علیرضا اعرافی
آیت‌الله عرافی مدیر حوزه‌های علمیه و عضو شورای نگهبان است.
| نام | علیرضا اعرافی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آیت‌الله اعرافی |
| نام پدر | آیت‌الله محمدابراهیم اعرافی |
| تاریخ تولد | 1338 شمسی |
| محل تولد | میبد یزد |
| استادان | حاج شیخ مرتضی حائری، محمد فاضل لنکرانی، وحید خراسانی، میرزا جواد تبریزی، علی مشکینی، حسن حسنزاده آملی، سید کاظم حسینی حائری، عبدالله جوادی آملی، محمدتقی مصباح یزدی |
| تالیفات | مجسمه و نقاشی؛ فقه تربیتی؛ بررسی فقهی فلسفه‌ورزی و فلسفه‌آموزی؛ قواعد فقهیه؛ نفاق شناسی؛ احکام تربیت فرزند؛ تربیت فرزند با رویکرد فقهی؛ درآمدی بر تفسیر تربیتی؛ ضمیر ناخودآگاه در قرآن؛ مکاسب محرمه؛ روش‌های تربیت؛ درآمدی بر اجتهاد تمدن ساز؛ حوزه علمیه؛ چیستی، گذشته، حال و آینده؛ قلمرودین و گستره شریعت؛ بررسی فقهی سب و دشنام؛ خورشید عاشورا؛ گفتارهایی در باب حوزه و تمدن و انقلاب اسلامی؛ شیطان شناسی؛ اندیشه‌های راهبردی قرآنی و حدیثی المصطفی(ص)؛ گواهان اعمال؛ وحدت و بیداری؛ اجتهاد و تقلید؛ اصول روابط خانوادگی در اسلام؛ دیپلماسی حوزوی در بحران کرونا؛ فقه امربه‌معروف و نهی از منکر |
| تدریس دروس خارج؛ | خارج فقه: کتاب‌های قضاء و شهادات و حدود؛ خارج اصول فقه؛ فقه التربیه. |
تولد
علیرضا اعرافی به سال 1338 در شهر میبد در استان یزد و در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود. پدرش آیت‌الله محمدابراهیم اعرافی(ره) از علمای زاهد، شجاع و مردم‌داری بود که نقشی محوری در احیاء ارزش‌های اسلامی و شعائر الهی در منطقه و سد محکم در برابر فرهنگ ستیزی و بی‌عدالتی رژیم پهلوی به شمار میرفت، او که از دوستان نزدیک امام خمینی(ره) بود، سال‌ها قبل از انقلاب اسلامی با برپایی نماز جمعه و دعوت مردم به راهپیمایی نقش بسزایی در بیداری مردم میبد یزد و تربیت نسلی مؤمن، عالم و انقلابی برای منطقه و کشور ایفا کرد.
مادر آیت‌الله علیرضا اعرافی نیز از فرزندان آیت‌الله شیخ کاظم ملک افضلی اردکانی (ره) از زنان مؤمن و پاک‌دامن روزگار بود که همگام و همراه پدرش در تربیت فرزندان و پیشبرد اهداف اسلامی کوشید.
تحصیلات
آیت الله اعرافی پس از گذراندن روخوانی قرآن کریم، ادبیات و احکام اولیه در دوران کودکی نزد پدر و اساتید دیگر، در سال 1349 به قم هجرت کرد و دروس کلاسیک را پی گرفت و به سال 1350 دروس حوزه را آغاز، با ذوق و ذکاوت ذاتی و تلاش و کوشش تحسین برانگیز به سرعت دروس مقدماتی و دوره سطح حوزه را به پایان برد، به گونه‌ای که در سال 1356 در درس خارج فقه و اصول بزرگان حوزه حاضر شد آیت الله اعرافی از آن دسته از شخصیت‌های دینی و علمی است که مکتب اساتید بسیاری را در رشته های گوناگون درک و از محضر هر یک از آنان خوشه چینی کرده است.
او که در درس خارج فقه و اصول، شاگرد اساتیدی چون آیت الله‌العظمی حاج شیخ مرتضی حائری(ره)، آیت الله‌العظمی فاضل لنکرانی(ره)، آیتاللهالعظمی وحید خراسانی(دامت برکاته) و آیتاللهالعظمی جواد تبریزی(ره) بود، در درس تفسیر قرآن آیت الله میرزا علی مشکینی(ره) و هیئت علامه حسنزاده آملی(حفظه الله) شرکت جست و کتاب‌های فلسفت نا و اقتصادنا شهید صدر(ره) را نزد آیت‌الله سیدکاظم حائری(حفظه الله) فراگرفت.
او که طی سال‌های تحصیل از شرکت در دروس فلسفی بازنماند، اسفار اربعه، برهان شفا، فصولالحکم و تمهید القواعد را نزد آیت‌الله جوادی آملی(دامت برکاته) و بخشی از اسفار را نزد آیت‌الله شهید مطهری(ره) آموخت و از علامه مصباح یزدی(حفظهالله) در مباحث فلسفه بهره برد و در تمام این سال‌ها از حضور در پای درس اخلاق، اساتید اخلاق و مجالس اخلاقی آنان غفلت نکرد و بر اساس همان سنت همیشگی حوزه در تحصیل همپای با تهذیب را نصبالعین قرار داد و بر محاسبه و مراقبه در گفتار و رفتار و تأسی بر سیره بزرگان در اخلاق به ویژه پدر بزرگوارش کوشید.
حرکت علمی
تلمذ آیت‌الله اعرافی در برابر این قله‌های علم و تقوا در روزگار خود و آشنایی او با افکار و اندیشه‌ها، سبک و سیره آنان از آیات قرآن و کلام اهل‌بیت(علیه‌‌‌السلام) فضای فکری و اخلاقی او را چنان شکل داد تا بتواند در مرحله نوین ورود حوزه‌های علمی به جهان نو، با دستی پر به سراغ مباحث اجتماعی و پدیدهای نوظهور در عرصه اندیشه و علم گام بگذارد، در این مسیر فراگیری زبان‌های عربی و انگلیسی و مطالعات فراوان او در رشته‌های ریاضی و فلسفه غرب، علوم انسانی و اجتماعی و کتبی که نوعاً در حوزه متداول نبوده است کمک شایانی به او در درک درست از فضای جدید جامعه شد، بااین‌همه شرکت او در دوره تحقیقاتی تعلیم و تربیت و علوم انسانی دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه) او را به رسیدن الگویی در چگونگی برخورد، نقد و یا گفتگو با مکاتب و اندیشه‌های نوین کمک کرد و از همه مهم‌تر به شناخت و ارتباط با نسل جدید حوزه و دانشگاه رهنمون ساخت و در طول چهار دهه گذشته همواره با دانشگاه‌های داخل و خارج در عرصه بینالملل در ارتباط و در دانشگاه‌های گوناگون تدریس کرده است.
آیت‌الله اعرافی در زمان تحصیل با پر کردن روزهای تعطیل خود به مباحثه تفسیر المیزان و نهج‌البلاغه و سایر کتب علمی پرداخت و منظومه فکری و علمی و اخلاقی خود را با نورانیت کلام وحی و اهل‌بیت(علیه‌‌‌السلام)؛ منور کرد. سرانجام این حرکت فرهنگی و اجتماعی او به جهتدهی مطالعات و پژوهش‌های کتابخانهای و میدانی در تعلیم و تربیت رساند و ضرورت و خلأ در این بخش او بر آن داشت که با نوآوری و تطبیق مباحث موجود در کتب قدما با مباحث امروزین به تدریس فقه التربیه پرداخته و درزمینهٔ علوم انسانی و فلسفه آن و بهویژه حوزه علوم تربیتی و فلسفه تربیتی، ابواب جدید فقهی ازجمله فقه تربیتی، فقه روابط اجتماعی، فقه اخلاق را پایه‌ریزی کند، به‌گونه‌ای که جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی ویژه نوآوری و نظریه‌پردازی در رشته تعلیم و تربیت اسلامی به او اعطاء شد. این جهتدهی سال‌ها تحقیق و تبلیغ و تدریس در حالی صورت گرفت که وی در عرصه تدریس، تدریس اسفار اربعه و خارج فقه و اصول را ادامه و با دارا بودن شاگردانی در فقه، اصول و فلسفه در زمره اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم قرار گیرد.
آیت‌الله اعرافی به دلیل مطالعات فراوان در علوم مختلف و مشاهده مراکز علمی و حوزوی در بسیاری از کشورهای جهان از نزدیک و حضور فعال در همایش‌ها و کنفرانس علمی و دینی بین‌المللی در کنار تسلط بر علوم حوزوی و تدریس سطوح عالی حوزه از معدود شخصیت‌های علمی و دینی است که در دوره گذار حوزه‌های علمیه به مقطعی جدید ورود انقلاب اسلامی به دهه چهارم، یعنی دهه تقابل و تعامل گفتمان‌ها، گفتمان‌ها و پدیده‌های نوین فکری، سیاسی و اجتماعی را رصد و آسیب‌شناسی و فرصت‌ها و تهدیدها را فهرست می‌کند. آثار و مسئولیت‌های علمی و اجرایی آیت‌الله اعرافی به‌خوبی بیانگر جایگاه مذهبی، مردمی، علمی و اخلاقی ایشان است به‌گونه‌ای که او در عین قرار داشتن در جایگاه یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ارتباط با فضلا و روحانیون و بدنه حوزه و مؤسسات علمی، در قم در جایگاه امام‌جمعه قم ارتباط تنگاتنگی با مردم داشته و در جایگاه مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور با نخبگان حوزوی در ارتباط است.
بینش سیاسی و اجتماعی
آیت‌الله اعرافی که خود از خانه جهاد و اجتهاد برخاست و از همان دوران کودکی مبارزه پدر و حضور مبارزین نهضت را در منزل از نزدیک دید، در دوران نهضت همراهی و همگامی با مخالفان و مبارزان را تجربه کرد و در سن 16 سالگی به زندان افتاد، پس از پیروزی انقلاب لحظهای در دفاع از ارزش‌های به‌دست‌آمده آرام ننشست. او در سال‌های دفاع مقدس بارها در جبهه‌های جنگ حضور یافت و مشوق رزمندگان اسلام بود. باروحیه ولایت مداری درصحنه‌های سخت و دشوار، در کنار مردم پاسدار خون شهدا و ارزش‌های به‌دست‌آمده بوده و بر اساس تکلیف مداری، هرگز از وظیفهای که اسلام و انقلاب بر دوش او نهاده شانه خالی نکرده است.
تأکید بر ولایت‌فقیه، پاسداری از ارزش‌های الهی و انسانی به‌دست‌آمده از خون شهدا، احترام به مردم‌سالاری دینی و قانون و رأی مردم، رسیدگی به نابسامانی‌های اجتماعی چون بیکاری و تورم و رعایت اخلاق و ادب اسلامی در عرصه سیاست و .... از مبانی و دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی ایشان است.
مسئولیت‌های اجرائی:
امامت جمعه شهر مقدس قم
مدیر حوزه‌های علمیه کشور
جامعه المصطفی العالمیه/ هیئت امناء/ رئیس
شورای عالی انقلاب فرهنگی/ عضو حقیقی
شورای فرهنگ عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی/ پژوهشی/ عضو
جامعه المصطفی العالمیه/ علمی– اجرایی/ رئیس/ سابقاً
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم / پژوهشی- آموزشی- اجرایی/ رئیس/ سابقاً
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم/ پژوهشی/ مدیر گروه علوم تربیتی/ معاون پژوهشی/ سابقاً
مرکز جهانی علوم اسلامی/ علمی- اجرایی/ رئیس/ سابقاً
شورای فرهنگی- اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری/ پژوهشی- اجرایی/ عضو/ سابقاً
مؤسسه آموزشی- پژوهشی امام خمینی (ره) قم/ پژوهشی/ مدیر گروه علوم تربیتی/ سابقاً
مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس / علمی - اجرایی / عضو هیئت امناء/ سابقاً
مرکز خدمات حوزه‌های علمیه/ عضو هیئت‌مدیره
کمسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی/ عضو
امامت جمعه شهرستان میبد (استان یزد)
حوزه علمیه برادران و خواهران میبد/ مسئول
دانشگاه پیام نور، دانشکده الهیات، دانشگاه علمی- کاربردی، علوم قرآنی و مرکز تحقیقات ژنتیک میبد/ عضو هیئت امناء
مؤسسه بین‌المللی هدی / اجرایی / عضو هیئت امناء/ سابقاً
حوزه علمیه قم / علمی اجرایی / معاون پژوهشی/ سابقاً
کنگره دین‌پژوهان کشور / پژوهشی / عضو/ سابقاً
فصلنامه حوزه و دانشگاه / اجرایی / مدیرمسئول
دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم / اجرایی / عضو هیئت امناء/ سابقاً
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم/ عضو
شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم/ عضو
سند چشم‌انداز آموزش‌وپرورش/ ناظر
شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور/ عضو
موسسه اشراق و عرفان/ مؤسس/ رئیس هیئت‌مدیره
سوابق تحقیقاتی
فلسفه تعلیم و تربیت / مؤلف
اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام / مجری
در باب استعداد آدمی / مجری
آراء تربیتی دانشمندان مسلمان (5 جلدی)/ مجری
نظام تربیت اسلامی (سه جلد) / مجری
سیره تربیتی پیامبر و ائمه (ع) (سه جلد) / مجری
نقش تربیت‌معلم / مشاور و ناظر
ارتباط معرفتی علوم تربیتی و اسلام / مشاوره و ناظر
مجموعه مقالات / مجری، استاد راهنما و مشاور
سوابق آموزشی
کتاب‌های مربوط به فقه و اصول در دوره سطح حوزه/ حوزه علمیه قم
فلسفه اسلامی، کتاب‌های بدایه, نهایه, اسفار و منطق / حوزه علمیه قم
خارج فقه: کتاب‌های قضاء و شهادات و حدود / حوزه علمیه قم
خارج اصول فقه / حوزه علمیه قم
فقه التربیه / حوزه علمیه قم
عرفان اسلامی. کتاب تمهید القواعد/ مرکز جهانی علوم اسلامی
فلسفه تعلیم و تربیت و تربیت در قرآن و روایات / دانشگاه تربیت مدرس تهران - دانشگاه تربیت‌معلم تهران
تربیت اسلامی / مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی (ره) قم و مراکز تخصصی تبلیغ و تفسیر حوزه
فلسفه اخلاق / مؤسسه امام خمینی و مراکز تخصصی حوزه
فلسفه / دانشگاه سپاه قم
فقه و اصول / دانشگاه قم (مدرسه عالی قضایی)
دروس معارف / دانشگاه علامه طباطبایی تهران[۱]
وحدت از نگاه آیت‌الله اعرافی
آیت‌الله اعرافی طی سخنانی در مرکز خبر “جامعة المصطفی”، در 8 بهمن ماه 1391، دو خطر بزرگ جهان اسلام را مورد توجه قرار داد و گفت: «…امروز دو خطر بزرگ جهان اسلام را تهدید می‌کند، خطر اول تجزیه مرزهای کشورهای اسلامی است که این خطر در سودان که کشور بزرگ اسلامی بود اتفاق افتاد و به دو کشور تجزیه شد و همچنین این طرح دشمن در سوریه که محور مقاومت است و کشورهای ترکیه، پاکستان، بنگلادش و افغانستان دنبال می‌شود. تفرق مذهبی دومین خطر بزرگ کشورهای اسلامی از سوی دشمنان است. دشمنان به دنبال ایجاد اختلافات قومی و مذهبی در میان کشورهای اسلامی هستند تا توان و قدرت ایمانی و اسلامی را از امت اسلام بگیرند تا قدرت نفس کشیدن در مقابل آنها در منطقه باقی نماند اما شیعه و سنی هر چند افکار متفاوتی دارند هر دو از آن اسلامند و باید وحدت و همبستگی خود را حفظ کنند…»[۲]