بداء: تفاوت میان نسخه‌ها

بداء در اصطلاح به معنای آشکار شدن امری از ناحیه خداوند برخلاف آنچه مورد انتظار بوده‌ است، که در واقع محو اولی و اثبات دومی است و خدا به هر دو حادثه آگاه است. <ref>طباطبایی سید محمد حسین، المیزان، ج۱۱، ص۳۸۱.</ref> علمای شیعه تأکید نموده‌اند بداء درباره خدا به معنای دگرگون شدن اراده او نیست، بلکه این لفظ همانند غضب و رضا در حق خدا استعمال مجازی دارد. <ref>شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ص۶۷.</ref>

مسئله بداء از جمله اعتقاداتی است که ریشه در روایات و  نیز مباحث اعتقادی شیعه دارد. برخی از متکلمان همچون فخر رازی و نیز سلیمان بن جریر زیدی معتقدند که بداء از ابتکارات امامیه است.  <ref>فخر رازی، محصل افکار المتقدمین و المتأخرین، سال ۱۴۱۱ق، ص۶۰۲</ref> <ref>فخر رازی، تفسیر الرازی، ج ۱۹، ص۶۶.</ref> ولی شهرستانی ریشه اعتقاد به بداء را به کیسانیه نسبت می‌دهد که در کلمات مختار مورد استفاده قرار گرفته است. <ref>شهرستانی عبد الکریم، ملل و نحل، سال ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۷۱.</ref> با این حال برخی از مفسران معتقدند که بداء ریشه قرآنی دارد آن جا که قرآن در برخی از آیات <ref>سوره بقره، آیه ۱۰۶</ref>تصریح به نسخ می کند و یا در برخی دیگر از لوح و محو اثبات <ref>سوره رعد، آیه۳۹</ref>. آن سخن می گوید و نیز وجود برخی از راوایات که اتفاقا در منابع اهل سنت در بار بداء بیان شده این ادعا را که شیعیان مبتکر بداء بودند را رد می کند.<ref>فانی اصفهانی، بداء از نظر شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۶۰-۶۳.</ref>

شیخ مفید معتقد است که تمام مذاهب اسلامی بداء را قبول دارند و اگر مذاهب اهل سنت و جماعت اختلافی در این باره با امامیه دارند آن اختلاف لفظی است و گرنه هیچ مذهبی نمی تواند بداء را انکار کند و مثلا بگوید که خداوند احکام را تشریع و سپس نسخ می کند و یا اگر کسی را میرانده دوباره زنده می کند و یا به کسی مالی بخشیده از او پس می گیرد بنابراین هیچ مسملمانی منکر چنین چیزی نیست. <ref>شیخ مفید، أوائل المقالات في المذاهب و المختارات‏، ۱۴۱۳ق، ص۸۰.</ref> از دیگر علمای امامیه علامه طباطبایی نیز اختلاف بر سر بداء را لفظی می داند و به همین دلیل در تفسیر خود به طور مستقل به آن نمی پردازد. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۱، ص۳۸۱-۳۸۲.</ref>

در احادیث اعتقاد به مفهوم صحیح بداء، در راستای شناخت حقیقی توحید قرار داده شده است به‌طوری که بدون آن، نمی توان خالق را به طور واقعی شناخت. اکنون به دو روایت اشاره می شود.

1. [[امام صادق (ع)]] فرمود: عبادت برتر خداوند (توسط بندگان) با اعتقاد به بداء حاصل می شود. <ref>کلینی محمدبن یعقوب، الکافی ،ج۱، ص۱۴۶.</ref>    

2.امام صادق (ع) فرمود:

هیچ یک از پیامبران  به نبوت نرسیدند مگر اینکه برای خداوند به پنج خصلت اعتراف کردند که عبارت است از: بداء، مشیت،  سجود،  عبودیت و اطاعت.  <ref>کلینی محمدبن یعقوب، الکافی،ج۱، ص۱۴۸.</ref>    

اعتقاد به بَداء از سوی اهل بیت علهیم السلام از علائم بندگی به حساب آمده است و علاوه اجر فراوانی برایش در نظر گرفته شده است. <ref>کلینی محمدبن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۱۹۷.</ref> از امام صادق(ع) نقل شده: «اگر مردم می‌دانستند اعتقاد به بَداء چه پاداشی دارد، هرگز از سخن گفتن درباره آن خسته نمی‌شدند. <ref>شیخ صدوق، التوحید، نشر الاسلامی، ص۳۳۴.</ref>

امام صادق(ع) بداء را از باورهای اصلی پیامبران برشمردند که هر پیامبری باید به آن اقرار کند. <ref>شیخ صدوق، التوحید، نشر الاسلامی، ص۳۳۳.</ref> امام صادق(ع) می فرماید که نباید اعتقاد به بداء را به معنای آشکار شدن چیزی برای خدا دانست چرا که در خداوند نادانی راه ندارد: «از خداوند بداء حاصل نمی‌شود مگر این که از قبل به آن موضوع علم داشته است. <ref>شیخ کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی ج 1 ص 198</ref>

==بداء در منابع اهل سنت==

در منابع روایی اهل سنت نیز روایاتی در باب بداء نقل شده است. در صحیح بخاری در باب توسعه رزق بواسطه صله‌ رحم، از ابی هریره نقل شده که گفت شنیدم از [[پیامبر(ص)]] که فرمود: «کسی که توسعه در روزی‌اش و به تاخیر افتادن اجل‌اش او را شاد می‌کند، پس باید صله‌رحم کند..

<ref>بخاری محمد، صحیح البخاری، سال ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۵.</ref> همچنین، در باب دعا برای کثرت مال و برکت، از امّ سلیم نقل شده که او از پیامبر(ص) درخواست دعا کرده و پیامبر(ص) نیز در پاسخ فرمودند: «خدایا مال و فرزند او را بیفزا و در آنچه به او عطا فرمودی برکت عنایت بفرما <ref>بخاری محمد، صحیح البخاری، سال ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۷۳.</ref> بنابراین،  روایاتی که دلالت بر بداء دارند، در منابع اهل سنت فراوان است و به همین جهت، آنها نیز گریزی از پذیرش بداء ندارند؛ اگرچه با لفظ بداء مخالفت می‌کنند و شیعه را مبتکر این اعتقاد می‌دانند. ف<ref>انی اصفهانی، بداء از نظر شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۹۹-۱۰۱.</ref>

[[رده: اعقتادات شیعه و سنی]]