امکان تفسیر و فهم‌پذیری قرآن (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

!عنوان مقاله!! data-type="authorName" |امكان تفسير و فهم پذيري قرآن

==الف  - گفتار مفسران فریقین  و ادله انان در امکان تفسیر و  فهم پذیری قرا ن==   

فیض کاشانی ایشان  با برغم انکه از او بعنوان یکی از شخصیت های برجسته اخباری یاد می شود در مساله امکان فهم پذیری قران دیدگاهش متفاوت از انان بوده و معتقد است که فهم قران منحصر به معصومین ع نبوده بلکه دیگران نیز به تناسب ظرفیت شان  می تواند از قران بهره گیرند . ایشان  معتقد است عدم جواز تفسیر قران  برای غیر معصومین مستلزم عدم جواز تفسیر کلام معصومین نیز بوده و در نتیجه قران و سنت از دسترس بشر خارج خواهد شد . ایشان در اثبات  جواز و امکان  تفسیر قران برای غیر معصومین به روایاتی نظیر: حدیث ثقلین و حدیث ، فإذا التبست عليكم الفتن كقطع الليل المظلم فعليكم بالقرآن ونیز احادیثی که مشتمل بر کلمات : القرآن هدى من الضلالة ، وتبيان من العمى ، واستقالة من العثرة ، ونور من الظلمة ، وضياء من الأجداث ، وعصمة من الهلكة ، ورشد من الغواية ، وبيان من الفتن ، وبلاغ من الدنيا إلى الآخرة ، وفيه كمال دينكم ، و ما عدل أحد من القرآن الا إلى النار می باشد استنادمی کند.  

 

فیض کاشانی در کتاب التفسیر الصافی در مقدمه پنجم  نیز می فرماید :بر اساس مفاد ایات و روایات متعدد ، اصل فهم پذیری– اعم ازفهم عمومی و فهم تخصصی ان -  امری ثابت و قطعی بوده بگونه ای که صاحبان اندیشه های متعالی می توانند به ظرائف و لطائف بیشتری از قران نائل گردند بنابر این کسانی که فهم قران را منحصر در فهم ظاهر ان دانسته  و درک معانی عمیق ان را ناممکن می دانند از سطح ناچیز علمی درونشان خبر داده و حکم ناصوابی نسبت به دیگران ابراز داشته اند .   

 

==گفتار برخی از اعلام اهل سنت در زمینه فهم پذیری قران:==

أحدها : قوله تعالى : * ( أفلا يتدبرون القرآن أم على قلوب أقفالها ) * ( محمد : 24 ) أمرهم بالتدبر في القرآن ، ولو كان غير مفهوم فكيف يأمرهم بالتدبر فيهوثانيها : قوله : * ( أفلا يتدبرون القرآن ولو كان من عند غير الله لوجدوا فيه اختلافاً كثيراً ) * ( النساء : 82 ) فكيف يأمرهم بالتدبر فيه لمعرفة نفي الناقص والاختلاف مع أنه غير مفهوم للخلق ؟

وثالثها : قوله : * ( وأنه لتنزيل رب العالمين نزل به الروح الأمين على قلبك لتكون من المنذرين بلسان عربي مبين ) * ( الشعراء : 192 - 195 ) فلو لم يكن مفهوماً بطل كون الرسول صلى الله عليه وسلم منذراً به ، وأيضاً قوله : * ( بلسان عربي مبين ) * يدل على أنه نازل بلغة العرب ، وإذا كان الأمر كذلك وجب أن يكون مفهوماً .

ورابعها : قوله : * ( لعلمه الذين يستنبطونه منهم ) * والاستنباط منه لا يمكن إلا مع الإحاطة بمعناه  

 

وخامسها : قوله : * ( تبياناً لكل شيء ) * ( النحل : 89 ) وقوله : * ( ما فرطنا في الكتاب من شيء ) *وسادسها : قوله : * ( هدى للناس ) * ( البقرة : 185 ) ، * ( هدى للمتقين ) * ( البقرة : 2 ) وغير المعلوم لا يكون هدى  

 

وعاشرها : قوله تعالى : * ( هذا بلاغ للناس ولينذروا به ) * فكيف يكون بلاغاً ، وكيف يقع الإنذار به مع أنه غير معلوم ؟ وقال في آخر الآية * ( وليذكر أولوا الألباب ) * ( إبراهيم : 52 ) وإنما يكون كذلك لو كان معلوماًالحادي عشر : قوله : * ( قد جاءكم برهان من ربكم وأنزلنا إليكم نوراً مبيناً ) * ( النساء : 174 ) فكيف يكون برهان ونوراً مبيناً مع أنه غير معلوم ؟

الثاني عشر : قوله : * ( فمن اتبع هداي فلا يضل ولا يشقى ، ومن أعرض عن ذكري فإن له معيشة ضنكا ) * ( طه : 123 ، 124 ) فكيف يمكن اتباعه والأعراض عنه غير معلوم ؟

الثالث عشر : * ( إن هذا القرآن يهدي للتي هي أقوم ) * ( الإسراء : 9 ) فكيف يكون هادياً مع أنه غير معلوم ؟

الرابع عشر : قوله تعالى : * ( آمن الرسول - إلى قوله سمعنا وأطعنا ) * ( البقرة : 285 ) والطاعة لا تمكن إلا بعد الفهم فوجب كون القرآن مفهوماً .

 

...وأما الأخبار : فقوله عليه السلام : " إني تركت فيكم ما إن تمسكتم به لن تضلوا كتاب الله وسنّتي " فكيف يمكن التمسك به وهو غير معلوم ؟وعن علي رضي الله عنه أنه عليه السلام قال : عليكم بكتاب الله فيه نبأ ما قبلكم وخبر ما بعدكم وحكم ما بينكم ، هو الفصل ليس بالهزل ، من تركه من جبار قصمه الله ، ومن اتبع الهدى في غيره أضله الله ، وهو حبل الله المتين ، والذكر الحكيم والصراط المستقيم ، هو الذي لا تزيغ به الأهواء ، ولا تشبع منه العلماء ، ولا يخلق على كثرة الرد ، ولا تنقضي عجائبه ، من قال به صدق ، ومن حكم به عدل ، ومن خاصم به فلج ، ومن دعا إليه هدى إلى صراط مستقيم .انتهی –  

 

ایشان در کتاب فتح القدیردر تبیین ایه شریفه ( أفلا يتدبرون ) می نویسد :ایه مذکور بیانگر لزوم تدبر در قران بوده و مفهوم حقیقی ان این است که اگر مردم در قران بمعنای واقعی اش تدبرنمایند انرا مجموعه ای بهم پیوسته و هماهنگ دیده و به معانی عمیق ان پی می برند مضافا به اینکه دراثر تدبر در قران انرا در بالاترین مرحله بلاغت خواهند یافت.

 

==ب  - ادله نقلی تفسیر و فهم پذیری قران  :==

<ref>1 –  قران  :</ref>در اثبات  فهم پذیری قران  به ایات متعددی از قران می توان استناد نمود :  

 

1 - در ایات فوق  ضمن  بیان لزوم تدبر و تعقل در قران  ،  به توبیخ کسانی می پردازد  که بدون  تدبر از کنار قران  می گذرند . بدیهی است این نکته بمعنای ان است که اصل  فهم پذیری قران  امری  مسلم تلقی گردیده است .- مخاطبین  ایه مذکور ، کفار بوده  که با لحن توبیخ امیز خطاب به انان میفرماید :    چرا  بدون تدبر در قران  نسبت به ان اظهار نظر نموده  و وحیانی بودن انرا انکار می کنند؟

بنابر این وقتی کفار اینچنین نسبت به تدبر در قران مورد خطاب قرار می گیرند بطریق اولی می توان فهمید که قران کریم  کتابی است که برای همگان فهم پذیر بوده  و عقول  بشری قابلیت درک محتوای انرا خواهند داشت  .   

 

==2- روایات==

==3- دلیل عقلی فهم پذیری قران  :دلیل عقلی در اثبات فهم پذیری قران را می توان به شیوه های مختلف تقریر نمود . ==

==مراتب فهم پذیری قران==  

==دیدگاه مفسران  فریقین پیرامون  روایات بطون  و مراتب فهم قران==  

ایشان در تایید این وجه به روایتی از ابن عباس استشهاد می کند:إن القرآن ذو شجون وفنون وظهور وبطون .... وظهر وبطن فظهره التلاوة وبطنه التأويل فجالسوا به العلماء وجانبوا به السفهاء –-  

 

==دیدگاه اعلام شیعه در مفهوم روایات بطون==  

فیض‌ کاشانی در تفسیر الاصفیایشان در آغاز تفسیر الاصفی  اظهار می دارد در فهم معانی قران نباید به معانی ظاهری ان اکتفا نمود بلکه لازم است به حقائق معانی و لایه های باطنی ان نیز توجه داشت . تنها دراین صورت تناقضات بدوی در قران مرتفع شده و به اسرار قران می توان نائل شد  .

 

ایشان معتقد است درک معانی طولی ایات تنها در پرتو تدبر بدست می اید و این امر در سراسر  قران جاری است .ایشان بعد از بیان نکته مذکور به روایات بطون اشاره کرده و معتقد است این روایات بیانگر وجود معانی عمیق قران در قران است که با تدبر بدست می اید :   

 

قال النبی ص: ان للقران ظهرا و بطنا  و قد سئل الامام ابوجعفر الباقر ع عن تفسیر هذاالحدیث فقال:  ظهره تنزیله و بطنه تاویله منه ما قد مضی و منه ما لم یکن یجری کما تجری الشمس و القمر دیدگاه متفاوت محمد جواد مغنیه با دیگران در روایات بطون  

 

==نقد و بررسی گفتار متصوفه و پاسخ مغنیه نسبت به ان :==  

 

<nowiki>== تبیین و بررسی نهائی در  روایات  بطون  معانی قران ==</nowiki>   

 

درروایتی از پیامبر ص نقل شده است که در ان مراد از معانی بطون بیان شده است . متن روایت بشرح ذیل می باشد : برخی از صحابه پیامبرص به ان حضرت  اظهار داشتند :  يا رسول الله إنا لنجد للقرآن منك ما لا نجده من أنفسنا إذا نحن خلونا - (بهنگام قرائت قران حالاتی در شما می بینیم که  ان  را بهنگام  قرائت مان  نسبت به قران در وجود خویش احساس نمی کنیم )  

ان حضرت فرمود  :

 

نتیجه انکه  شایسته نیست روایات بطون را  بگونه ای معنا کنیم که مستلزم خروج  قران  کریم  از دسترس  مردم باشد چنانکه برخی از اخباریین  نظیر مولف " الفوائد المدنیه" به چنین  برداشت  ناصوابی از روایات بطون  رسیده و معتقدند که فهم  قران  بدلیل روایات بطون  مختص اهل بیت ع می باشد بگونه ای که  دیگران  جز از طریق روایات اهل بیت نمی توانند به معارف قران دست یابند . باید گفت : از دلائل بطلان این تفکر ، مخالفت ان با مضامین بسیاری از ایات قرانی است که همه بشریت  را  دعوت به تفکر در محتوای این کتاب اسمانی نموده و حتی با اظهار تحدی  از مخالفانش می خواهد اگر در اعجاز ان تردید دارند سوره ای همانند ان  ارائه دهند . از طرفی بر اساس روایات لزوم عرض احادیث به قران  و عدم مخالفت ان  با قران  ،  برداشت مذکور از روایات بطون – که مستلزم  عدم دسترسی  بشر به  قران است - مقبول نخواهد بود .   

 

==منابع==