ابوذر
| نام کامل | جُندب بن جَناده غِفاری |
|---|---|
| کنیه | ابوذرّ |
| لقب | ابوذرّ غِفاری |
| زادروز | ۳۳ سال پیش از هجرت |
| زادگاه | |
| درگذشت | ۳۲ • قربذه |
| آرامگاه | |
| محل زندگی | مکه • مدینه • شام • ربذه |
| نسب • قبیله | طایفه بنی غِفار بن ملیل |
| دلیل شهرت | یکی از ارکان اربعه |
| نقش‌های برجسته | از یاران خاص امام علی(ع) • بیعت نکردن با ابوبکر • مقابله با عثمان • تبعید به شام و ربذه |
| دیگر فعالیت‌ها | مخالفت با خلفاء خصوصاً در واقعه سقیفه، منع نگارش حدیث، بخشش‌های بیت المال در زمان عثمان |
| زمان اسلام آوردن | چهارمین یا پنجمین نفر |
| حضور در جنگ ها | حضور در غزوات اُحُد یا خندق |
ابوذر غفاری جندب (بریر) بن جنادة بن کعیب بن صعیر از قبیله بنی‌غفار، معروف به ابوذر غفاری از صحابه بزرگ رسول‌خدا (ص) بود. ابوذر غفاری در اسلام از لحاظ معنوی و اخلاقی چهره برجسته‌ای است، وی پنجمین کسی بود که به اسلام گروید. ابوذر غِفاری از بزرگان صحابه پیامبراکرم(ص) و یاران امام علی(ع) و یکی از ارکان اربعه اسلام بود.
با رحلت پیامبر گرامی(ص) وی از معدود کسانی بود که بر امامت علی(ع) ثابت قدم ماند. در زمان خلافت عثمان[۱]، به نفوذ اشرافی‌گری و ثروت‌اندوزی در جامعه اسلامی و دست‌اندازی بنی‌امیه بر بیت‌المال اعتراض می‌کرد و این اعتراض به خلیفه[۲] باعث تبعیدش به ربذه شد. وی در ربذه درگذشت و توسط ابن مسعود و مالک اشتر و همراهانشان دفن شد. امام علی(ع) به نقل از پیامبر(ص) ابوذر را راستگوترین انسان‌ها خوانده است .
ولادت، نسب و اوصاف ظاهری
ابوذر بیست سال پیش از ظهور اسلام، در خانواده‌ای از طایفه غِفْار که از طوایف اصیل عرب به شمار می‌رود به دنیا آمد.[۳] پدرش جناده از فرزندان غفار و نام مادرش رمله بنت الوقیعه از طایفه بنی غفار بن ملیل بود.[۴] مورّخان می‌گویند در نام پدر ابوذر اختلاف است و از یزید، جندب، عشرقه، عبدالله و سکن نیز نام برده‌اند.[۵]
ابن حجر عسقلانی می‌نویسد: ابوذر مردی بلند قامت، گندمگون و لاغر اندام بود. [۶] ابن سعد او را فردی بلند بالا با مو و ریش‌های سفید معرفی می‌کند.[۷] ذهبی می‌گوید: ابوذر، مردی درشت و قوی هیکل با ریش‌های انبوه بود. [۸]
اسماء و القاب
او را به واسطه نام فرزندش ذَر، کنیه ابوذر داده‌اند؛ و بیشتر از نزد همه با این کنیه شناخته می‌شود اما نام اصلی او مورد اختلاف است و در کتب تاریخی، نام‌های مختلفی مانند بدر بن جندب، بریر بن عبدالله، بریر بن جناده، بریره بن عشرقه، جندب بن عبدالله، جندب بن سکن و یزید بن جناده اشاره شده است.[۹] اما آنچه مشهور و صحیح به نظر می‌رسد جندب بن یزید است. [۱۰]
همسر و فرزند
بنابر آن چه در منابع آمده، او فرزندی به اسم ذَرْ داشته کلینی و روایتی را نقل می‌کند که در باب وفات ذَر آمده است.[۱۱] همسرش را نیز امّ ذر گفته‌اند.[۱۲]
اسلام‌آوردن ابوذر
از زندگی پیش از اسلام ابوذر آگاهی چندان در دست نیست. بر پایه روایتی، در جاهلیت شبانی می‌کرد [۱۳] و دلیرانه یک‌تنه در برابر کاروانی می‌ایستاد. [۱۴] سه سال پیش از پذیرش اسلام، خدای یگانه را می‌پرستید و نماز می‌گزارد و از بت‌ها دوری می‌جست. [۱۵] بر پایه گزارش‌هایی، آیه ۱۷ سوره زمر در مدح او و دو تن دیگر نازل شده است که در جاهلیت نیز از بت‌پرستی دوری می‌کردند. [۱۶] وی پنجمین فردی بود که اسلام آورد. [۱۷] برخی او را چهارمین مسلمان دانسته‌اند. [۱۸] بر همین اساس او را از سابقان در اسلام شمرده‌اند. [۱۹] داستان اسلام آوردن او را گوناگون [۲۰] و حتی پس از رخدادی اعجازآمیز [۲۱] یاد کرده‌اند. مشهور است که چون خبر بعثت پیامبر(ص) را شنید، برادرش را برای خبریابی به مکه فرستاد و پس از شنیدن سخن او، خود به مکه آمد و پس از تحمل سختی و برخورد با دشمنان اسلام، پیامبر گرامی(ص) را دیدار نمود و اسلام آورد. [۲۲] او با پیامبر بیعت کرد که در راه خدا از ملامت هیچ سرزنش‌کننده‌ای نهراسد و حق بگوید، هر چند تلخ باشد. [۲۳]
پانویس
- ↑ ر.ک:مقاله عثمان
- ↑ ر.ک:مقاله خلیفه
- ↑ اعیان الشیعه، ج ۴، ص ۲۲۵
- ↑ الاستیعاب، ج ۱، ص ۲۵۲
- ↑ مشاهیر علماء الامصار، ص ۳۰. الثقات، ج ۳، ص ۵۵. تقریب التهذیب، ج ۲، ص ۳۹۵
- ↑ الاصابه، ج ۷، ص ۱۰۷
- ↑ طبقات کبری، ح ۴، ص ۲۳
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۶۵۲
- ↑ اسد الغابه، ج ۵، ص ۱۸۶. تهذیب الکمال، ج ۳۳، ص ۲۹۴. سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۴۹. اعیان الشیعه، ح ۴، ص ۲۲۵
- ↑ الاستیعاب، ج ۴، ص ۱۶۵۲
- ↑ کافی، ج ۳، ص ۲۵
- ↑ شرح نهج البلاغه، ج ۱۵، ص ۹۹
- ↑ الکافی، ج۸، ص۲۹۷
- ↑ الطبقات، ج۴، ص۱۶۷
- ↑ صحیح مسلم، ج۸، ص۳۶۰؛ الکافی، ج۸، ص۱۶۸
- ↑ تفسیر ابن ابی حاتم، ج۱۰، ص۳۲۴۹؛ الدر المنثور، ج۵، ص۳۲۴
- ↑ الطبقات، ج۴، ص۱۶۹؛ اسد الغابه، ج۱، ص۳۵۷
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۳؛ الاستیعاب، ج۱، ص۲۵۲
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۳۵
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۳۵
- ↑ المستدرک، ج۳، ص۳۳۹؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۳۲۷
- ↑ الطبقات، ج۴، ص۱۶۹؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۵۵
- ↑ تاریخ دمشق، ج۶۶، ص۱۷۶؛ اسد الغابه، ج۱، ص۳۵۷