محمد رشاد البیتی
الگو:جعبه اطلاعات اشخاص محمد رشاد البیتی (۱۳۴۴-۱۴۳۸ ه.ق) قاضی یمنی، فقیه شافعی و از علمای ادبیات عرب است. بیش از شانزده سال در وادی حجر و برخی شهرهای همسایه حضرموت متولی قوه قضائیه بوده است.
زندگی‌نامه
او در شهر کنینه در سرزمین حضرموت در ۲۰ رمضان (۱۳۴۴ ه.ق) به دنیا آمد، و پدرش او را از کنینه به شهر محمده منتقل کرد. 11 ساله بود که پدرش از دنیا رفت و توسط عمویش شیخ بن عبدالرحمن بزرگ شد و توصیه کرد محمد رشاد و پسرش عبدالرحمن[۱] برای یادگیری قرآن کریم نزد سید صالح بن علی بن حسن البیتی بروند و قرآن را کامل حفظ کنند. محمد رشاد ۱۳ ساله بود که تمام قرآن را حفظ کرد.
سپس نزد قاضی احمد الغزالی بن محمد المشهور البیتی رفت. او در مسجد کوچکی در محمده درس می‌داد. کتاب «الرسالة الجامعة» احمد بن زین الحبشی را نزد استاد احمد الغزالی خواند و آن را حفظ کرد. سپس «سفینة النجاة» را خواند و مقداری از «الزبد» نوشتۀ ابن رسلان را حفظ کرد و اصول علم نحو را خواند.[۲] سپس به الشحر و عمان نقل مکان کرد، سپس به کنینه بازگشت و برای سفر به تریم با مادرش مشورت کرد تا به دنبال دانش باشد و در این مدت به کنینه‌ی استاد محمد بن عوض العمودی که امام مسجد بود رسید. استاد محمد بسیار او را اکرام و احترام کرد و محمد رشاد مدتی نزد او ماند و برخی کتاب‌ها مانند «السفینة»، و«نیل الرجاء»، و«متن الغایة والتقریب»، و«زیتونة الإلقاح فی أحکام النکاح» نوشتۀ شیخ عبدالله باسودان، سپس شرح آن «فتح الفتاح» نوشتۀ الباجوری را خواند، سپس فرائض را خواند بعد از آنکه منظومه «الرحبیة» را حفظ کرد، و شیخ محمد آن را به صورت کامل برای او شرح داد. بعد از آن «شرح سبط الماردینی علی الرحبیة» و بخشی از «فتح المعین» را خواند. او در فقه بسیار قوی شد و در این علم مطالب محکمی به عنوان تعلیقه بر آثار دیگران نوشت. گفته می‌شود که این نوشته‌ها با موضوعات معاملات و نکاح و مانند آن در محمده موجود است. بعد از آنکه شیخ محمد العمودی از مردم منطقه به تنگ آمد و از درس دادن دست کشید، محمد رشاد به درخواست عمویش پس از مرگ عمویش عبدالله از کنینه به محمده نقل مکان کرد.
هنگامی که به دستور عمویش به شهر محمده نقل مکان کرد، اقدام به تبلیغ و تدریس نمود. بین نماز مغرب و عشاء در مسجد جامع درس‌هایی می‌داد و سال‌ها به آموزش مردم در مورد مسایل دینی به ویژه مسائل عبادت و آموزش انجام صحیح آن برای عموم مردم ادامه داد. به سمت شهر تریم رفت و قبل از ورودش به تریم، به دوعن رفت و در آنجا با حبیب مصطفی المحظار ملاقات کرد، از شیخ سعید بن عیسی العمودی در قیدون دیدن کرد، سپس به تریم رسید و چهار ماه در مرکز علمی تریم ماند. در مرکز علمی "تریم" و در مسجد پدربزرگش شهاب‌الدین و همچنین در مسجد سرور، شیخ علوی بن عبدالله بن شهاب را همراهی می‌کرد. او در آن زمان با بقیه بزرگان تریم ارتباط گرفت و درس‌های آنها را آموخت و در این زمان از محمد بن سالم بن حفیظ و علوی بن طاهر بن عبدالله الحداد مفتی جوهور در تریم کسب علم کرد و از ایشان اذن و خرقه را گرفت. او بار دیگر به تریم رفت و در دومین سفرش با محمد بن هادی السقاف دیدار کرد و از اواجازه عام گرفت، و همچنین اجازه خاص برای خواندن سوره الکهف در روز جمعه و نمازهایی که پس از خواندن آن باید به جا بیاورد.
مسئولیت قضاوت
پس از بازگشت به کشورش محمده از اولین سفرش به تریم، رئیس شورای عالی قضایی شیخ عبدالله بن عوض بکیّر با او تماس گرفت و از او خواست تا کار قضاوت را انجام دهد. او مسئولیت قضاوت را قبول کرد. پس او را برای گذراندن دوره قضا نزد سید محسن بن جعفر بن علوی بونمی مفتی ساحل ارجاع دادند و به مدت دو سال این دوره طول کشید.
در این دوره دوساله کتاب‌های «مجموعة القضاء» و «فتح المعین» در معاملات و «المتممة» در علم نحو و «الرحبیة» و «شرح الرحبیة» در واجبات و تمام «فتح المعین» را خواند.
سپس در شهر بغیل باوزیر به عنوان آموزش کاربردی قضاوت در دادگاه نزد شیخ علی بامخرمة مشغول به کار شد. پس از بازنشسته شدن شیخ بامخرمه به مدت شش ماه قاضی الغیل شد.
از آنجا که سرزمین حَجْر بن دغَّار به ناآرامی مشهور بود و چند قبیله در آنجا ساکن بودند و مردم آن منطقه بسیار سرکش بودند به گونه‌ای که قاضی به ندرت در آنجا می‌ماند، شورای عالی قضایی مناسب دید که محمد رشاد در آنجا مسئولیت قضاوت را در دست بگیرد و او ۱۶ سال را در آنجا گذراند. در زمان تصدی مقام قضاوت، به خانه اش شلیک شد و حوادث دیگری برای او پیش آمد. شورای عالی و وزیر مطلع شدند ولی دولت موضوع را نادیده گرفت و آقای عبدالله محفوظ الحداد رئیس وقت شورای عالی قضایی از بی اعتنایی دولت خشمگین شد و به محمد رشاد دستور داد دادگاه آن منطقه را ببندد و در المکلا بماند، سپس به عنوان قاضی در الشحر منصوب شد و چهار ماه به امر قضاوت در آنجا مشغول بود و طی آن با شیخ عبدالکریم الملحی و آقای سالم بن عبدالله بن عبدالرحمن الشیخ ابوبکر آشنا شد.
از مشهورترین شاگردان او محمد بن علی باعطیه است.[۳]
زندگی در حجاز
در پایان سال ۱۳۸۹ه. ق به دو مکه رفت، و حج کرد، این اولین ورود او به حجاز بود، که در این مدت با بسیاری از علما دیدار کرد، و اولین کسی را که با او دیدار کرد حبیب احمد مشهور الحداد در جده بود، و به حضور در مجلس او مراقبت داشت و سپس با برخی از علما در مکه، از جمله: علوی بن عباس المالکی، حسن بن محمد المشاط و محمد امین کتبی دیدار کرد. این دیدارها توسط عبدالله بن محمد الصادق الحبشی صورت گرفت. او به یمن بازگشت و سپس مدتی در قوه قضائیه ماند تا اینکه اوضاع به سبب حکومت سوسیالیستی آشفته شد و او با مسائلی مواجه شد که پس از آن دوباره به حجاز سفر کرد و ساکن شد.
تالیفات
التقریرات البهیة علی متن الأجرومیَّة.
وفات
وی در جده عربستان سعودی در روز دوشنبه ۲ محرم سال ۱۴۳۸ه. ق در حدود ۹۴ سالگی درگذشت و برای دفن در قبرستان المعلاه به مکه برده شد.[۴]
پانویس
- ↑ القضمانی, محمد یاسر. "الحبیب العلامة محمد رشاد بن أحمد بن عبدالرحمن البیتی". نسیم الشام. مؤرشف من الأصل فی 2 مایو 2020.
- ↑ السقاف, عبدالرحمن بن عبید الله (1425 هـ). إدام القوت فی ذکر بلدان حضرموت. بیروت، لبنان: دار المنهاج. صفحة 103.
- ↑ ِالحبیب أحمد مشهور بن طه (2015-11-28). "محمد+رشاد+البیتی"&source=bl&ots=cHEZpOlydA&sig=ACfU3U0kL4Q0hmSr1a_N2Gi0kLR3w5AT-w&hl=ar&sa=X&ved=2ahUKEwjE3q-Mxs_zAhXB-KQKHWhDCrQ4MhDoAXoECAwQAw الدرة الیتیمة: شرح السبحة الثمینة نظم السفینة. Daarul Hijrah Technology. مؤرشف من الأصل فی 16 أکتوبر 2021.
- ↑ "وفاة القاضی العلامة محمد رشاد بن احمد البیتی". عدن الغد. مؤرشف من الأصل فی 16 أکتوبر 2021. اطلع علیه بتاریخ 16 أکتوبر 2021.