ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌

از ویکی‌وحدت
نسخهٔ تاریخ ‏۱۳ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۶ توسط Hadifazl (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - 'جلال الدین' به 'جلال‌الدین')
ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌
ابن باجه.jpg
نام کاملابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌
نام‌های دیگرابن‌ ابی‌ حِجَّة
اطلاعات شخصی
سال تولد۵62 ق، ۵۴۶ ش‌، ۱۱۶۷ م
محل تولدقرطبه
سال درگذشت۶43 ق، ۶۲۴ ش‌، ۱۲۴۶ م
محل درگذشتمیورقه
دیناسلام، اهل‌سنت
استادانابوالقاسم‌ عبدالرحمان‌ شرّاط قرطبی‌،ابوالولید هشام‌ بن‌ عبدالله‌ حاکم‌
آثار
  • منهاج‌ العباد، تسدید اللسان‌ لذکر انواع‌ البیان‌ فی‌ العربیة، تفهیم‌ القلوب‌ آیات‌ علاّم‌ الغیوب‌، مختصر التبصرة
فعالیت‌هاقاضی و خطیب

اِبْن‌ِ اَبی‌ حِجّه‌ ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌ معروف‌ به‌ ابن‌ ابی‌ حِجَّة (۵۶۲ -۶۴۳ق‌/۱۱۶۷- ۱۲۴۵م‌)، محدث‌، قاری‌، نحوی‌ و قاضی‌ اندلسی‌.


شهرت

اگرچه‌ بعضی‌ از متأخرین‌ ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌ را ابن‌ حِجَّة نامیده‌اند [۱] اما با توجه‌ به‌ ثبت‌ ابن‌ ابّار[۲] و سیوطی‌ [۳] از متقدمین‌ و نیز حاجی خلیفه‌[۴] و مخلوف‌ [۵] وی‌ مشهور به‌ ابن‌ ابی‌ حِجّة بوده‌ است‌.

اساتید

وی‌ قرآن‌ و ادبیات‌ عرب‌ را در زادگاه‌ خویش‌ قرطبه‌ فرا گرفت‌ و نزد علمای‌ آن‌ دیار به‌ استماع‌ حدیث‌ پرداخت‌[۶]. بزرگ‌ترین‌ استاد وی‌ در قرائت‌ قرآن‌ و روایات‌ ابوالقاسم‌ عبدالرحمان‌ شرّاط قرطبی‌ (د ۵۸۶ق‌/۱۱۹۰م‌) است‌[۷]. او از ابوالولید هشام‌ بن‌ عبدالله‌ حاکم‌ (د ۶۰۳ق‌/۱۲۰۶م‌) حدیث‌ شنیده‌ و اجازه‌ گرفته‌ است‌، چنان‌که‌ از خلف‌ بن‌ عبدالملک‌ بن‌ بشکوال‌ (د ۵۷۸ق‌/۱۱۸۲م‌) و ابوالعباس‌ مجریطی‌ و ابو محمد بن‌ حَوْطِ الله‌ (د ۶۱۲ق‌/۱۲۱۵م‌) و دیگران‌ نیز روایات‌ اندکی‌ شنیده‌ است‌[۸][۹].

سرانجام

وی‌ در قرطبه‌ در صدر مدرسان‌ قرائت‌ قرآن‌ و عربی‌ قرار داشت‌ [۱۰] و پس‌ از سقوط قرطبه‌ به‌ دست‌ مسیحیان‌، ابن‌ ابی‌ حجة به‌ اشبیلیه‌ رفت‌ و قاضی‌ و خطیب‌ آن‌ شهر شد[۱۱]. وی‌ هنگامی‌ که‌ قصد داشت‌ از اشبیلیّه‌ با کشتی‌ به‌ شهر سبته‌ برود، خود و خانواده‌اش‌ اسیر رومیان‌ شدند و به‌ مَیورقه‌ (یا مَنورقه‌ [۱۲]) منتقل‌ و با پرداخت‌ فدیه‌ آزاد شدند[۱۳]اما ابن‌ ابی‌ حجة پس‌ از ۳ روز در میورقه‌ بر اثر شکنجه رومیان‌ جان‌ سپرد[۱۴] بر طبق‌ بعضی‌ روایات‌ وی‌ بر روی‌ دریا پیش‌ از رسیدن‌ به‌ میورقه‌ در زیر شکنجه‌ کشته‌ شده‌ است‌[۱۵].

آثار

ابن‌ ابار برخی‌ از آثار او را به‌ این‌ شرح‌ نام‌ برده‌ است‌: منهاج‌ العباد، تسدید اللسان‌ لذکر انواع‌ البیان‌ فی‌ العربیة تفهیم‌ القلوب‌ آیات‌ علاّم‌ الغیوب‌، مختصر التبصرة[۱۶] و سیوطی‌ از کتاب‌ الجمع‌ بین‌ الصحیحین‌ [۱۷] نام‌ برده‌ است‌. در فهارس‌ اثری‌ از این‌ کتاب‌ها نیست‌. ابن‌ ابی‌ حجة طبع‌ شعر داشته‌ و سیوطی‌[۱۸] شعر او را سست‌ خوانده‌ است‌.

پانویس

  1. خوانساری‌، محمدباقر، ج۱، ص۳۱۹، روضات‌الجنات‌، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۲م‌
  2. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  3. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌
  4. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۵۹۹، استانبول‌، ۱۹۴۱م‌
  5. مخلوف‌، محمد، ج۱، ص‌۱۸۲، شجرة النور الزکیة، بیروت‌، ۱۳۴۹ق‌
  6. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌
  7. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  8. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  9. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌
  10. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  11. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  12. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌
  13. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌
  14. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  15. ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۳۶، غایة النهایة، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌
  16. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌
  17. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌
  18. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌