۸۷٬۶۵۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
|۲۲ | |۲۲ | ||
|- | |- | ||
|ترتیب نزول | |ترتیب نزول | ||
|۱۰۴ | |۱۰۴ | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
</div> | </div> | ||
'''سوره حجّ'''، بیست‌ودومین سوره [[قرآن کریم]] در ترتیب مصحف | '''سوره حجّ'''، بیست‌ودومین سوره [[قرآن کریم]] در ترتیب مصحف و یکصد و سومین سوره در ترتیب [[نزول]] می‌باشد. گرچه در مورد [[مکی]] یا [[مدنی]] بودن آن در میان مفسران اختلاف وجود دارد. این سوره به دلیل آنکه برخی از آیاتش در مورد [[حج]] است به این نام خوانده می‌شود. | ||
این سوره شامل چندین حکم فقهی [[حج]] مانند وجوب حج، احکام قربانی، حلال بودن گوشت حیوانات، وجوب [[طواف]] خانه خدا در حج و... است. برای قرائت این سوره ثوابی همانند پاداش حج‌گذار و عمره‌گذار نقل شده است. | این سوره شامل چندین حکم فقهی [[حج]] مانند وجوب حج، احکام قربانی، حلال بودن گوشت حیوانات، وجوب [[طواف]] خانه خدا در حج و... است. برای قرائت این سوره ثوابی همانند پاداش حج‌گذار و عمره‌گذار نقل شده است. | ||
=حج= | =حج= | ||
در لغت به معنى قصد پى در پى و در | در لغت به معنى قصد پى در پى و در شریعت قصد خانه خداست براى انجام اعمال بخصوصی<ref>قاموس قرآن، ج2، ص105 .</ref>. | ||
=مفهوم کلی سوره= | =مفهوم کلی سوره= | ||
* | *دلایل منطقى آغازگر هستى ؛ | ||
* | *دلایل و شواهد فرجام هستى ؛ | ||
* | *آیین شکوه مند حج و فلسفه ى احکام آن ؛ | ||
* مراحل | *مراحل آفرینش انسان ؛ | ||
* سرگذشت عبرت آموز | *سرگذشت عبرت آموز پیامبران الهى<ref>تفسير قرآن مهر، ج 13، ص 243.</ref>. | ||
=علت نام‌گذاری= | =علت نام‌گذاری= | ||
«سوره حج»؛ تنها نام | «سوره حج»؛ تنها نام این سوره «حجّ» است که در اصل به معناى «قصد و آهنگ» است، ولى در اصطلاح به یکى از عبادت‌هاى اسلامى که جزء [[فروع دين|فروع دین]] است گفته مى شود<ref>همان، ص .245</ref>. | ||
=اهداف و آموزه‌ها= | =اهداف و آموزه‌ها= | ||
هدف‌هاى اساسى سوره حج عبارت اند از: | |||
#اشاراتى به مبدأ و قدرت مطلق خدا در دنیا و [[آخرت]]؛ | |||
#اشاراتى به [[معاد]] و دلایل آن؛ | |||
#بیان پاره اى از احکام و قوانین اسلامى براى مردم<ref>تفسير قرآن مهر، ج 13، ص 246.</ref>. | |||
# | |||
=محتوا و موضوعات= | =محتوا و موضوعات= | ||
از نظر محتوا مطالب سوره حج را به چند بخش مى توان | از نظر محتوا مطالب سوره حج را به چند بخش مى توان تقسیم کرد: | ||
# | |||
# | # | ||
# بخش قابل ملاحظه اى | #آیات فراوانى که در زمینه معاد و دلائل منطقى آن، و انذار مردم غافل از صحنه‌هاى [[قيامت|قیامت]]، و مانند آن است که از آغاز این سوره شروع مى شود و بخش مهمى از آن را در بر مى گیرد؛ | ||
# بخشى از | #بخش قابل ملاحظه اى نیز از مبارزه با [[شرك|شرک]] و [[مشركان|مشرکان]]، سخن مى گوید و با توجه دادن به آیات پروردگار در عالم هستى انسانها را متوجه عظمت آفریدگار مى سازد؛ | ||
# بخش | #بخشى از این سوره نیز مردم را به بررسى سرنوشت عبرت انگیز گذشتگان و عذابهاى دردناک الهى که بر آنها نازل شد دعوت کرده، از جمله سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود، و قوم ابراهیم و [[قوم لوط]]، و [[قوم شعيب|قوم شعیب]] و [[موسى]] را یادآور مى شود؛ | ||
# بخشى از آن هم | #بخش دیگرى از آن پیرامون مساله حج و سابقه تاریخى آن از زمان [[ابراهيم(ع)|ابراهیم(ع)]] و سپس مساله قربانى و [[طواف]] و مانند آن است؛ | ||
# و سرانجام قسمتى از آن پند و | #بخشى از آن هم پیرامون مبارزه در برابر ظالمان و پیکار با دشمنان مهاجم، است؛ | ||
#و سرانجام قسمتى از آن پند و اندرزهایى است در زمینه‌هاى مختلف زندگى و تشویق به [[نماز]] و [[زكات|زکات]] و [[امر به معروف]] و [[نهى از منكر|نهى از منکر]] و توکل و توجه به [[خداوند]]<ref>تفسير نمونه، ج 14، ص 3.</ref>. | |||
=فضائل، خواص و ثواب قرائت= | =فضائل، خواص و ثواب قرائت= | ||
[[ابى بن كعب]] | [[ابى بن كعب|ابى بن کعب]] می‌گوید:[[پيامبر(ص)|پیامبر(ص)]] فرمود: «هر کس سوره حج بخواند، [[ثواب حج]] و عمره تمام حج‌کنندگان و عمره‌کنندگان گذشته و آینده به او داده مى شود». | ||
[[امام صادق(ص)]] فرمود: «هر | [[امام صادق(ص)]] فرمود: «هر کس سه روز یک بار این سوره را بخواند، از سال خارج نمی‌شود ، مگر اینکه به زیارت خانه خدا برود و اگر در سفر بمیرد، اهل [[بهشت]] خواهد بود»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 16، ص 176.</ref>. | ||
=محل و زمان نزول= | =محل و زمان نزول= | ||
* سوره حج بقول [[ابن عباس]] و عطا جز چند | *سوره حج بقول [[ابن عباس]] و عطا جز چند آیه اى از آن [[مكى|مکى]] است. حسن مى‌گوید: جز چند آیه اى از آن که در سفر نازل شده، [[مدنى]] است. این چند آیه را بعضى 6 و بعضى 4 آیه دانسته‌اند<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 16، ص 176</ref>. | ||
* سوره حج در اوائل هجرت نازل گشته است، علامه | *سوره حج در اوائل هجرت نازل گشته است، علامه طباطبایی با در نظر گرفتن آنچه گفته شد ترجیح مى‌دهد که در فاصله هجرت و جنگ «بدر» نازل شده باشد و نشان مى دهد که در آن وقت مشرکان داراى شوکت بوده اند<ref>تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 3.</ref>. | ||
* | * | ||
=فضای نزول= | =فضای نزول= | ||
با توجه به | با توجه به اینکه سوره حج در اوایل [[هجرت]] پیامبر اسلام به [[مدينه|مدینه]] نازل شده است [[خداوند]] متعال این سوره را در جواب [[مشرکين|مشرکین]] [[مکه]] که می‌گفتند دیگر [[مسلمانان]] را به مکه راه نخواهیم داد فرستاد تا مسلمانان هم به آمادگی لازم برای مقابله با آنان بپردازند و برای جنگ و [[جهاد]] آماده بشوند و نیز ترغیب مسلمانانی که هنوز در مکه بودند برای پیوستن به [[مهاجران]] مدینه، علاوه بر اینها با توجه به تشکیل شدن حکومت اسلامی پاره‌ای از احکام حج و قربانی و جهاد هم در این سوره ذکر شده است. | ||
=ویژگی= | |||
#سوره حج از [[سور مثانی]] می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده اند<ref>زاد المسير فى علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>. | |||
# | |||
#سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>. | |||
#روایتى است که از [[رسول خدا(ص)]] نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئین را به جاى انجیل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشید<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>. | |||
#از خصوصیات سوره حج دو [[سجده]] ای بودن آنست آیات هجده و هفتاد و هفت این سوره دارای سجدۀ تلاوت می‌باشند. | |||
# | |||
#این سوره به نام یکى از اعمال عبادى که از فروع دین است، نام‌گذارى شده و از سوره‌هایى است که برخى مضامین آن متناسب با سوره‌هاى مکى و برخى احکام آن (مثل اجازۀ جنگ) متناسب با سوره‌هاى مدنى است؛ از این رو برخى آن را سوره مشترک [[مكه|مکه]] و [[مدینه]] دانسته اند<ref>تفسير قرآن مهر، ج 13، ص 246.</ref>. | |||
# | |||
=منبع= | =منبع= | ||