ریاض الصلح

ریاض الصلح
نام کامل	ریاض صلح
اطلاعات شخصی
سال تولد	۱۳۱۲ م، ۶۹۰ ش‌، ۷۱۱ ق
محل تولد	بیروت
فعالیت‌ها	نخست‌وزیر لبنان

ریاض الصلح نخست‌وزیر و سیاستمدار لبنانی است.

تولد

او در ۱۵ صفر ۱۳۱۲/ ۱۸ اوت ۱۸۹۴ در بیروت به دنیا آمد. ریاض به خاندان بزرگ سنّی الصلح نسب می‌برد که از صاحب منصبان سیاسی بودند. پدرش رضاالصلح فرماندار چند شهر از جمله نبطیه در لبنان بود.

تحصیلات

ریاض الصلح تحصیلات خود را در بیروت گذراند و در ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸ که پدرش نماینده بیروت در مجلس نمایندگان عثمانی (مجلس مبعوثان) شد، همراه خانوادهاش به استانبول رفت و در ۱۳۲۸/ ۱۹۱۰ در دانشکده حقوق استانبول به تحصیل مشغول شد

فعالیت‌های سیاسی

او همزمان به جمعیت العربیة الفتاة (جمعیت جوانان عرب) پیوست. این جمعیت خواستار خودمختاری عربها در چهارچوب حکومت عثمانی بود. ریاض پس از فارغالتحصیلی و پایان دوره نمایندگی پدرش، در ۱۳۳۱/ ۱۹۱۳ همراه خانواده به بیروت بازگشت و فعالیت‌های سیاسی خود را با گروهی از اعضای جمعیت العربیة الفتاة، که در بیروت مستقر بودند، ادامه داد. حکومت عثمانی او را در ۱۳۳۳/ ۱۹۱۵ به دلیل ارتباط با امیرفیصل اول، فرزند شریف حسینبن علی، که بر ضد حکومت عثمانی قیام کرده بود، دستگیر و زندانی کردند. در همین زمان پدرش نیز به دلیل فعالیت‌های سیاسی و مخالفت با حکومت عثمانی به زندان افتاد.

دادگاه نظامی عثمانی در ۱۳۳۴/ ۱۹۱۶ ریاض الصلح و پدرش را به تبعید در آناطولی محکوم کرد که تا ۱۳۳۶/ ۱۹۱۸ ادامه داشت . ریاض الصلح پس از بازگشت از تبعید با پدرش به دمشق رفت زیرا امیرفیصل در این زمان با شکست دادن عثمانیها آنجا را تصرف کرده و پادشاهی عربی سوریه شامل سوریه، لبنان، فلسطین و اردن را تشکیل داده بود. پدر ریاضال صلح به سمت وزیر کشور در حکومت امیرفیصل انتخاب و ریاض نیز فرماندار شهر صیدا شد، اما ریاض الصلح پس از مدتی براثر فشار فرانسویها از مقام خود استعفا داد و به دمشق بازگشت.

او سپس به حزب الاستقلال العربی پیوست، که متشکل از ملیگرایان عرب بود و بر ضد استعمار فرانسه فعالیت می‌کرد. در ۱۳۳۸/ ۱۹۲۰ که ارتش فرانسه در جنگ مَیَسلون، ملیگرایان عرب را شکست داد و دمشق را تصرف کرد، ریاض الصلح ناگزیر به قاهره و سپس به بیروت رفت. دادگاه نظامی فرانسه به طور غیابی وی را به سبب حمایت از امیرفیصل و فعالیت‌های ضد فرانسوی به اعدام محکوم کرد. ریاض الصلح ناگزیر از بیروت به فلسطین رفت که زیر سلطه فرانسویها نبود. او در ۱۳۰۰ش/ ۱۹۲۱ در مجمع سوری ـ فلسطینی در ژنو شرکت کرد. ریاض الصلح که تا ۱۳۰۳ش/ ۱۹۲۴ در فلسطین، مصر و اروپا زندگی می‌کرد پس از اینکه دولت فرانسه او را بخشید، به بیروت بازگشت . ریاض الصلح در بیروت به اتفاق دوستش خیرالدین الاحْدَب، روزنامه العهد الجدید را تأسیس کرد. خط مشی روزنامه مخالفت با استعمار فرانسه و کوشش برای استقلال لبنان و سوریه بود. بنابراین، فرانسویها چندین بار آن را توقیف کردند. ریاض همزمان به کشورهای مختلفی سفر کرد و مبارزه با استعمار فرانسه را ادامه داد.

با آغاز قیام مردم سوریه بر ضد استعمار فرانسه در ۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵، ریاض الصلح برای حمایت از قیام به ژنو، مقرّ جامعه ملل، و چند کشور اروپایی سفر کرد. در پی این فعالیت‌ها، فرانسویها او را در ۱۳۰۵ش/ ۱۹۲۶ در بیروت دستگیر و زندانی کردند، اما او پس از مدتی از زندان فرار کرد و به اروپا رفت. در ۱۳۰۷ش/ ۱۹۲۸ که ملیگرایان سوریه حزب تجمع ملی (الکُتْلَة الوطنیة) را تأسیس کردند، ریاض نیز به این حزب پیوست . ریاض الصلح در ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳ در بیروت افزون بر کار وکالت، فعالیت‌های ضداستعماری خود را نیز ادامه داد. در ۱۳۱۴ش/ ۱۹۳۵، دولت فرانسه وی را به سبب نقش مهمی که در اعتصابات کارگری داشت، دو ماه به قامِشْلی در سوریه تبعید کرد. پس از پایان تبعید، ریاض در فلسطین با دیوید بنگوریون و دیگر شخصیت‌های برجسته جنبش صهیونیسم دیدار کرد تا از حقوق فلسطینیها دفاع کند، اما کوشش‌های او برای کاستن مهاجرت یهودیان به خاورمیانه و نفوذ آنها در آنجا، نتیجه ای نداشت . ریاض الصلح در ۱۳۱۶ش/ ۱۹۳۷ نامزد انتخابات مجلس در بیروت شد، اما پس از قطعیشدن شائبه تقلب در انتخابات از آن کناره گرفت. در ۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱ به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ـ۱۹۴۵)، اوضاع اقتصادی لبنان وخیم شد. در چنین اوضاعی ریاض الصلح اعتصابات مردمی را رهبری می‌کرد که به استعفای دولت انجامید. او بار دیگر در ۱۳۲۲ش/ ۱۹۴۳ در انتخابات مجلس شرکت کرد و به نمایندگی انتخاب شد.

در ۲۹ شهریور ۱۳۲۲/ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۳، مجلس لبنان بِشاره خوری را به ریاست‌جمهوری انتخاب کرد، او نیز ریاض الصلح را به نخست‌وزیری و نیز وزارت دارایی برگزید.ریاض الصلح و بشاره خوری قانون اساسی لبنان را اصلاح کردند. براساس این تغییرات، همه قوانین راجع به تحت الحمایگی فرانسه لغو شد و لبنان کشوری عربی، مستقل و تجزیه ناپذیر به شمار آمد که در آن مسلمانان و مسیحیان حقوق برابر داشتند. این اصول که بعدها به میثاق ملی لبنان معروف شد، در ۱۶ آبان ۱۳۲۲/ ۸ نوامبر ۱۹۴۳ به تصویب مجلس لبنان رسید. فرانسویها در واکنش به این میثاق، در ۱۹ آبان/ ۱۱ نوامبر، بشاره خوری، ریاض الصلح و شماری از وزیران و اعضای مجلس را دستگیر و زندانی کردند. فرانسویها مجلس را نیز منحل و امیل اده را به سممَت رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر منصوب کردند. مردم لبنان در واکنش به این اقدامات، تظاهرات گستردهای برپا کردند و سیاستمداران نیز از عضویت در هیئت دولت امیل اده خودداری کردند. سرانجام در ۳۰ آبان/ ۲۲ نوامبر و براثر فشار و اعتراضهای گسترده مردم، دولت فرانسه زندانیان را آزاد و پایان تحت الحمایگی و استقلال لبنان را اعلام کرد. ریاض الصلح نیز بار دیگر نخست‌وزیر لبنان شد. او از ۱۳ تیر ۱۳۲۳/ ۱۳ ژوئیه ۱۹۴۴ تا ۲۹ دی ۱۳۲۳/ ۱۹ ژانویه ۱۹۴۵ یکبار و از ۲۳ آذر ۱۳۲۵/ ۱۴ دسامبر ۱۹۴۶ تا ۲۵ بهمن ۱۳۲۹/ ۱۴ فوریه ۱۹۵۱، چهار بار متوالی از سوی بشاره خوری نخست‌وزیر شد.

ریاض الصلح در این دوره بیشتر به سیاست خارجی توجه داشت، ازاین رو، در اداره امور کشور با مشکلات زیادی مواجه شد. لبنان در آن زمان ساختار اداری مناسبی نداشت و طایفه گرایی و منازعاتِ برآمده از آن، اداره امور کشور را دشوار کرده بود. فرانسویها در ۱۳۲۵ش/ ۱۹۴۶ درموافقتنام‌هایی با ریاض الصلح نیروهای خود را از لبنان خارج کردند. پس از آنکه سازمان ملل در ۱۳۲۶ش/ ۱۹۴۷ تصمیم به تقسیم فلسطین گرفت. ریاض با سران بعضی از کشورهای عربی که در ۱۳۲۷ش/ ۱۹۴۸ در تدارک حمله به اسرائیل برآمده بودند، مذاکره و آنها را به شرکت در این جنگ ترغیب کرد. براثر این کوشش‌ها، ارتش عربی مشترکی تشکیل شد که ارتش لبنان نیز جزو آن بود، اما آنها در این جنگ شکست خوردند. در ۱۵ خرداد ۱۳۲۹/ ۵ ژوئن ۱۹۴۹، اعضای حزب ملیگرای اجتماعی سوریه (الحزب السوری القومی الاجتماعی) که خواهان تأسیس سوریه بزرگ بودند، به رهبری آنطوان سعاده شورش مسلحانه کردند، اما نیروهای امنیتی لبنان شورش آنها را سرکوب کردند و آنطوان سعاده به دستور ریاض الصلح به اتهام شورش مسلحانه دستگیر و به اعدام محکوم شد.

مشکلات اقتصادی و سیاسی در ۱۳۲۹ش/ ۱۹۵۰ و ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱ سبب شد تا مخالفانی که خواستار اصلاحات بودند، بیش از پیش به دولت انتقاد کنند. اقدام شتابزده ریاض الصلح در اعدام آنطوان سعاده نیز انتقادهای زیادی برانگیخت. از سوی دیگر، دخالتهای سلیم خوری، برادر بشاره خوری، در امور کشور، موجب اختلاف میان ریاض الصلح و بشاره خوری شد، که در پی آن ریاض الصلح در ۲۴ بهمن ۱۳۲۹/ ۱۳ فوریه ۱۹۵۱ استعفا داد.

ترور

در ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱، ریاض الصلح با دعوت رسمی ملک عبداللّه بن حسین، پادشاه اردن، به آن کشور رفت و در ۲۴ تیر ۱۳۳۰/ ۱۶ ژوئیه ۱۹۵۱ در راه بازگشت، در فرودگاه عمان چند تن از اعضای حزب ملی‌گرای اجتماعی سوریه او را ترور کردند. جنازه وی به بیروت منتقل و در همانجا به خاک سپرده شد.