خصوصی گرایی و جهانی گرایی (کتاب)
کتاب خصوصیگرایی و جهانیگرایی در اندیشهٔ اسلامی معاصر اثر شیخ طاها علوانی مسائل مربوط به کثرتگرایی و تنوعگرایی، خصوصیگرایی و جهانیگرایی، دوگانۀ من و دیگری، و دیگریِ خودی (یا مشابه) و دیگریِ متفاوت را با دیدگاهی فقهی بررسی میکند. در عمق این دیدگاه نگرش روششناسانه و معرفت‌‌‌شناسانۀ وی به‌‌‌وضوح نمایان است.
ازاین‌‌‌رو این مباحث را میتوان بررسیهای روششناسانه، معرفتشناسانه و فقهی دربارۀ خصوصیگرایی و جهانیگرایی دانست. ممکن است ما مشابه این کوشش را در میراث فقهی خود نیز ببینیم، اما با این تفاوت که آنچه در این میراث یافتهایم ازیکدستیِ روششناسانه و معرفتشناسانه بیبهره است. کتاب حاضر سه ویژگی مهم دارد: نخست، نگرش انتقادی به فقه سنتی؛ دوم، تحلیل اثر عوامل تاریخی گوناگون در شکل‌‌‌گیری آن؛ سوم، تبیین کوتاهی فقه در ایفای نقشی که در این روزگار بر عهده دارد.[۱]
دربارهٔ کتاب
اندیشهٔ اسلام در اندک زمانی توانست از دوگانه «ویژه و شخصی» و «عمومی و جهانی» عبور کند. این اندیشه عناصر معرفتی بسیاری را که از تمدن‌های یونانی، فارسی و هندی بر جای مانده بود در خود گنجاند و آن را در محیط ویژه خود بومی ساخت و در هم آمیخت. اندیشه اسلامی همچنین ادیان، فرهنگ‌ها و سنت‌های گوناگون را در جغرافیای بشری و فرهنگ گسترده آن روز جهان اسلام، از اندلس تا چین در خود گنجاند.
از این رو تاریخ هیچ‌گاه به یاد ندارد که مسلمانان دست به نابودی و ریشه‌کنی فرهنگ ملت‌هایی زده باشند که به اسلام پیوسته‌اند. آن ملت‌ها نیز در سیاق میراث فرهنگی خود اسلام را می‌نمایاندند به طوری که گویی اسلام به سرعت به یکی از مولفه‌های مهم شخصیت فرهنگی آنان بدل شده بود.
انسان‌شناسی فرهنگی تاریخی این ملت‌ها خود گواه مدعاست. در این کتاب می‌توانیم از پایه‌های روشی و مفاهیم کلیدی مربوط به مساله خصوصیگرایی و جهانیگرایی آگاهی یابیم.[۲]
هدف نویسنده
شیخ طاها علوانی، در این کتاب مسائل مربوط به کثرتگرایی و تنوعگرایی، خصوصیگرایی و جهانیگرایی، دوگانه من و دیگری و دیگری خودی (یا مشابه) و دیگری متفاوت را با دیدگاهی فقهی برسی میکند. در عمق این دیدگاه نگرش روش شناسانه و معرفت شناسانه وی به وضوح نمایان است.
از این رو این مباحث را میتوان بررسیهای روش شناسانه، معرفت شناسانه و فقهی دربارهٔ خصوصیگرایی و جهانیگرایی دانست. ممکن است ما مشابه این کوشش را در میراث فقهی خود نیز ببینیم، اما با این تفاوت که آنچه در این میراث یافتهایم از یکدستی روششناسانه و معرفتشناسانه بیبهره است.
دربارهٔ نویسنده
طاها جابر العلوانی اندیشمند مسلمان معاصر یکی از کم‌شمار پژوهش‌گرانی است که کوشیده است چگونگی سازگاری میان ویژگی‌های اندیشهٔ اسلامی با جهانیگرایی را ترسیم کند.
او درآثار مختلف خویش به تبیین ابعاد گوناگون این موضوع پرداخته است اما در کتاب خصوصیگرایی و جهانیگرایی در اندیشهٔ اسلامی معاصر که از سلسله مباحث مربوط به مسائل حوزهٔ اندیشه اسلامی است به صورت مشخص به طرح مسألهٔ فوق پرداخته است.
پانویس