مرجعیت علمی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) (مقاله)

مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام عنوان مدخلی است که به بیان و بررسی یکی از رویکردهای مهم تقریبی جهان اسلام می پردازد.رویکردی که با نام مرجع بزرگ شیعه آیت الله بروجردی (ره) گره خورده و در زمان حیات ایشان از جانب ایشان و شاگردانش تبیین و ترویج می شده است.

توضیح و تبیین

شیعه امامیه معتقد است که امامان معصوم، جانشینان رسول خدا «صلّی اللّه علیه و آله» در شئون ولایت و سرپرستی امّت اسلامی و حاکمیت سیاسی بر جامعه اسلامی، تبیین و ترویج دین و حفاظت و پاسداری آن از تحریف ها و هدایتگری امّت اسلامی به سمت سعادت و کمال بشری هستند. اگرچه در برهه ای از زمان، به خاطر شرایط خاص جامعه اسلامی،امّت اسلام از برخی فیوضات ائمه معصومین همچون رهبری سیاسی جامعه محروم شده اند ولی همواره مرجعیت علمی مسلمین و تلاش برای تبیین و پیراستگی شریعت خالص از شائبه ها و انحرافها و هدایت امّت اسلام، از وظایف اصلی امامان شیعه بوده است که حتی در شرایط سخت سیاسی بدان عمل می کرده اند.
یکی از اختلافهای بین شیعه و اهل سنّت، اختلاف در مرجعیت سیاسی اهل بیت «علیهم السلام» بعد از رحلت رسول خدا «صلّی اللّه علیه و آله» است اما در شئون دیگر ائمه اهل بیت «علیهم السلام» همچون شأن تبیین معارف دین، نزاع پررنگی بین اهل سنّت و شیعه وجود ندارد. تقریباً تمام امامان مذاهب اهل سنت یا باواسطه و یا بی واسطه، شاگردان مکتب امامان شیعه بوده اند و عدالت و پارسایی امامان بزرگوار شیعه و همچنین علم سرشارآنان مورد قبول و اعتراف ائمه اهل سنّت بوده و هست.
به عنوان نمونه ذهبی در تذکرة الحفاظ از قول ابوحنیفه امام حنفیان نقل می کند: «ما رأیت أفقه من جعفربن محمد»؛ من کسی را فقیه تر از جعفربن محمد ندیدم . مالک ابن انس اصبحی پیشوای مذهب مالکی نیز در مورد شخصیت امام جعفرصادق «علیه السلام» می گوید: «مارأت عین و لاسمعت أذن و لاخطر علی قلب بشر أفضل من جعفربن محمد علماً و عبادتاً و ورعاً»؛ هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و بر قلب هیچ بشری خطور نکرده کسی که از حیث علم و عبادت و تقوا از جعفربن محمد با فضیلت تر باشد.

بنابراین علوم اهل بیت «علیهم السلام» و معارف بلندی که از آنان نقل شده است می تواند بهترین راه گشای امّت اسلام در شرایط کنونی باشد معارفی که می تواند مورد وفاق مذاهب دیگر هم باشد. به عبارت دیگر اگرچه مرجعیت سیاسی اهل بیت «علیهم السلام» مورد قبول اهل سنّت و جماعت نیست ولی مانعی از پذیرش مرجعیت علمی آنان و احادیثی که از جدّ بزرگوارشان به عنوان سنّت رسول خدا«صلّی اللّه علیه و آله» نقل کرده اند وجود ندارد چنان که بسیاری از علمـا و بزرگان اهل سنت از ائمه اهل بیت «علیهم السلام» نقل حدیث کرده اند و همان طور که اشاره شد امامان اهل بیت «علیهم السلام» را برترین نمونه های دانش و زهد و پارسایی می دانستند و همین نقطه می تواند راه گشای حلّ بسیاری از مسائل اختلافی بین شیعه و اهل سنّت باشد. تأکید بر مرجعیت علمی اهل بیت «علیهم السلام» به عنوان محوری مهم برای تقریب بین پیروان مذاهب، روی کردی است که می تواند پیروان تمامی مذاهب اسلامی که معتقد به علم سرشار و زهد و پارسایی امامان شیعه بوده اند را گرد هم آورده و از چراغ فروزان علم آنان بهرهمند سازد.