۸۷٬۷۷۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
=نسب= | =نسب= | ||
عامر بن عبدالله بن جراح مشهور به ابوعبیده جراح صحابی [[پیامبر(ص)]] و از تیره بنی‌حارث بن فهر از قریش بود جراح نام جد وی بوده <ref> انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵؛ تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۴۴۳؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵</ref> اما دلیلی برای آن ذکر نشده است. درباره پدر او سخنان متناقضی نقل شده است. بر پایه نقلی او [[پیامبر اسلام]] را درک کرد و به وی [[ایمان]] آورد <ref> انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵</ref> اما بر پایه گزارشی دیگر از مخالفان پیامبر بود و ایشان را سب می‌کرد. ابوعبیده در [[جنگ بدر]] سر او را برید و نزد رسول خدا آورد. <ref> البدء و التاریخ، ج۵، ص۸۷</ref> البته برخی با استناد به مرگ وی پیش از [[اسلام]] | عامر بن عبدالله بن جراح مشهور به ابوعبیده جراح صحابی [[پیامبر(ص)]] و از تیره بنی‌حارث بن فهر از قریش بود جراح نام جد وی بوده <ref> انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵؛ تاریخ دمشق، ج۲۵، ص۴۴۳؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵</ref> اما دلیلی برای آن ذکر نشده است. درباره پدر او سخنان متناقضی نقل شده است. بر پایه نقلی او [[پیامبر اسلام]] را درک کرد و به وی [[ایمان]] آورد <ref> انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۵</ref> اما بر پایه گزارشی دیگر از مخالفان پیامبر بود و ایشان را سب می‌کرد. ابوعبیده در [[جنگ بدر]] سر او را برید و نزد رسول خدا آورد. <ref> البدء و التاریخ، ج۵، ص۸۷</ref> البته برخی با استناد به مرگ وی پیش از [[اسلام]]، در صحت این گزارش تردید کرده‌اند<ref>المحبر، ص۱۷۰؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۶</ref> و برخی این داستان را در جهت فضیلت‌تراشی برای [[صحابه]] دانسته‌اند.<ref> دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲، ص۳۶؛ دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵، ص۸۱۷</ref> مادر او امیمه بنت غنم بن جابر از تیره بنی‌حارث قریش بود و بعدها اسلام آورد.<ref> المعارف، ص۲۴۷؛ الاصابه، ج۳، ص۴۷۵</ref> برخی منابع [[شیعی]] شأن نزول آیات ۹۰ سوره مائده، <ref> البرهان، ج۲، ص۳۶۰</ref> ۵۱ قلم، <ref> الکافی، ج۴، ص۵۶۶-۵۶۷</ref> ۷۴ توبه، <ref> تفسیر قمی، ج۱، ص۳۰۱</ref> ۱۰۸ نساء، <ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۲۷۵؛ الکافی، ج۸، ص۳۳۴. ۷۹-۸۰</ref> زخرف، <ref> الکافی، ج۱، ص۴۲۱. ۲۵-۲۶</ref>[[محمد]] <ref> الکافی، ج۱، ص۴۲۱؛ البرهان، ج۴، ص۸۸۴</ref> را در نکوهش او دانسته‌اند. | ||
=هجرت به حبشه= | =هجرت به حبشه= | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
=ابوعبیده در شأن نزول= | =ابوعبیده در شأن نزول= | ||
با توجه به جایگاه ابوعبیده در [[تاریخ اسلام]] و نقش‌آفرینى‌هاى وى در جریان خلافت | با توجه به جایگاه ابوعبیده در [[تاریخ اسلام]] و نقش‌آفرینى‌هاى وى در جریان خلافت ابوبکر و عمر در کتاب‌هاى تفسیرى، نگاه شیعه و سنى درباره او همگون نیست. | ||
1. در ذیل آیه 172 سوره آل عمران/3 از ابن‌عباس آمده است: <ref> الدر المنثور، ج 2، ص 385</ref> پس از جنگ احد، وقتى پیامبر (ص) خواست با سپاهى از [[مسلمانان]] به تعقیب [[ | 1. در ذیل آیه 172 سوره آل عمران/3 از ابن‌عباس آمده است: <ref> الدر المنثور، ج 2، ص 385</ref> پس از جنگ احد، وقتى پیامبر (ص) خواست با سپاهى از [[مسلمانان]] به تعقیب [[مشرکان]] برود، عده‌اى با وجود خستگى و آثار ناشى از شکست و نیز ترس و وحشت به آن حضرت پاسخ مثبت دادند و خداوند در وصف آنان فرمود: «الَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَآ أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِیمٌ». | ||
خداوند در این آیه به آنان | خداوند در این آیه به آنان که دعوت خدا و پیامبر را اجابت کرده و پرهیزکار و نیکوکار بوده‌اند، وعده پاداش بزرگ داده است. در ضمنِ روایت پیشین نام ابوعبیده نیز آمده است. | ||
2. [[جلال الدین سیوطی|سیوطی]] به نقل از [[ابن‌عباس]]، بخشى از آیه 29 سوره فتح/48: «...سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ...» را اشاره به چند تن، از جمله ابوعبیده مى‌داند؛ <ref>الدر المنثور، ج 7، ص 544</ref> اما نظر به دیگر مصادیقى | 2. [[جلال الدین سیوطی|سیوطی]] به نقل از [[ابن‌عباس]]، بخشى از آیه 29 سوره فتح/48: «...سِیمَاهُمْ فِی وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ...» را اشاره به چند تن، از جمله ابوعبیده مى‌داند؛ <ref>الدر المنثور، ج 7، ص 544</ref> اما نظر به دیگر مصادیقى که سیوطی در ذیل این آیه بیان مى‌کند، آشکارا بدست مى‌آید که ذکر این مصادیق از باب فضیلت‌سازى است. | ||
3. آیه 22 سوره مجادله/58: «لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ | 3. آیه 22 سوره مجادله/58: «لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ»؛ قومى را نَیابى که به خداوند و روز بازپسین [[ایمان]] داشته باشند و با کسانى که با خداوند و پیامبر او مخالفت مى‌ورزند، دوستى کنند؛ هر چند پدرانشان یا فرزندانشان یا خاندانشان باشند. | ||
ابن شوذب بر آن است | ابن شوذب بر آن است که این آیه درباره ابوعبیده نازل شده که پدرش را در جنگ بدر به ناچار کشت؛ <ref> المعجم الكبیر، ج 1، ص 155؛ تفسیر ابن كثیر، ج 4، ص 352؛ الدرالمنثور، ج 8، ص 86</ref> البته با توجه به آنچه از واقدى منقول است که پدر ابوعبیده پیش از ظهور اسلام از دنیا رفته بود، <ref> تاریخ دمشق، ج 25، ص 447؛ تهذیب التهذیب، ج 5، ص 67</ref> پذیرش سخن ابن شوذب ناموجه مى‌نماید. | ||
4. ماوردى در ذیل آیه 9 سوره انسان/76، به نقلى چنین آورده است: این آیه به | 4. ماوردى در ذیل آیه 9 سوره انسان/76، به نقلى چنین آورده است: این آیه به کسانى اشاره دارد که سرپرستى اسراى بدر را بر عهده گرفتند و ابوعبیده نیز از آنان بود: <ref> تفسیر ماوردى، ج 6، ص 167</ref> | ||
«إِنَّمَا | «إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُورًا»؛ ما فقط براى خشنودى خداوند شما را اطعام مى‌کنیم؛ از شما نه پاداشى مى‌خواهیم و نه سپاسى. اما با توجه به قبل آیه و سیاق مجموعه آیات و نیز آنچه مفسران [[شیعه]] و [[سنى]] گفته‌اند، شأن نزول آن [[نذر]] [[امام على]] و [[حضرت فاطمه (س)]] و ایثارگرى‌هاى آنان است؛ <ref> تفسیر قمى، ج 2، ص 422؛ كشف‌الاسرار، ج 10، ص 320؛ الكشّاف، ج 4، ص 670</ref> بنابراین هیچ ارتباطى به سرپرستى اسیران جنگ بدر ندارد. | ||
5. قتاده از حسن بصرى نقل | 5. قتاده از حسن بصرى نقل مى‌کند که آیه 90 سوره مائده/5، پس از آن [[نازل]] شد که جمعى از جمله ابوعبیده جراح، در خانه سعد بن ابى وقاص گرد آمدند و پس از صرف غذا با [[شراب]] پذیرایى شدند و چون خبر به پیامبر (ص) رسید، این آیه نازل شد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ... رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ...» و بدین گونه از نوشیدن شراب نهى شدند. <ref> البرهان، ج 2، ص 360</ref> | ||
6. نقل است | 6. نقل است که آیه 51 سوره قلم/68 در شأن ابوعبیده و دوستانش نازل شده است؛ آنگاه که پس از نصب على (ع) به [[امامت]] و خلافت در [[غدیرخم]] به یکدیگر مى‌گویند: چشمان پیامبر را ببین که همچون چشمان دیوانگان مى‌چرخد: <ref> الكافى، ج 4، ص 566ـ567؛ بحارالانوار، ج 37، ص 172</ref> «وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ»؛ هر چند با توجه به نزول آیه که پیش از هجرت بوده و نیز سیاق آن، این نقل را نمى‌توان پذیرفت. | ||
7. آیه 74 سوره توبه/9: «یَحْلِفُونَ بِاللّهِ مَا قَالُواْ وَلَقَدْ قَالُواْ | 7. آیه 74 سوره توبه/9: «یَحْلِفُونَ بِاللّهِ مَا قَالُواْ وَلَقَدْ قَالُواْ کَلِمَةَ الْکُفْرِ وَکَفَرُواْ بَعْدَ إِسْلاَمِهِمْ وَهَمُّواْ بِمَا لَمْ یَنَالُواْ...»؛ اینان به خدا [[سوگند]] یاد مى‌کنند که نگفته‌اند؛ ولى به راستى سخن کفرآمیز را گفته‌اند و پس از اسلام آورد نشان [[كافر|کافر]] شده و آهنگِ کارى را کرده‌اند که به آن دست نیافتند... به نقل از حذیفه و [[عمار]] آیه درباره عده‌اى از جمله ابوعبیده نازل شده که بر آن بودند پیامبر (ص) را به‌گونه‌اى از پاى درآورند. <ref>بحارالانوار، ج 21، ص 222ـ223؛ البرهان، ج 2، ص 819</ref> | ||
8. از [[امام باقر]] و [[امام كاظم (ع)]] نیز در ذیل آیه 108 سوره نساء/4: «إِذْ یُبَیِّتُونَ مَا لاَ یَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ» نقل شده | 8. از [[امام باقر]] و [[امام كاظم (ع)|امام کاظم (ع)]] نیز در ذیل آیه 108 سوره نساء/4: «إِذْ یُبَیِّتُونَ مَا لاَ یَرْضَى مِنَ الْقَوْلِ» نقل شده که این آیه در شأن چند تن از جمله ابوعبیده است که در مجالس خود سخنانى برخلاف رضایت خدا بر زبان مى‌آوردند. <ref> تفسیر عیاشى، ج 1، ص 275</ref> | ||
[[كلینى]] از [[امام صادق (ع)]] نقل | [[كلینى|کلینى]] از [[امام صادق (ع)]] نقل مى‌کند که آیات 79ـ80 سوره زخرف/43: «أَمْ أَبْرَمُوا أَمْرًا فَإِنَّا مُبْرِمُونَ × أَمْ یَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُم» در شأن همه آنان نازل شده که در نشستى پنهانى بر آن شدند تا پس از پیامبر (ص) نگذارند خلافت در [[بنى‌هاشم]] باشد،[۷۳] و در این معاهده، ابوعبیده نقش کاتب را داشته است. <ref> الكافى، ج 8، ص 179ـ180، بحارالانوار، ج 24، ص 325</ref> | ||
خداوند در این آیات سخن از توطئه آنان به میان آورده، مى‌فرماید: آنان مى‌پندارند ما اسرار پنهانشان را نمى‌دانیم. در همین [[روایت]] آیات 25ـ26 سوره محمد/47 نیز بر این افراد تطبیق شده <ref> الكافى، ج 1، ص 421؛ البرهان، ج 4، ص 884</ref> | خداوند در این آیات سخن از توطئه آنان به میان آورده، مى‌فرماید: آنان مى‌پندارند ما اسرار پنهانشان را نمى‌دانیم. در همین [[روایت]] آیات 25ـ26 سوره محمد/47 نیز بر این افراد تطبیق شده <ref> الكافى، ج 1، ص 421؛ البرهان، ج 4، ص 884</ref> که پس از روشن شدن راه هدایت به گذشته جاهلى خویش بازگشته مرتد شدند. آیه 7 سوره مجادله/58 را نیز درباره ابوعبیده و جلسه مخفیانه پیش گفته دانسته‌اند:[۷۶] «مَا یَکُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ...». | ||
=درگذشت= | =درگذشت= | ||