بدایة المجتهد و نهایة المقتصد (کتاب)
| نام کتاب | بدایة المجتهد و نهایة المقتصد |
|---|---|
| نویسنده | ابی الولید محمد بن احمد بن رشد القرطبی (595 ق) |
| تحقیق | شوقی شالباف و قربان علی رمضانی |
| زبان کتاب | عربی |
| سال نشر | 1431 ق |
| ناشر | مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، معاونت فرهنگی |
| تیراژ | 2000 نسخه |
| نوبت چاپ | اول |
| قطع | وزیری |
| تعداد جلد | هفت |
فصول و موضوعات
کتاب حاوی پیشگفتار ناشر، مقدمه آیت الله واعظ زاده خراسانی (دبیر کل وقت مجمع)، مقدمه مصحح و مقدمه نویسنده و هفت بخش است. در هر جلد از آن ابوابى از فقه اعم از عبادات و معاملات مورد شرح و بررسى فقهى قرار گرفته است.
قسمت ابتدایى صفحات كتاب متن اصلى كه مربوط به فقه مالكیه با فقه امامیه مقایسه و تطبیق شده و نقاط اشتراك و اختلاف نظر فقهى این مكتب‌های فقهى بیان گردیده است.
جلد اول
در این جلدابتدا احكام طهارت بیان شده و مفهوم طهارت از حدث یعنى وضو، تمیم و غسل و شرایط و احكام آنها تبیین شده و سپس احكام طهارت از نجاست ذكر گردیده است. در همین راستا نویسنده به انواع نجاسات و نحوه ازاله نجاست از شىء نجس و آداب استنجاء اشاره نموده و احكام و فروع فقهى مربوط به آنها را بیان مى كند. سپس احكام مربوط به نماز را بیان كرده و واجبات نماز و شرایط آن از منظر فقه مالكیه و فقه امامیه ذكر شده است.
مقدمه
مصحح این اثر در مقدمه خود ابتدا ادله‌ای که منابع فقها و آرای مذاهب اسلامی بر آن استوار است، یعنی قرآن کریم، سنت، اجماع، عقل، قیاس، امتحان و ... تشریح کرده و علل اختلاف مذاهب اسلامی را نسبت به آن بر شمرده است.
استخراجات و تعلیقات
مصحح در استخراجات و تعلیقات خود از آثاری چون:
الخلاف شیخ طوسی ،
تذکره الفقهاء علامه حلی ،
الناصریات سید مرتضی ،
و موسوعه‌های فقهی معروف و موثق بهره برده است.
نظر امامیه
رأی امامیه را برای متمایز بودن از تعلیقات دیگر – به عنوان منبع – به طور مجزا در پاورقی قرار داده است.
اشاره به دلایل فقهای امامیه، اشاره به شرایط اختلاف میان روایات، و ... از دیگر ویژگی‌های این تصحیح است.
جلد دوم
ادامه احكام و فروع فقهى مربوط به نماز بیان شده و حكم شرعى اعاده نماز، نماز قضاء، احكام مسجد، سهو، احكام نماز وتر، نماز صبح، نمازهاى نافله، احكام نماز تحیت مسجد، احكام نماز تراویح در ماه مبارك رمضان، احكام نماز آیات (خورشید گرفتگى، ماه گرفتگى، زلزله و...) نماز استسقاء و كیفیت انجام آن، نمازهاى عیدین و احكام سجده واجب قرآن كریم بیان گردیده است.
در ادامه این جلد از این مجموعه نویسنده به احكام میت اعم از تشییع جنازه، غسل میت، كفن كردن میت، نماز میت و دفن میت اشاره نموده و احكام مربوط به زكات اعم از زكات غلات، چهارپایان، طلا و نقره، زكات فطر و... را بیان مى نماید و با ذكر احكام و فروع فقهى مربوط به روزه و اعتكاف مباحث جلد دوم را به پایان مى رساند.
جلد سوم
احكام و فروع فقهى مربوط به ابواب فقهى حج، جهاد، ایمان (قسم)، نذورات و اقسام آن، احكام ذبح و قربانى، احكام صید، احكام عقیقه فرزند، و احكام مربوط به خوردنیها و آشامیدنیها (از حلال و حرام آنها) با رویكردى تطبیقى و مقارنه اى ارائه گردیده است.
جلد چهارم
احكام و فروع فقهى مربوط به نكاح و شرایط صحت و فساد عقد نكاح، احكام و انواع طلاق، احكام ایلاء، ظهار و كفاره آنها، احكام احسان و سایر احكام و ابواب فقهى مرتبط با نكاح مانند احكام نكول زوجین و سایر صفات زوجین كه باطل كننده عقد نكاح مى باشد به صورت مبسوط بیان گردیده است.
جلد پنجم
احكام و فروع فقهى بیع، بیع صرف، بیع مسلم، بیع خیار، اجاره، جعاله، قرض، مساقات، شركت، شفعه، قسامه، رهن، حجر، افلاس، صلح، كفالت، حواله، وكالت، لقطه (شى گمشده یا پیدا شده)، ودیعه، عاریت، و غصب بیان گردیده است.
جلد ششم
این بخش ادامه احكام و فروع مربوط به معاملات مثل احكام هبه، احكام وصایا، احكام عتق، كتابت، تدبیر، ام ولد، جنایت، قصاص (قتل یا جراحت)، احكام زنان، احكام لواط، قذف، سرقت، محاربه و قضاوت شرح داده شده است. در جلد هفتم نیز فهرست‌ها و نمایه هاى مختلف تحقیقی جهت استفاده آسان تر محققان فراهم آمده است.
مؤلف
این کتاب توسط فیلسوف شهیر اندلسی ابی ولید محمد بن احمد بن رشد القرطبی متوفی به سال 595 هـ. ق. در حوزه اجتهاد و فقه تألیف شده است و توسط آقای شوقی شالباف و قربان علی رمضانی تحقیق و با نگاه مقارن با آراء امامیه تکمیل شده است و به همت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و با تصحیح جدید منتشر شده است.
پانویس
برگرفته و تلخیص از کتابنامه انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، معاونت فرهنگی، علیرضا شاه حسینی، چاپ سوم، صفحه 195، تهران، 1389 ش.