اسلام و جریان‌های دینی در آمریکای لاتین (مقاله)

در بررسی وضعیت اسلام و جریانات دینی در آمریکای لاتین که در خبرگزاری حوزه منتشر شده مشکلات و چالش‌های پیش روی مسلمانان منطقه مورد بررسی قرار گرفته است.

فقدان آمار دقیق بانک اطلاعات دقیق و مراکز اسلامی منطقه

متأسفانه آمار و تحلیل‏های دقیق و منصفانه‏ای درباره وضعیت مسلمانان در منطقه وجود ندارد. لذا فقدان آمار دقیق و واقعی، یکی از مشکلات جدی در مورد مسلمانان قاره آمریکاست، چرا که اغلب موسسات آماری در دست مخالفین اسلام است و لذا تعداد زیادی از مسلمانان را جزو آمار مسلمین منظور نکرده‏ اند یا به خاطر تبلیغات اسلام‏ هراسی و تبعات مختلف اظهار اسلام، عده زیادی از مسلمانان منطقه، خود را مسلمان معرفی نکرده‌‏اند. عدم ارائه دقیق آمار تعداد مسلمانان این قاره موجب آن شده تا رقم مسلمانان در منابع گوناگون، مختلف ذکر شود.

استحاله مسلمانان و دور شدن از فرهنگ اسلامی

غالب اعراب مسلمان به مرور زمان و در جریان پیچیدگی ‏های حاصل از نسل‏های دو رگه بعد از خود(از جمله ازدواج با بومیان، مسیحیان و اختلاط نژادی، مسائل اجتماعی، اقتصادی و...) و تحت تأثیر تبلیغات رسانه‎ها و فشار حاکمیت‏ها، عملاً در جامعه غالب مسیحی مستحیل شدند و به تغییر دین و پذیرش مسیحیت کاتولیک یا پروتستان رو می‌‌‎آورند یا اظهار بی­دینی می‌‌‌­کنند.

تبلیغات منفی علیه اسلام و مسلمانان

حمله گسترده رسانه‏ای علیه اسلام به همراه فقدان تلاش‏های قابل توجه برای تبیین معارف و احکام اسلامی، تا حد زیادی از گرایش گسترده مردم جلوگیری کرده است. در این میان نباید از نقش رسانه ‏های غربی و وابسته به نظام سرمایه ‏داری و صهیونیسم در منطقه غافل شد که آنها چهره‏ ای غیرواقعی از اسلام ترسیم می‌‌‏کنند اما در برخی اوقات، همین تبلیغات منفی موجب کنجکاوی مردم و آشنایی و حتی گرایش آنها به اسلام شده است. متأسفانه با توجه به قدمت حضور مسلمانان و اعراب و مشارکت آنها در توسعه مناطق و کشورهای منطقه، هنوز هم به آنها به چشم غریبه و خارجی نگریسته می‌‌‌شود و گاهی به عنوان یک غیربومی با چشم ترس به آنها نگریسته می‌‌‏شود.

فقدان رسانه‏‌های اسلامی مهم برای مردم منطقه

در این که مسلمانان منطقه و کشورهای اسلامی در بعد رسانه‏ای ضعیف هستند، شکی نیست به این خاطر، رسانه‏ای جدی برای معرفی جامع و کامل و جذاب از اسلام برای مردم منطقه وجود ندارد. اما در مقابل تبلیغات رسانه‏ای غرب پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به ویژه پس از 11سپتامبر، علیه اسلام و مسلمانان و هم‌چنین توجه و حساسیت سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی کشورهای منطقه روی جوامع و گروه‌های مسلمان منطقه بیشتر شده است. هم اکنون تبلیغ گسترده فرقه‏های مختلف مسیحیت در کشورهای آمریکای لاتین و بی‌توجهی جهان اسلام نسبت به این مسأله، هویت دینی مسلمانان منطقه را تهدید می‌‌کند، مسلمانان این کشورها به وی‍ژه برزیل و آرژانتین به شدت نیازمند یک شبکه ماهواره‌ای اسلامی به زبان پرتغالی و اسپانیولی هستند.
خالد تقی‏الدین ، دبیرکل اتحادیه مؤسسه‌های اسلامی برزیل در این زمینه می‌‌‏گوید: متأسفانه مسلمانان برزیل از داشتن رسانه‌های ارتباطی از قبیل روزنامه و شبکه ماهواره‌ای محروم هستند. ویمی‏افزاید: در حال حاضر، مؤسسه‌های تبلیغاتی قوی که نقش مهمی در تقویت ارتباط میان جهان اسلام و اقلیت مسلمانان برزیل ایفا کند، وجود ندارد.

کمبود منابع اسلامی به زبان‌های رایج منطقه

مشکل جدی دیگر برای مسلمانان به ویژه تازه مسلمانان، کمبود منابع و متون اسلامیبه زبان‎های رایج منطقه است. متأسفانه غالب منابع به زبان عربی، اسپانیولی و پرتغالی بوده و از تنوع و جذابیت لازم برخوردار نیستند. از سویی بسیاری از مردم مناطق دیگر هستند که به زبان‌های دیگری چون کچوا، کریول و گروه‌های مختلف سرخ‌پوستی صحبت می‌‎کنند که از زبان‌های یاد شده هم بهره‌ای نمی­برند.
برای نمونه، «سمیر الحائک»، نویسنده و مؤلف مسلمان بزریلی، کمبود کتاب و منابع اسلامی به زبان پرتغالی در برزیل را مانع بزرگی در زمینه گسترش دین اسلام در این کشور می‌‌‏داند. وی می‌‌‏گوید: مردم برزیل علاقه زیادی به آگاهی از آموزه‌های ادیان دارند و دین اسلام نیز در این کشور با استقبال روز افزونی مواجه است؛ اما متأسفانه کمبود کتاب‌ها و منابع اسلامی به زبان پرتغالی مانعی جدی در نشر این دین در بزریل به شمار می‌‌رود.

کمبود مراکز اسلامی و آموزشی در منطقه

یکی دیگر از مشکلات این منطقه نداشتن مسجد و مرکز و مدارس اسلامی برای آموزش احکام دینی به فرزندان و خانواده‏‌ها است. نداشتن مسجد باعث شده است که این مسلمانان احساس هویت جمعی نکنند و از احوال یکدیگر کمتر مطلع باشند. البته این‌گونه هم نیست که به بهانه نداشتن مسجد، از جلسات مذهبی و قرائت قرآن غافل شوند، بلکه این نوع جلسات را خانگی اداره می‌‏کنند. اما داشتن مسجد، ثمرات و برکات بسیار بیشتری دارد و مسجد و مرکز اسلامی به مسلمانان هویت اجتماعی می‌‏دهد و آنها را در کنار هم گرد می‌‏آورد و باعث می‌‏شود مسلمانان ارتباط خود را با یکدیگر حفظ کنند و آزادانه به انجام مناسک دینی بپردازند و از سویی دیگر، باعث می‌‏شود که غیر مسلمانان هم نوع نگاهشان به آنها تغییر کند.

تقی ‏الدین، دبیرکل اتحادیه مؤسسه‌های اسلامی برزیل، تصریح می‌‏‌کند: وضعیت آموزش علوم اسلامی و زبان عربی در بزریل رضایت‌ بخش نیست و مدارسی که در زمینه آموزش اسلام فعالیت می‌‌کنند، بسیار اندکند که این مدارس از شیوه‌های جدید آموزشی و امکانات محروم هستند.وی در گفتگویی دیگر می‌‌گوید از ۱۲۰ مسجد مسلمانان در برزیل، تنها چهل مسجد امام جماعت دارند. نبود ائمه جماعات برای این تعداد از مساجد برزیل سبب شده است آنها در خطر تعطیلی و توقف فعالیت قرار بگیرند.

فراموشی زبان عربی به عنوان زبان قرآن در بین مسلمانان و به ویژه در می‌ان اعراب مهاجر منطقه هم از تبعات دیگر این مسأله است. طی دهه ‏های اخیر، آموزش زبان عربی در میان نسل اعراب مهاجر به مانند اهمیت مسائل مذهبی کاسته شده بود ولی در دهه اخیر، حرکت‏های خوبی برای آموزش زبان عربیو مسائل مذهبی آغاز شده است و نسل جدید هم با توجه به رویدادها و اتفاقات بین‏ المللی که خصوصاً در جهان اسلام رخ می‌‏دهد، اهتمام جدی‏تری برای آموزش زبان عربی و فهم مسائل دینی از خودشان نشان داده‏اند. اما با این وجود، می‌زان معلومات دینی عموماً ناچیز و کم است، ولی انگیزه بالایی در بین آنها برای آشنایی بیشتر با اسلام و قرآن وجود دارد که همین امر باعث امیدواری مبلغان مسلمان در منطقه شده است.

این موارد سخنان نمایندگان اسلامی در کشور برزیل است که بیشترین جمعیت مسلمانان را در منطقه آمریکای لاتین دارد و خود گویای وجود مشکلاتی بیشتر و حادتر در دیگر کشورهای منطقه نیز است.

مشکلات اجرای شریعت برای مسلمانان

مسلمانان منطقه برای اجرای دستورات شریعت در این کشورها در غالب مناطق آزاد نیستند و بنا به علل متعدد، با مشکلات و سخت‎گیری‏هایی برای انجام شریعت اسلامی مواجه می‌‏شوند؛ مشکلاتی که برخی دولت‏ها و گروه‌های نژادپرست و وابسته به نظام سرمایه ‏داری و صهیونیسم بین ‏الملل، برای مسلمانان ایجاد می‌‏کنند و رسانه‏‌های غربی بدان دامن می‌‏زنند و کشورهای اسلامی در رفع این مشکلات گام­های اساسی بر نمی‏دارند.

لذا نباید از فشارهای دولتی و نگاه خصمانه آنها در برخی از کشورهای منطقه علیه مسلمانان و اسلام غافل شد. در برخی از کشورها ـ خصوصاً کشورهایی که همسویی بیشتری با نظام سرمایه‏ داری و ایالات متحده آمریکا دارند ـ نظر دولت‏ها و رسانه ‏ها نسبت به اسلام و مسلمانان نظر خوبی نیست، با این‌که مسلمانان بیشتر از اقلیت‏های دیگر درصدد رعایت قانون و احترام به حقوق دیگر شهروندان هستند. مثلاً به خاطر عدم ذبح شرعی در برخی نواحی و مناطق، مسلمانان از خوردن گوشت خودداری می‌‏کنند. خوشبختانه با فعال شدن گروه‌های اسلامی، زمانی که مسلمانان به صورت جمعی در یک منطقه یا شهر یا محله ‏ای باشند سعی می‌‌کنند این مشکل را مرتفع نماید. در این خصوص باید گفت که جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر برخی از مواد گوشتی مورد نیاز خود را از این منطقه تأمین می‌‏کند و نمایندگانی برای نظارت بر ذبح شرعی به منطقه فرستاده است که عمدتاً در برزیل حضور دارند.

مسأله دیگر، نداشتن قبرستان ویژه مسلمانان در برخی شهرها و مناطق است. شاید برای یک مسلمان که در یک کشور اسلامی زندگی می‌‏کند این مسأله کم اهمیت باشد و آن را مشکل نداند ولی عدم اظهار هویت دینی، یکی از مشکلات جدی جوامع مسلمان در منطقه آمریکای لاتین است. این معضل باعث شده است مسلمانان پس از گذشت ده­ها سال، یک هویت جمعی نداشته باشند و بقیه مردم هم آنان را به عنوان یک اقلیت موثر و منسجم ندانند.

رواج فساد و فحشا در منطقه

یکی از مشکلات جدی مسلمانان در منطقه، مانند دیگر کشورهای اروپایی و آمریکایی، رواج فساد و فحشاست که خانواده ‏های مسلمان را دچار نگرانی فراوانی کرده است. دسترسی آسان به فیلم‏های غیراخلاقی و مراکز فساد، مشروبات الکلی و روابط آزاد بین دختر و پسر و... باعث شده است که جوانان مسلمان منطقه هم از این فضا تأثیر بپذیرند و گرایشات دینی کمرنگی پیدا کنند یا حتی این‌که از دین اسلام روی برگردانند و بی‏دین شوند یا به آیین‏‌های دیگر بگروند.

عدم خودباوری مسلمانان منطقه

یکی از سیاست‏های نظام سلطه و سرمایه ‏داری و کشورهای همسو و هم‎پیمانش درباره مسلمانان این بود که مسلمانان از فعالیت‏های سیاسی و رسانه‏ ای دور باشند. همین سیاست و تبلیغات شدید رسانه ‏ای علیه اسلام و کوتاهی کشورهای اسلامی در حمایت از مسلمانان منطقه باعث شده است که مسلمانان غالب مناطق آمریکای لاتین به خودباوری و اعتماد به نفس لازم نرسند تا بتوانند حضور اجتماعی، سیاسی و رسانه ‏ای موثر و منظمی‌داشته باشند. لذا نگاه نادرست و غیرجامع ساکنان مسلمان این منطقه و هم‌چنین دوری از فعالیت‏های سیاسی، اجتماعی و رسانه ‏ای باعث مشکلاتی برای خودشان شده است.

متأسفانه اغلب اقلیت‏های مسلمان منطقه در معرفی خود ضعیف عمل کرده و نتوانستند چهره صحیح از فرهنگ و اخلاق اسلامی را ارائه دهند و همین ضعف در تبیین و شناساندن اسلام از سوی مراکز اسلامی و مسلمانان باعث شده است که مردم منطقه تحت تأثیر رسانه ‏های غربی و تبلیغات منفی علیه اسلام قرار بگیرند. خوشبختانه در سال‌های اخیر، حرکت‏های خوبی از مجامع و گروه‌های مسلمان منطقه صورت گرفته است که به تأسیس سایت، مراکز اطلاع‏ رسانی و مراکز اسلامی روی آورده‏ اند و حضور فعال­تری در مسائل اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی به ویژه انتخابات دارند.

کمبود مبلغ اسلامی

یکی دیگر از مشکلات اصلی جوامع مسلمان در کشورهای آمریکای لاتین، کمبود مبلغ اسلامی زبان­دان به ویژه رهبران بومی آموزش دیده اسلامی است. صادق عثمانی، رئیس دپارتمان امور اسلامی مرکز اسلامی دعوت در سائوپائولو آمریکای لاتین می‌‏‌گوید: یک سوم از مساجد برزیل به علت فقدان امام جماعت تعطیل شده‌اند. تقی ‏الدین نیز اظهار می‌‏کند: به رغم اینکه حدود 120 مسجد در برزیل وجود دارد تنها 40 امام جماعت و خطیب در این کشور فعالیت می‌‌کنند.عبدالباقی عثمان، مدیر اجرایی مرکز لاتینی ـ آمریکایی پژوهش‌های اسلامی برزیل در‌این‌باره گفت: مسلمانان کشورهای آمریکای لاتین از کمبود مبلغان مسلمان رنج می‌‌برند. در حال حاضر، 120 مرکز اسلامی، مسجد و نمازخانه در برزیل وجود دارد که بیشتر این مساجد و مراکز اسلامی فاقد مبلغ و واعظ مسلمان هستند. از سوی دیگر، محسن بن موسی الحسنی، مدیر انجمن اسلامی ایالت پارانای برزیل در‌این‌باره می‌‏گوید: مشکل کمبود مبلغان و وعاظ مسلمان تنها به برزیل محدود نمی‌شود، بلکه مسلمانان تمامی کشورهای آمریکای جنوبی از این مشکل رنج می‌‌برند.حسین عوض، معاون دبیرکل سازمان اسلامی آمریکای لاتین و رئیس انجمن اسلامی پرو، نیزمی‏گوید: نبود ائمه مساجد و مبلغان مسلط به زبان اسپانیولی، مهم‌ترین مشکل پیش‌ روی تبلیغات اسلامی در حوزه آمریکای لاتین است.

محدود بودن ارتباطات مراکز اسلامی جهان اسلام با مسلمانان و مراکز اسلامی این منطقه

حضور رهبران و مبلغان اسلامی در کنفرانس‏های ادیان و گفتگوهای بین‏ الادیانی و حضور در رسانه‏‌ها و دانشگاه ‏ها و مراکز علمی و تحقیقاتی و استفاده از چنین فرصت‏ها و ابزارهایی منجر به شناساندن درست اسلام و تعالیم وآموزه‏های الهی این دین به مردم خواهد شد و قطعاً حساسیت‎ها و تبلیغات را کم و خنثی خواهد کرد. از سویی دیگر آنچه می‌‌‏تواند به جایگاه جوامع مسلمانان در منطقه کمک نماید مشارکت با دیگر ملت‌ها و دولت‏های منطقه در مبارزه با مشکلات اجتماعی و عمومی است؛ مشکلاتی چون مشروب، سوءاستفاده‏های جنسی، جنایت، ایدز، از بین بردن محیط زیست، مواد مخدر و...

فعالیت‏های تخریبی فرقه بهائیت

بهایی‏ها در راستای سیاست‏های آمریکا و کشورهای غربی، برای تضعیف عقاید و تفرقه بین مسلمانان و همسویی با سیاست‎های غربی به تبلیغ گسترده فرهنگ مشغولند. بهایی‌ها در حال حاضر بیشتر در پاناما، کاستاریکا، السالوادور و تا حدودی در شیلی حضور دارند. در گویان، سورینام، اکوادور، بولیوی، نیکاراگوئه، کلمبیا، پاراگوئه و دیگر کشورهای منطقه نیز حضور و فعالیت دارند ولی به نظر می‌‌‌رسد فعالیت‏های این فرقه در پاناما و کاستاریکا گسترده‌تر از سایر نقاط این منطقه است. در برخی از کشورها دانشگاه و مدرسه دارند.

از آنجایی که این گروه مورد حمایت آمریکا و غرب هستند، مانعی برای فعالیت­شان نیست. البته آمار دقیقی نیست که مردم چقدر به این ادیان و فرقه‌ها گرایش پیدا کرده‌اند، ولی سایت‌های بهائیت، آماری غیر واقعی از پیروان خود در منطقه ارائه می‌‌‏دهند. عمده ایرانیانی که به کشورهای آمریکای لاتین مهاجرت کرده‌اند، از فرقه ضاله بهائیتپیروی می‌‌­کنند. آنان بیشتر ترجیح داده‌اند در کشورهای آمریکای جنوبی که از امکانات مالی و اقتصادی بیشتریدارند و در عینحالاز جاذبه‌های توریستی برخوردار هستند، سکنی گزیدنند.

برای مثال فرقه بهائیت در بولیوی دارای طرفدارانی است و یک مرکزی بنام «مجمع ملی روحانیت بهاییان بولیوی» در شهر لاپاز، پایتخت این کشورمتعلق به این فرقه است و دارای یک ایستگاه رادیویی و یک دانشگاه در شهر سانتا کروز می‌‌‌باشند. مجمع ملی روحانیون بهائی با 540 مقر در پاناما نیز فعالیت دارد.بهائیان در کیتو، پایتخت اکوادورو هم‌چنین در پاراگوئهو کلمبیا فعالند و در اکوادور و پاراگوئه، یک مجمع ملی روحیانت بهائی دارند.گفتنی است علت اصلی گرایش مردم فقیر منطقه به این فرقه انحرافی، حمایت‏های مالی فراوان از پیروان، فقر مالی و وضعیت بد معیشتی مردم منطقه هست.
بهائیان آمریکای لاتین فعالیت‌های چشمگیری در سال‌های اخیر از خودشان نشان داده‌اند و در تلاشند در هر یک از کشورهای منطقه، ایستگاه رادیویی و یک دانشگاه و مرکز آکادمیک برای خود راه‌اندازی کنند. آنها در تخریب عقاید مسلمانان و هم‌چنین تخریب عقاید مردم درباره مسلمانان فعالند.

فعالیت‏های رژیم صهیونیستی و یهودیان در منطقه

تاریخ حضور یهودیان در آمریکای لاتین به سفر کریستف کلمب به این قاره در سال 1492 بر می‌‌‌گردد. در این سفر، 7 یهودی به همراه وی بودند. پس از آن، یهودیان که پناهگاه مناسبی برای فرار از تفتیش عقاید مذهبی در اروپا یافته بودند، در مستعمرات جدید اسپانیا و پرتغال سکنی گزیدند. امروزه آمریکای لاتین حدود 500 هزار یهودی دارند که بیشتر آنان در آرژانتین و برزیل زندگی می‌‌‌کنند.لذا رژیم صهیونیستی به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی و کشاورزی ارزش زیادی برای این منطقه قائل است و با توجه به تمرکز فراوان یهودیان در آرژانتین و برزیل، نفوذ فراوانی در این کشورها دارد.

خالد تقی‎الدین، دبیرکل اتحادیه مؤسسه‌های اسلامی برزیل در این‌باره می‌‌‎گوید: «آمریکای لاتین و به‌ویژه برزیل اخیرا در کانون توجه رژیم صهیونیستی قرار گرفته و سفارت رژیم اسرائیل در این قاره نقش مهمی ایفا می‌‌‌کند، این در حالی است که سفارت‌خانه‌های کشورهای اسلامی تنها به برگزاری مراسم‌ها و جشن‌هایی در مناسبت‌های رسمی بسنده می‌‌‌کنند و به مشکلات مسلمانان و گشودن باب گفت‌وگو و ارتباط با اقلیت‌‌های مسلمان توجهی ندارند.»

تفرقه بین گروه‌های تبلیغی و اسلامی در منطقه

هم اکنون با توجه به گسترده شدن فعالیت‎های تبلیغی گروه‌های مختلف اسلامی از جمله فارغ‏ التحصیلان عربستان، مصر، شبه قاره هند، ترکیه، آفریقای جنوبی و... به ویژه وهابیت و جماعت‌های تبلیغی، تفرقه بین گروه‌های تبلیغی و اسلامی در منطقه پررنگ‏تر شده است. در گذشته شیعیان و اهل سنت منطقه به عنوان مسلمان، در کنار یکدیگر زندگی می‌‌‌کردند، ولی با فشار وهابی‌ها ـ که آرژانتین مرکز آنان در آمریکای لاتین است ـ بین آنان اختلاف ایجاد شد و مراکزشان از یکدیگر جدا شد.

منابع

خبرگزاری حوزه