چیستی جریان‌شناسی (مقاله)
چیستی جریان‌شناسی عنوان مقاله‌ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان‌شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است. [۱] [۲]
چکیده
از آنجا که شناخت جریان‌های فکری نیازمند شناسایی مفهوم «جریان‌شناسی» است، در این بحث به اختصار در مورد چیستی جریان‌شناسی پرداخته شده است.
مفهوم جریان
جریان عبارت است از تشکل، جمعیت و گروه اجتماعی معینی که علاوه بر مبانی فکری، از نوعی رفتار ویژه اجتماعی برخوردار است. بنابراین اندیشه نظام‌مند یک شخصیت علمی که به صورت تشکل اجتماعی ظاهر نشده، جریان نامیده نمی‌شود. پس اجتماعی بودن و داشتن جمعیت یک تشکل از ویژگی‌های مهم یک جریان اجتماعی به شمار می‌آید. اندیشه مشخص، رفتار معین و مرتبط با آن اندیشه، ویژگی‌های دیگر جریان‌های اجتماعی است. جریان‌های اجتماعی حداقل به چهار دسته فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تقسیم پذیرند. برخی از جریان‌ها زمینه فکری بیشتری دارند و دسته دیگری از زمینه فرهنگی و رفتاری بیشتری بهره‌مند هستند. و گروه سوم جریان‌هایی هستند که رویکرد و فعالیت سیاسی آنها غلبه دارد و دسته دیگری از جریان‌ها به مباحث اقتصادی می‌پردازد. گروه اول را جریان فکری، دسته دوم را جریان‌های فرهنگی، گروه سوم را جریان‌های سیاسی و دسته چهارم را جریان‌های اقتصادی می‌نامند.
مفهوم جریان‌شناسی
جریان‌شناسی عبارت است از شناخت منظومه و گفتمان، چگونگی شکل‌گیری، معرفی مؤسسان و چهره‌های علمی و تأثیرگذار در گروه‌های فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است. حاصل سخن آنکه هر جریان اجتماعی به لحاظ فکری دارای اندیشه‌ای خاص در عرصه‌های هستی شناختی و انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی و غیره است و به لحاظ اجتماعی دارای مرجعیت اجتماعی و اثرگذاری در جامعه است به گونه‌ای که جمعی از مردم پیروان آن به شمار می‌آیند.
مفهوم جریان فکری
جریان فکری، تشکل و جمعیت اجتماعی است که از مبانی اندیشه‌ای برخوردار است. مبانی اندیشه‌ای در جریان‌های شناخته شده، ممکن است رویکرد فلسفی یا کلامی، شرقی یا غربی داشته باشند. جریان فرهنگی، تشکل و جمعیت اجتماعی است که بیش از آنکه به مباحث فلسفی و کلامی بپردازند از فعالیت فرهنگی و تبلیغی برخوردار هستند. برخی از جریان‌های فکری ممکن است به مرور زمان به جریان فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تبدیل گردد.
ضرورت جریان‌شناسی
چرایی و ضرورت جریان‌شناسی اجتماعی برای مدیریت فکری و مهندسی فرهنگی کشور بدیهی‌تر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد. جریان‌شناسی یک ضرورت اساسی در کشورهای اسلامی است. مسؤولان فرهنگی و فکری هر کشور بدون شناخت و آسیب‌شناسی جریان‌های گوناگون نمی‌توانند وضعیت فکری و فرهنگی کشور را مدیریت کنند.