علی خالع قسم

علی خالع قسم (متوفی ۵۲۹ هجری قمری) پیشوا و دانشمندی از سرزمین حضرموت است.[۱] در بسیاری از مناطق شناخته شده و به دلیل تلاش های اصلاح گرایانه و تقوا و ورعی که داشت بسیار مورد احترام حاکمان بود.[۲] به مناسبت شهرش قسم از توابع حضرموت به «خالع قسم» لقب گرفت. او اولین نفر از خانواده باعلوی بود که در سال ۵۲۱ ه.ق در شهر تریم ساکن شد و اولین نفر بود که از آنها در آنجا به خاک سپرده شد.[۳]

نسب

علی بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن الحسین بن علی بن أبی طالب، و علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و اله و سلم است.

او سیزدهمین نوه پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم است.

تولد و تربیت

او در شهر بیت جبیر معروف به شهر علویین در جنوب تریم در حضرموت که دره ای پهناور و پر از آب و رودخانه بود به دنیا آمد. او در آنجا بزرگ شد و قرآن را حفظ کرد و از محضر پدرش دانش آموخت. او با اعضای خانواده اش به شهر تریم مکرراً برای آماده سازی نقل مکان به آنجا می رفت و سپس در سال ۵۲۱ ه.ق به همراه پسر عموهایش آل بصری و آل جدید به آنجا نقل مکان کرد. او اولین کسی بود که از سادات آل بنی علوی تریم را برای زندگی خود و فرزندانش برگزید.[۴] با سکونت او در شهر تریم، علویان پس از ۲۰۰ سال از انزوای در حضرموت بیرون آمد. با مهاجرت علوییون به تریم فضای علمی مرحله جدیدی را در تریم آغاز کرد و مدرسه های علمی، مجالس حدیث شکوفا شدند و مردم تریم گرد این محافل و سادات علوی جمع می شدند[۵].

فعالیت ها

او در نزدیکی تریم قطعه زمینی را به قیمت 20000 دینار خرید، و نسبت به زمینی که پدربزرگش احمد بن عیسی در بصره داشت، آن را «قسم» نامید و در آن نخل کاشت و خانه ای ساخت و سپس گروهی از مردم اطراف خانه اش خانه ساختند تا اینکه به یک شهر یکپارچه تبدیل شد، از ین رو به او «خالع قسم»، یعنی کسی که قسم را کاشت، گفتند. خانه اش که او ساخته بود و چاهی که حفر کرده و بقیه درختان نخلی که قبلاً کاشته بود، تا به امروز هنوز موجود است.[۶] به خاطر ارزشمندی و جایگاه بلند مردمی و معنوی علی بن علوی، نزد جامعه بسیار مورد احترام بود و این روستا نیز مورد احترام بزرگان و ملوک بود و به احترام او در امور آن دخالت نمی کردند. او علاوه بر تأسیس روستای قسم، مسجد القوم (آل احمد) که اکنون به (مسجد باعلوی) معروف است را تأسیس کرد. این مسجد بین سال ۵۲۱ ه.ق که سال انتقال او به تریم بود تا سال ۵۲۹ ه.ق که سال وفات او می باشد، ساخته شده است.[۷]

فرزندان

پسران او عبارتند از: محمد صاحب مرباط که او نسل فراوانی دارد، عبدالله و حسین که نسلی از ایشان به جا نمانده است.[۸]

وفات

او در سال ۵۲۹ ه.ق درگذشت و در گورستان زنبل تریم به خاک سپرده شد. او اولین نفر از خانواده باعلوی است که در تریم به خاک سپرده شد.[۹]

منابع

الشلی, محمد بن أبی بکر (1402 هـ). المشرع الروی فی مناقب السادة الکرام آل أبی علوی (PDF). الجزء الثانی (الطبعة الثانیة). صفحة 500.

جمل اللیل, یوسف بن عبدالله (1423 هـ). الشجرة الزکیة فی الأنساب وسیر آل بیت النبوة. الجزء الأول. الریاض، السعودیة: مکتبة جل المعرفة. صفحة 635.

پانویس

  1. الأهدل, حسين بن عبد الرحمن. تحفة الزمن في تاريخ سادات اليمن. الجزء الثاني. أبوظبي، الإمارات العربية المتحدة: المجمع الثقافي. صفحة 428.
  2. الجندي, محمد بن يوسف (1416 هـ). السلوك في طبقات العلماء والملوك (PDF). الجزء الثاني. صنعاء، اليمن: مكتبة الإرشاد. صفحة 463.
  3. الشرجي, أحمد بن أحمد (1406 هـ). طبقات الخواص أهل الصدق والإخلاص. صنعاء، اليمن: الدار اليمنية. صفحة 223.
  4. الحبشي, أحمد بن زين. شرح العينية. سنغافورة: مطبعة كرجاي المحدودة. صفحة 144.
  5. بلفقيه, علوي بن محمد بن أحمد (1415 هـ). من أعقاب البضعة المحمدية الطاهرة. الجزء الأول. المدينة المنورة، السعودية: دار المهاجر. صفحة 107.
  6. المشهور, عبد الرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهيرة (PDF). الجزء الأول. جدة، السعودية: عالم المعرفة. صفحة 70. مؤرشف من الأصل (PDF) في 2 يناير 2020.
  7. الحامد, صالح بن علي (1423 هـ). تاريخ حضرموت (PDF). الجزء الثاني. صنعاء، اليمن: مكتبة الإرشاد. صفحة 459. مؤرشف من الأصل (PDF) في 31 مايو 2019.
  8. خرد, محمد بن علي (2002). غرر البهاءالضوي ودرر الجمال البديع البهي. القاهرة، مصر: المكتبة الأزهرية للتراث. صفحة 169.
  9. الحبشي, عيدروس بن عمر (1430 هـ). عقد اليواقيت الجوهرية. الجزء الثاني. تريم، اليمن: دار العلم والدعوة. صفحة 1106.