آیات وحدت

آیات وحدت در قرآن کريم در واقع یک سری از آيات اند که در آنها بر مسئله وحدت تاکید شده است خداوند متعال در آن آیات دستور صريح می‌دهد که بر مبنای ايمان و گرايش به ريسمان الهی متحد و متفق باشيد و از تفرق و تشتت بپرهيزيد. اتحاد به‌معناى يکى شدن، در اصل از ريشه وحدت به مفهوم يکتایى و يگانگى است. اتحاد اساسی‌ترين عنصر برای تحقق بخشيدن به آرمان‌های يک امت يا ملت است. به‌همين دليل، يکی از عهد و پيمان‌های الهی با پيامبران، ايجاد وحدت و يگانگی در جامعه است، قرآن کريم به اهميت مسئله اتحاد بسيار تأکيد کرده و برای ايجاد و حفظ اين يگانگى در امت، راهکارهاى گوناگونى را ارائه داده است. در کتاب وحی آيات بسياری را می‌توان يافت که در آنها به مسئله وحدت اشاره شده است.

آیات وحدت آفرین/ آیات وحدت

برخی از آیات وحدت

«واعتصموا...»نساء/ ۱۶۴، «تعاونوا...»مائده/ ۲، «اصلحوا...»نساء/ ۱۶۴، «اصلاح بين الناس...»همان/ ۱۱۴، «الَّف بينهم...»انفال/ ۶۳، «امّةٌ واحدة...»انبياء. آيه ۹۲، «امّة وسط...»بقره/ ۱۴۲، «حزب الله»مجادله/۲۲، «صبغة الله...»بقره، آيه ۱۲۸ و «اخوة».سوره حجرات، آيه ۱۰. همچنين در آيه ۱۳ سوره حجرات می‌خوانيم: «يا اَیُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ اُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاکُمْ»، (ای مردم، ما شما را مرد و زن آفريديم و شما را تيره‌ها و قبايلی قرار داديم تا همديگر را درک کنيد و زندگی هماهنگ داشته باشيد) با فضيلت‌ترين شما در نزد خداوند با تقواترين شماست. در اين آيه تأکيد ويژه‌ای بر وحدت قبايل و گروه‌های انسان‌ها وجود داشته است. بشر تشنه‌ آزادی‌، عدالت و حق است که اسلام با دعوت به اتحاد توانسته است به‌اين خواسته‌ها پاسخ مثبت دهد. تمسک به‌آيات قرآن کريم هديه و ميراث گرانبهايی است که در قرآن بر آن تاکيد شده است. قرآن کريم در صريح‏‌ترين آيه خود در مورد وحدت، همه مؤمنان را به چنگ زدن به ريسمان الهى و پرهيز از تفرقه فراخوانده است. در آيه ۱۰۳ سوره آل عمران می‌فرمايد «وَ اعتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاًوَ لا تَفَرَّقُوا»، (همگی چنگ به‌ ريسمان الهی بزنيد و پراکنده نشويد) نعمت وجود خدا را برخود به ياد آوريد که چگونه دشمن يکديگر بوديد و او ميان دل‌های شما الفت ايجاد کرد و به‌برکت نعمت او برادر شديد. در اين که مقصود از ريسمان الهى چيست، مفسران اختلاف دارند. قرآن، کتاب و سنت، دين الهى، اطاعت خداوند، توحيد خالص، ولايت اهل‏ بيت(ع) و جماعت وجوهى است که در تفسير آن گفته شده است. برخى نيز مفهوم حبل‌اللَّه را شامل همه اين معانى دانسته‏‌اند.

قرآن کریم نخستین منادی وحدت در امت اسلامی

نخستين منادی وحدت و امت، واحده شدن قرآن کريم است که می‌فرمايد، «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ» (انبياء/۹۱) (اين دين شما و اين امت شماست، دين يگانه و من پروردگار شمايم، پس مرا بپرستيد). بايد مسلمانان آگاه، به‌اهميت اين شعار قرآنی «امت واحد» پی‌ببرند و عظمت آن را درک کنند و تفرقه‌ها را از ميان بردارند و نابود سازند و هرگونه حرکتی که به دوگانگی و تفرقه مسلمانان بينجامد حرکتی خواسته دشمنان و برخلاف دعوت قرآن کريم است. در اينجا می‌توان محور وحدت در ديدگاه قرآن را توحيد و در مرتبه ديگر دين اسلام دانست. قرآن کريم، پيامبر(ص) را به سوی اهل کتاب می‌فرستد و از آنان برای پيوستن به شعار توحيد و جدايی از غير او دعوت می‌کند، (ای پيامبر به اهل کتاب بگو، بياييد براساس کلمه‌ای که بين ما و شما مشترک است، غير از خدا را نپرستيم و يک ديگر را در برابر خداوند به‌عنوان رب و پروردگار نگيريم پس اگر روی برگرداندند بگوييد، شاهد باشيد که ما اهل تسليم در برابر حق هستيم).

وجود پیامبر (ص) و سیره ایشان عامل وحدت

قرآن کريم وجود پيامبر(ص) را محورى براى همبستگى و يگانگى مسلمانان می‌شناسد(آل عمران/ ۱۵۹)، همچنين مراجعه به سنت حضرت را راه‏کارهایى براى ايجاد و حفظ يگانگى معرفى کرده است، «فَإِن تَنازَعْتُمْ فِى شَىْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِ لَى اللَّهِ وَالرَّسُول». (نساء/ ۵۹). اين آيه يادآور می‌شود که اگر در امری اختلاف پيدا کرديد، به خدا و رسول او رجوع کنيد. شهيد مطهری در دسته‌بندی عوامل اصلی تعالی و انحطاط جوامع از وحدت و تفرقه به‌عنوان يکی از عوامل اساسی مؤثر در اعتلا و انحطاط ياد کرده و می‌نويسد، در قرآن کريم به چند عامل مؤثر در اعتلاها و انحطاط‌ها برمی‌خوريم، اتحاد و تفرق، در سوره آل عمران آيه ۱۰۳ دستور صريح می‌دهد که بر مبنای ايمان و گرايش به ريسمان الهی متحد و متفق باشيد و از تفرق و تشتت بپرهيزيد. در تفسير آيه ۴۶ سوره انفال چنين توضيح می‌دهد، با خودتان نزاع و مشاجره نکنيد، وقتی که اردنی‌ها و فلسطينی‌ها خودشان به روی يکديگر تفنگ بکشند عروسی دشمن است پس دستور هم اين است که با يکديگر منازعه و مشاجره، نکنيد که در پس آن سستی و ضعف پديدار می‌شود و پشت سر ضعف آن شوکت، عظمت و قدرت شما از ميان می‌رود. قرآن می‌خواهد جامعه مسلمانان برتر از ديگران باشد، «ولا تهنوا ولاتحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنين» (آل عمران ۱۲۹) و ايمان، ملاک برتری قرار گرفته است. مگر ايمان چه می‌کند؟ ايمان ملاک وحدت، رکن شخصيت و تکيه‌گاه استقلال و موتور حرکت جامعه اسلامی است.

نزاع و تفرقه عامل ویران کننده امت اسلام

نزاع و اختلاف، عامل انهدام کيان و شخصيت جامعه اسلامی، در جای ديگر می‌فرمايد، «ولا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحکم» با يکديگر نزاع نکنيد و اختلاف نداشته باشيد که سست و ضعيف خواهيد شد و خاصيت خود را از دست خواهيد داد، جدال و اختلاف، کيان و شخصيت جامعه اسلامی را منهدم می‌کند. ايمان اساس دوستی و وداد و ولاء مؤمنان است».