن شیخ آقا بزرگ بود که اسمش را شنیده بودم. | ||
هنگامی | هنگامی که او را زیارت کردم و بحثی میان ما درگرفت فهمیدم که او تنها یک فهرست‌نگار نیست بلکه اطلاعات فقهی و اصولی و فلسفی وسیعی نیز دارد. از این رو مسرور شدم. ساعت چهار و نیم شب بود که خستگی بر من غالب شد و خوابیدم. از خواب که برخاستم دیدم شیخ آقا بزرگ نخوابیده و همچنان مشغول یادداشت برداری است. از او پرسیدم نمیخوابید؟ فرمود: من هنوز نشاط دارم و نخوابید. ما هفت روز و شب در آن جا بودیم. ایشان استراحت منظمی نداشت و میفرمود ما برای استراحت این جا نیامدهایم و من با وجود این که پرکار بودم به ایشان غبطه میخوردم». <ref> مجله نور علم، ش 38، ص 54</ref> | ||
[[محقق تهرانی]] تا سن هشتاد سالگی که توانش را داشت هر شب چهارشنبه از [[نجف]] تا [[مسجد سهله]] را پیاده میپیمود. | [[محقق تهرانی]] تا سن هشتاد سالگی که توانش را داشت هر شب چهارشنبه از [[نجف]] تا [[مسجد سهله]] را پیاده میپیمود. | ||
شیخ اقا بزرگ نستوه و پرتلاش | شیخ اقا بزرگ نستوه و پرتلاش کار میکرد. همیشه به یاد خدا بود. در وفا به عهد حساس بود. تکریم میهمان و احترام به [[سادات]] از صفات بارز او بود. از جاه و مقام و ریاست دنیا گریزان بود، چنان که از انتخابات شهرت «منزوی» نشان داد. نسبت به [[اهل بیت (ع)]] ارادات ویژهای داشت. در ضمن آن تقریط که بر کتاب گران سنگ [[الغدیر]] نوشت آن را چنین ستود: «من قاصرم از توصیف این کتاب گرانبها و ستایش آن الغدیر بالاتر و بزرگتر از آن است که آن را توصیف کنند و ثنا گویند. من تنها کاری که میتوانم کرد این است که دعا کنم تا خداوند عمر مؤلف کتاب را طولانی کند. به او فرجام نیک بخشد. این است که با خلوص دل از درگاه خدای متعال مسألت میکنم که بقیه عمر مرا، بر عمر شریف او بیفزاید تا او بتواند به همه آرمان خویش دست یابد...». <ref>میر حامد حسین، استاد حكیمی، ص 145</ref> | ||
استاد بزرگوار [[علامه سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی]] قدس سره مینویسد: «شیخ مشایخ معاصر، بزرگ پژوهشگران و فهرست نگاران، حجت و دلیل تاریخ، احیاگر آثار گذشتگان، نمونه ناب تقوا و صلاح، شیخ آقا بزرگ تهرانی است». <ref> الذریعه فی التراث الاسلامی، علامه سید عبدالعزیز طباطبایی، ص 236</ref> | استاد بزرگوار [[علامه سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی]] قدس سره مینویسد: «شیخ مشایخ معاصر، بزرگ پژوهشگران و فهرست نگاران، حجت و دلیل تاریخ، احیاگر آثار گذشتگان، نمونه ناب تقوا و صلاح، شیخ آقا بزرگ تهرانی است». <ref> الذریعه فی التراث الاسلامی، علامه سید عبدالعزیز طباطبایی، ص 236</ref> | ||