محمد واعظ زاده خراسانی
| نام | واعظ زاده، محمد |
|---|---|
| مشهور به | آیت‌الله واعظ زاده خراسانی |
| متولد | 1304 شمسی / 1343 قمری |
| محل تولد | مشهد - ایران |
| استادان | سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر، سید محمدرضا گلپایگانی، محمدعلی اراکی، امام خمینی |
| آثار | سلسلة أعلام التقریب، مقدّمة وتحقیق «عشر رسائل للشیخ الطوسی»، تصحیح «رجال الکشی»، تصحیح «الفهرست» للشیخ الطوسی، تحقیق وإکمال کتاب «حدیث الثقلین» للشیخ قوام الدین قمّی وشنوی |
| وفات | 1395/09/28 هجری شمسی |
آیت‌الله محمد واعظ زاده خراسانی مؤسس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و اولین دبیر کل آن بود. وی در زندگی پر فراز و نشیب خود تلاش وافری در زمینهً اتحاد امت اسلامی در مقابل دشمنان مسلمانان و در راه دفاع از سرزمین‌های اسلامی با بارز نمودن شعار اتحاد و تقریب پیروان مذاهب اسلامی به انجام رسانیده است.
تولد
محمد واعظ زاده خراسانی در سال ۱۳۰۴ شمسی برابر با ۲۳ ذیقعده ۱۳۴۳ قمری در شهر مشهد مقدس در یک خانواده مذهبی و روحانی - که تا چند نسل از وعاظ نامی خراسان بوده‌اند - دیده به جهان گشود.
تحصیلات
وی پس از گذراندن دورهً مکتب‌خانه و مدرسه در سال 1318 شمسی همراه پدرشان، مرحوم حاج شیخ مهدی واعظ خراسانی راهی نجف اشرف شده و تا اواسط سال 1321 در آنجا ادبیات، مقدمات و سطوح ابتدایی فقه واصول را فراگرفت. در این سال به مشهد مراجعت نمود و در حوزهً علمیهً مشهد تحصیلات حوزوی را تا سال 1328 در رشته‌های مختلف علوم اسلامی اعم از نقلی وعقلی و معارف و نیز سطوح عالی و بخش‌هایی از درس خارج فقه و اصول را نزد استادان آن حوزه مانند: آیت‌الله سید یونس اردبیلی، آیت‌الله کفائی، آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی، آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی، آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی، آیت‌الله حاج شیخ کاظم دامغانی و دیگران طی نمود.
هجرت به قم
در شهریور سال 1328 شمسی به حوزه علمیه قم آمد و طی ١١ سال از درس‌های استادان بزرگ آن سامان ومراجع تقلید وقت: آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله سید محمد حجت، آیت‌الله سید صدرالدین صدر، آیت‌الله گلپایگانی، آیت‌الله اراکی و چند سال از درس اصول حضرت امام خمینی(ره) واز درس فلسفهً علامه طباطبایی استفاده نموده و درعلوم نقلی وعقلی از ایشان اجازه اجتهاد دریافت کرد. همچنین اجازه نقل حدیث را از شخصیت‌های بزرگ از جمله علامه شیخ آقابزرگ تهرانی، علامه سمنانی، آیت‌الله رامهرمزی و اجازهً شفاهی از آیت الله بروجردی اخذ نمود.
وی در حوزهً علمیهً قم در تدوین کتاب «جامع احادیث الشیعه» نزد آیت‌الله بروجردی شرکت داشته است. و نیز ایشان از مؤسسین و نویسندگان مجلهً قدیمی و پربار «درس‌هایی از مکتب اسلام» بوده وهمراه بزرگان حوزه ـ که برخی اکنون مرجع تقلید هستند مانند آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله اردبیلی، آیت‌الله نوری همدانی - در تنویر افکار مردم خصوصا نسل جوان می‌کوشیدند.
تدریس در دانشگاه‌های مشهد
یکی از پربارترین دوره‌های زندگی ایشان مربوط به زمانی است که از سال 1339 شمسی به جهت تدریس در دانشگاه فردوسی مشهد از ایشان دعوت به عمل آمد و با تشویق آیت‌الله شیهد دکتر بهشتی در دانشکده معقول ومنقول سابق (دانشکده الهیات ومعارف اسلامی کنونی) به تدریس مشغول گردید.
او در زمینه‌های تفسیر قرآن، فقه، فقه الحدیث، تاریخ تفسیر، تاریخ حدیث، تاریخ علوم عقلی، تاریخ فقه، قواعد فقه، تاریخ علوم اسلامی، تاریخ اسلام و گاهی فلسفه وکلام به تدریس وارشاد دانشجویان همت گماشت. وسالها به‌عنوان استاد تمام وقت دانشگاه به تربیت نسل جوان این مرز و بوم پرداخته و تااین اواخر به این مهم اشتغال داشته است. چندی هم در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد ونیز در دانشگاه تربیت مدرس و دانشکدة الهیات دانشگاه تهران تدریس نموده است.
فعالیت‌های فرهنگی
وی همچنین علاوه بر تدریس در حوزه و دانشگاه، به فعالیت‌های فرهنگی دیگری اشتغال داشته که فهرست‌وار اشاره می‌شود:
برگزاری کنگرهً هزاره شیخ طوسی در سطح جهانی در سال 1350 شمسی با شرکت علما و پیشوایان فرق مختلف اسلامی و عده‌ای از مستشرقین (به مناسبت هزارمین سال ولادت وی)، سرپرستی نشریهً دانشگاه الهیات مشهد، همکاری با مجلهً آستان قدس رضوی، و بعدها تصدی مسؤولیت و مدیریت آن، شرکت در کنگره‌های مختلف در داخل و خارج کشور قبل و بعد ازانقلاب اسلامی که در یکی از همین کنگره‌ها ایجاد «مجمع تقریب» پیشنهاد و با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی دبیر کلی آن به عهده وی گذاشته شد، و تا سال 1380 نیز در این سمت مهم فرهنگی به هدایت فعالیت‌ها واهداف آن همت گماشت. وی اکنون عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است. ایشان از بسیاری از کشورهای اسلامی دیدار نموده و با اندیشمندان و شخصیت‌های برجستهً جهان اسلام تماس حاصل کرده و در کنگره‌ها سخنرانی نموده است.
تأسیس مجمع جهانی تقریب
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در راه نزدیکی و تقارب میان فرق مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی واز بین بردن اختلافات ساختگی و تعصبات نادرست، فعالیت نموده، می‌کوشد میان مسلمین وحدت والفت برقرار نماید.
از سوی این مجمع مجلهً رسالةالتقریب به اشراف وی به زبان عربی منتشر می‌گردد که حاوی مقالات وسخنرانی‌های عربی او است.
همچنین کتاب‌هایی چند در مرکز تحقیقات قم وابسته به این مجمع با اشراف وی و بعضی از آنها با مقدمهً ایشان، تألیف و تحقیق گردیده است. همچنین دانشگاه مذاهب اسلامی با ابتکار و اشراف وی در تهران تأسیس گردیده است. استاد واعظ زاده در هیأت‌های امنای دانشگاه مذاهب اسلامی، مدرسهً عالی شهید مطهری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی و در شورای عالی کتابخانه ملی عضویت دارد و نیز چندی با سازمان سمت همکاری داشته است و نیز دو گروه قرآن واقتصاد اسلامی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تحت مدیریت وی بوده است.
آثار و تألیفات
از واعظ زاده خراسانی آثاری چند به رشتهً تحریر در آمده که به شرح ذیل است:
1 ـ تصحیح و تحقیق دو کتاب «المقنع والهدایة» از شیخ صدوق.
2 ـ شرکت در تألیف جامع احادیث الشیعه.
3ـ تحقیق و ترجمهً کتاب «الجمل والعقود فی العبادات» از شیخ طوسی.
4 ـ گردآوری، تصحیح وانتشار مقالات کنگره شیخ طوسی درسه جلد و نیز کتاب رجال... و فهرست شیخ طوسی از سوی آن کنگره در دو جلد.
5 ـ تحریر مقالات فراوان در مجلات مکتب اسلام، نشریه دانشکدهً الهیات، نشریه مشکوة به زبان فارسی، و در مجلة الارشاد، رسالة القرآن، رسالة الثقلین، رسالة التقریب به زبان عربی.
6 ـ سخنرانی‌ها و تحقیقاتی دربارهً استاد مطهری که دریادنامه‌های ایشان و نیز در کتاب «سه گفتار دربارهً استاد شهید مطهری» چاپ شده است.
7 ـ سخنرانی‌ها و مقالات راجع به وحدت و تقریب که بخشی از آنها در کتاب ندای وحدت چاپ شده است.
8 ـ مصاحبه‌های فراوان که بخشی از آنها در کتاب پیام وحدت و ویژهنامههای کنگره‌های وحدت، و مجلهً حوزه و ویژهنامههای علامه جعفری و آقای فلسفی و جز اینها چاپ شده است.
9 ـ تقریرات درس استادن وی در مشهد و قم در فقه واصول در چند مجلد.
10 ـ مقالاتی راجع به امام و انقلاب در کتاب امام خمینی وانقلاب اسلامی.
11 ـ مقدمه و تقریظ بر کتاب‌هایی چند از جمله مقدمه مفصل سلسلهً کتب رجالیهً آیت‌الله بروجردی که زیر نظر استاد واعظ زاده در مشهد چاپ شده است. و نیز مقدمهً «الرسائل العشر» از شیخ طوسی که از سوی انتشارات جامعه مدرسین در قم چاپ گردیده است، مقدمات تفسیر هدایت، ترجمه جوامع الجامع فرهنگ لغات قرآن، فروغ قرآن، امیرالمؤمنین اسوه وحدت، کلمات قرآن، وکتاب رسول الله از شیخ ابوزهره و فهرست شیخ طوسی و رجال کشی چاپ دانشگاه مشهد به فارسی و مقدمهً کتاب قوارع القرآن، ناصریات، کنز العرفان، بدایةالمجتهد، المعجم فی فقه لغة القرآن، نصوص فی علوم القرآن، نصوص فی الاقتصاد الاسلامی.
12 ـ طرح و مشارکت در تألیف کتاب «المعجم فی فقه لغة القرآن وسر بلاغته» که زیر نظر وی در گروه قرآن بنیاد پژوهش‌های اسلامی در دست تألیف و یک جلد از آن چاپ شده و جلد 2 و 3 در دست چاپ است.
13 ـ طرح و مشارکت در تألیف کتاب «نصوص فی الاقتصادالاسلامی کتابا وسنة وفقها» که در گروه اقتصاد اسلامی آن بنیاد تألیف و تاکنون 9 مجلد از آن چاپ شده است و بقیه در شرف چاپ است.
14 ـ طرح و مشارکت در تالیف کتاب «نصوص فی علوم القرآن» که در گروه قرآن آن بنیاد در دست تألیف است.
15 ـ گردآوری احادیث عترت از طرق اهل سنت با شرکت دیگران که در قم زیر چاپ است.
16 ـ کلیاتی در تاریخ فقه که بخشی از آن در مجلهً دانشکده الهیات مشهد چاپ گردیده و همچنان ادامه دارد.
وفات
آیت الله واعظ زاده خراسانی صبحگاه روز یکشنبه ۲۸ آذرماه ۱۳۹۵ دار فانی را وداع گفت.