ترکیه
موقعیت جغرافیایی ترکیه
ترکیه، کشوری است که موقعیت جغرافیایی منحصر به فردی داشته و بخشی از آن در آسیا و بخشی دیگر در اروپا قرار دارد. این کشور در طول تاریخ خود به عنوان مانع و پل ارتباطی بین دو قاره عمل کرده است. کشور ترکیه در منطقه خاورمیانه و در شرق دریای مدیترانه واقع شده است. این کشور در تقاطع شبه جریزه بالکان و قفقاز قرار گرفته است. ترکیه از نظر وسعت سرزمین و جمعیت در بین کشورهای بزرگ و پر جمعیت منطقه قرار دارد و مساحت زمین آن از هر کشور اروپایی بیشتر است. بخش عمده ای از خاک این کشور که در آسیا واقع شده است، شامل شبه جزیره مستطیلی شکل آسیای صغیر است که به آناتولی (آنادولو) معروف بوده و در شرق آن، بخشی از یک منطقه کوهستانی که به عنوان کوهستان ارمنستان شناخته می شود، قرار دارد. بخش کوچک تر این کشور نیز که تراکیه (تراکیا) نام داشته و در قسمت جنوب شرقی اروپا واقع شده است، بازمانده کوچکی از یک امپراتوری بزرگ است که روزگاری در بیشتر مناطق بالکان گسترش یافته بود. ترکیه از شمال به دریای سیاه، از شمال شرقی به گرجستان و ارمنستان، از شرق به آذربایجان و ایران، از جنوب شرقی به عراق و سوریه و از جنوب غربی و غرب به دریای مدیترانه و دریای اژه محدود می شود. پایتخت ترکیه آنکارا است.
بزرگ ترین شهرهای ترکیه
بزرگ ترین شهرهای این کشور به ترتیب استانبول به عنوان بزرگ ترین شهر و بندر دریایی، آنکارا، ازمیر، بورسا، آدانا، غازی، عینتاب، آنتالیا، قونیه و قیصریه نام دارند؛ کشور ترکیه نیز مانند کشورهای غربی بوده و شهرهای بزرگ آن دارای ناحیه تجاری هستند. همچنین این شهرها پارک های ملی و شهری زیادی دارند.
جمعیت ترکیه
بنا بر برآورد و سرشماری انجام گرفته در سال ۲۰۲۰، جمعیت این کشور حدود ۸۴ میلیون نفر می باشد؛ حدودا ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم ترکیه سنی و ۱۵ تا ۲۵ درصد آن ها نیز علوی هستند. حدود چهار صدم جمعیت ترکیه را مسیحیان و یهودیان تشکیل می دهند. این کشور حکومتی لائیک دارد؛ اما بسیاری از مردم آن مسلمان هستند. اکثر مردم ترکیه به یکی از اقوام ترک یا کرد تعلق دارند؛ می توان گفت که حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد از مردم ترک، ۱۸ درصد کرد بوده و ۷ تا ۱۲ درصد آن ها نیز به سایر اقوام تعلق دارند.
زبان و قومیت های مختلف ترکیه
طبق قانون اساسی ترکیه، کلمه “ترک”، به عنوان یک اصطلاح سیاسی، شامل همه شهروندان جمهوری ترکیه، بدون تمایز و اشاره به نژاد یا مذهب خاص می شود. اقلیت های قومی وضعیت رسمی ندارند. زبان مادری اکثریت مردم ، زبان ترکی است.
قومیت های مختلف ترکیه
ترکهای ترکیه
ترک های آناتولی شاخه ای از مردمان ترک هستند که در کشور خاورمیانه نظیر ترکیه، عراق، سوریه، کشورهای بالکان نظیر اتریش، بلغارستان، بلژیک، قبرس، جمهوری ترک قبرس شمالی، در کشورهای اروپایی نظیر آلمان، فرانسه، هلند، بریتانیا و کشورهای آفریقایی نظیر الجزایر، تونس زندگی می‌کنند و بیشترشان از اهل سنت هستند.ین قوم حدود ۸۰ درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهند.
ترکهای آذری
گروهی از ترک های آذربایجانی که اصطلاحا و به غلط آذری نامیده می شوند و از اقوام ساکن در ترکیه با جمعیت ۵۳۰٬۰۰۰ نفری هستند، و شامل دو دسته می‌شوند؛ گروه اول افراد بومی ترکیه هستند که در مرزهای همجوار با جمهوری آذربایجان و ایران سکونت دارند. گروه دوم مهاجران، تاجران، دانشجویان و پناهندگان سیاسی هستند که عمدتاً از کشورهایی نظیر ایران و جمهوری آذربایجان به ترکیه کوچ کرده‌اند.
ترکهای آفریقایی‌تبار
ترکهای افریقایی‌تبار یا آفرو ترکها، مردمانی با نژاد آفریقایی در ترکیه هستند. ترک آفریقایی واژه‌ای تازه است و در اصطلاح در ترکیه به این مردم عرب یا زنجی گفته می‌شود. چندین سده پیش برخی از
مردمان آفریقایی معمولاً از راه زنگبار و از مکان‌های چون عربستان سعودی، نیجر، لیبی، کنیا و سودان وارد امپراتوری عثمانی شدند و در مکان‌های چون ماناوغات، دالامان، مندرس، گئدیز، چوکوروا ساکن شدند.
در سده نوزدهم در ازمیر جوامع آفریقایی تباری در محله‌های چون سابیرتاشی، دولاپکویو، تاماشالیک، ایکی چشمه‌لیک و بالیک کویو ذکر شده است. برخی نیز در سال ۱۹۲۳ پس از تبادل جمعیت میان ترکیه و یونان از جزیره کرت آمدند و عموماً در پیرامون دریای اژه یه ویژه ازمیر ساکن شدند. ترکهای آفریقایی‌تباری که در آیوالیک زندگی می‌کنند، می‌گویند نیاکان آنان که از جزیره کرت آمدند یونانی صحبت می‌کردند و پس از آن، زمانی که به ترکیه فرستاده شدند ترکی یادگرفتند. ترکهای آفریقایی‌تباری که در ازمیر زندگی می‌کنند تا سال ۱۹۶۰ جشنی به نام دانا بایرامی (جشن گوساله) برگزار می‌کردند. امروزه این جشن در میان جوانان این قوم دوباره زنده گشته است.
ترکهای مهاجر از آسیای مرکزی
ترکمن ها و ازبک ها و قزقیزها و قزاقها از ترکهایی هستند که در ترکیه به تحصیل یا کار یا تجارت مشغولند . این دسته از ترکها به دلیل نداشتن مشکل زبان و نزدیکی آداب و سنن اصیل ترکی او احساس زازا گروهی از کردها هستند که عمدتاً در آناتولی شرقی، در ناحیه تونجلیچ میان ارزنجان در شمال و مرادسو در جنوب و در شرقی‌ترین بخش ناحیه تاریخی ارمنستان زندگی می‌کنند. آنها همچنین در بینگول، موش، و استان بدلیس و اطراف دیاربکر، سیورک و سیواس یافت می‌شوند. تقریباً تمام زازاها خود را کرد می‌دانند. حدود سیصدهزار زاز در اروپای غربی زندگی می‌کنند که بعضاً پناهندگان سیاسی هستند. جمعیت آنها در حال حاضر نامشخص است اما به طور حدودی ۳ تا ۴ میلیون نفر برآورد می‌شود.نزدیکی با ترکهای سایر نقاط جهان ترکیه را به عنوان کشور محل سکونت و اقامت خود انتخاب می کنند.
کردهای ترکیه
کردها در کشور ترکیه گروهی از ترکیب جمعیتی این کشور را تشکیل می‌دهند.اگر چه برآورد جمعیت آنها در ترکیه به طور کلی کار دشواری است، اما در آغاز قرن ۲۱، جمعیت کردها را تقریبا یک پنجم جمعیت این کشور تخمین زده اند. بخش قابل توجهی از قوم کرد در سراسر شرق آناتولی و حتی مرکز ترکیه ساکن هستند ولی اکثرا در استان های شرق و جنوب شرقی(کردستان ترکیه) از جمله آغری، بتلیس، بینگول، دیار بکر، حکاری، ماردین، موش، سعرد، شانلی اورفه و وان اکثریت را زندگی می کنند. در برآورد ۲۰۱۲ مؤسسه آمار ترک استات، جمعیت کردهای ترکیه بیش از ۲۲ میلیون نفر و بیش از سی درصد از جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهد.
زازاهای ترکیه
زازا گروهی از کردها هستند که عمدتاً در آناتولی شرقی، در ناحیه تونجلیچ میان ارزنجان در شمال و مرادسو در جنوب و در شرقی‌ترین بخش ناحیه تاریخی ارمنستان زندگی می‌کنند. آنها همچنین در بینگول، موش، و استان بدلیس و اطراف دیاربکر، سیورک و سیواس یافت می‌شوند. تقریباً تمام زازاها خود را کرد می‌دانند. حدود سیصدهزار زاز در اروپای غربی زندگی می‌کنند که بعضاً پناهندگان سیاسی هستند. جمعیت آنها در حال حاضر نامشخص است اما به طور حدودی ۳ تا ۴ میلیون نفر برآورد می‌شود.
عربهای ترکیه
عربهای ترکیه یکی از اقوام ساکن این کشورند که کمتر از یک درصد جمعیت کشور ترکیه را تشکیل می‌دهند. جمعیت ترکیه بالغ بر 84 میلیون نفر می‌باشد. البته با توجه به جنگ عراق و سوریه تخمین‌های سال ۲۰۱۷ تعداد عرب‌ها در ترکیه را ۲ تا ۵ میلیون نفر هم تخمین زده‌اند. بعضی از عرب‌ها در ترکیه سابقهٔ حضور قدیمی تری نسبت به قبایل ترک که از آناتولی مهاجرت کردند دارند. این عرب‌ها در جنوب شرق ترکیه ساکن شدند که این منطقه به نام قبیلهٔ بکر ابن وائل دیار بکر نامگذاری شد. این قبیله از حدود ماردین تا کوه طور و حتی جزیرهٔ ابن عمر متمرکز شدندکه این مناطق در واقع مثلث بین عراق ترکیه و سوریه می‌باشد. عربهای ترک در استان‌های ختای، استانبول، ماردین، مرسین، شرناق، شانلی‌اورفا، آدانا و باتمان سکونت دارند. منطقهٔ اسکندرون سوریه با اکثریت قبایل عربی ساکن در آن هم در سال ۱۹۳۹از سوریه جدا و به ترکیه ضمیمه شد و تا به الان قبایل بدوی در دو طرف مرز این دو کشور زندگی می‌کنند. دولت ترکیه با اجبار تعلیم زبان ترکی وبر کل اقلیات من جمله عربهای ترکیه و حتی تغییر نام‌های مناطق سکونت از عربی به ترکی خواهان از بین بردن فرهنگ این مردم می‌باشد با این وجود اکثر عرب‌ها در این مناطق هنوز به زبان مادری سخن می‌گویند زبانی که با ورود لغات ترکی در حال تغییر می‌باشد
چرکسها یا سرکیسهای ترکیه
چرکسها در ترکیه، یکی از بزرگ‌ترین اقلیت‌های قومی در ترکیه هستند که بین ۱۳۰٬۰۰۰ هزار نفر تا ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ تا ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ تا ۷٬۰۰۰٬۰۰۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شونددر سرشماری سال ۱۹۶۵ میلادی، زبان چرکسی زبان اول ۵۸٬۳۳۹ نفر و زبان دوم ۴۸٬۶۲۱ نفر از شهروندان ترکیه ای بود که در استان‌های قیصریه، توقات و قهرمان مرعش بیش‌ترین پراکندگی را داشتند.
لازها
لازها، یک گروه قومی از مردمان کارتولی و بومیان سواحل دریای سیاه در مرز دو کشور گرجستان و ترکیه هستند. لازها یکی از قبایل اصلی پادشاهی باستانی کولخیس هستند. لازهای ترکیه به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند. یکی لازهای بومی استان‌های شرقی ترکیه در کرانه دریای سیاه که پیش‌تر لازستان نامیده می‌شد و گروه دیگر لازهایی هستند که در قرن نوزدهم میلادی از روسیه گریختند و در آداپازاری، ساپانکا، یالووا و بورسا در مناطق غرب و شرق دریای سیاه و مرمره ساکن شدند. لازها به زبان لازی سخن می‌گویند که مانند گرجی از زبان‌های کارتولی محسوب می‌شود. هویت لازها در گرجستان تا حد زیادی با هویت گرجی یکسان شده است و اصطلاح لاز در گرجستان بیشتر به معنی منطقه‌ای آن اشاره دارد، که اصولاً منطقه آجاریا را در بر می‌گیرد. در سالهای اخیر تخمین جمعیت آنها در ترکیه بین ۵۰۰٬۰۰۰ تا ۱٬۶۰۰٬۰۰۰ میلیون نفر متغیر بوده است.
ایرانی های ترکیه
ایرانیان ترکیه یک گروه قومی مهاجر در ترکیه با ملیت ایرانی که در گذر زمان به ترکیه مهاجرت کرده‌اند یا در ترکیه از والدینی ایرانی زاده شده‌اند. ترکیه به دلیل همسایگی با ایران و دارا بودن خط مشی تا حدودی مشترک در زمینه فرهنگ، اقوام و دین؛ همواره یکی از گزینه‌های مهاجرت از سوی ایرانیان می‌باشد؛ که همین امر نیز باعث شده‌است علاوه بر سفارت ایران در آنکارا، در سه شهر دیگر این کشور از قبیل استانبول، ارزروم و ترابوزان کنسولگری‌هایی از ایران در مقابل سفارت ترکیه در تهران، کنسولگری ترکیه در تبریز و در ارومیه نیز ایجاد شود.
از نخستین مهاجرت ایرانیان مربوط به آذری‌های ایران می‌باشد که به بعد از فروپاشی حکومت خودمختار آذربایجان؛ سیاسیون آذری آن دوران به ترکیه پناهنده شدند و مهاجرت‌های سیاسی هم‌اکنون نیز از ایران در حال افزایش می‌باشد، ترکیه بعد از بریتانیا دومین مقصد پناهجویان ایرانی به شمار می‌رود؛ که سالانه ۲٬۶۵۰ پناهجوی جدید وارد خاک این کشور می‌شود. بین سالهای ۱۹۹۹ و ۲۰۰۶ ایرانیان همواره بالاترین تعداد پناهجویان را در ترکیه تشکیل می‌دادند. مهاجرت ایرانیان در زمینه تحصیل نیز چشمگیر می‌باشد به طوری که همه ساله جوانان و دانشجویان زیادی به امید تحصیل در این کشور به ویژه مناطق آذری‌نشین ایران راهی ترکیه می‌شوند.
ایرانیان در شهرهای بزرگ ترکیه، استانبول و آنکارا حضور چشمگیری دارند. در سایر شهرهای ترکیه از قبیل ترابوزان و ارزروم نیز اقلیتی از جوامع ایرانی سکونت می‌کنند. ایرانی‌های ترکیه جمعیت و پراکندگی قابل ملاحظه‌ای به عنوان گروه قومی مهاجر دارند، نفوس ایرانیان در ترکیه در سال ۱۹۹۰ میلادی، حدود ۷٬۸۳۱ نفر برآورد شده‌بود. اما در سال ۲۰۰۹ میلادی، اتنولوگ جمعیت فارسی‌زبانان ایران را ۵۰۰٬۰۰۰ نفرو جمعیت آذری‌های ایران را در سال ۲۰۱۰ میلادی ۵۳۰٬۰۰۰ نفراعلام کرده‌بود (این رقم شامل آذری‌های بومی ترکیه در حاشیه مرز ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان در استان قارص و ایغدیر نیز می‌شود). مهاجرت زیادی از سوی ایرانیان آذری به سمت استانبول صورت گرفته است. محله خان والده در ناحی اروپایی فاتح استانبول از مهم‌ترین و پرجمعیت‌ترین سکونتگاه‌های ایرانیان می‌باشد، که تجار زیادی از تبریز، شبستر و خوی در آنجا مشغول به فعالیت می‌باشند.
در استانبول به جز مناطق دیگر ایرانی ها در دو منطقه پرشمارترند. بیلیکدوزو در غرب استانبول منطقه ای است که اکثر ایرانی هایی که تمایل به زندگی با هزینه کم دارند در آن منطقه پرشمارند و ایرانیان لوکس نشین و متمول اکثرا در منطقه شیشلی و بشیکتاش و لونت ساکنند و دفتر مرکزی موسسه بین المللی گلوبال کادرو استانبول که یک مرکز رسمی برای امور اقامتی و حقوقی ایرانیان است در این منطقه و درست در خروجی متروی عثمان بی واقع است و یکی از معتبر ترین مراکز اقامت و تحصیل و کسب و کار و امور حقوقی ایرانیان می باشد.
یونانی های ترکیه
یونانی‌ها در ترکیه، جمعیتی از یونانیان و مسیحیان یونانی زبان ارتدوکس شرقی هستند که بیش تر در استانبول و دو جزیره غربی ورودی به تنگه داردانل یعنی تندوس و امبروس زندگی می‌کنند. آنها باقی مانده ۲۰۰ هزار یونانی برآورد شده ای هستند که تحت قوانین پیمان نامه مربوط به تبادل جمعیت‌های یونانی و ترک باقی مانده در پی تبادل جمعیتی سال ۱۹۲۳ میلادی، به صورت اجباری جابه‌جا شدند به این ترتیب که حدود ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ میلیون نفر یونانی از فلات آناتولی و تراس شرقی به یونان و حدود ۵۰۰ هزار ترک از یونان به ترکیه منتقل شدند.
در طی جنگ جهانی اول و پیامدهای آن که منجر به فروپاشی امپراتوری عثمانی گردید، دولت‌مردان عثمانی دست به کشتار همه‌جانبهٔ جمعیت یونانی باقی‌مانده در امپراتوری عثمانی (که در آن زمان بیشتر در شمال آناتولی ساکن بودند) زدند. این عملیات شامل کشتار مردم عادی و تبعیدهای اجباری زنان و بچه‌ها نیز بود که در خلال این تبعیدها به دلیل نبود آذوقه و دشواری راه جان می‌باختند. بنابر منابع متعدد صدها هزار یونانی مستقر در عثمانی در خلال این نسل‌کشی جان باختند و تنها شمار کمی از نجات‌یافتگان (به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق شرقی آناتولی مستقر بودند) به کشورهای همسایه به ویژه روسیه پناهنده شدند. با این حال پس از پایان جنگ‌های یونان و ترکیه بیشتر بازماندگان نسل‌کشی در خلال قراردادهای میان دو کشور در سال ۱۹۲۳ از زمین‌های خود رانده شده و به یونان فرستاده شدند.
کولی های ترکیه
مردم کولی در ترکیه یک اقلیت قومی در ترکیه هستند. طبق آمار رسمی حدود ۵۰۰٬۰۰۰ هزار نفر از مردم ترکیه کولی هستند. طبق برآوردهای مختلف ترکیه ای و غیر ترکیه ای حدود ۴ تا ۵ میلیون نفر از مردم ترکیه از نژاد کولی‌ها هستند. اصلیت قومی و نژادی کولی‌ها از شمال غربی هند است. زبان رومنی، رومایی، جیپسی، چیپ، زرگری یا چگنی زبانی است که مردم کولی به آن سخن می‌گویند و در زمره زبان‌های هندو آریائی است. کولی (غربتی) نام گروه‌های پراکندهٔ قومی است که در کشورهای مختلف دنیا به‌ویژه در اروپا و ترکیه به سر می‌برند. کولی‌ها در سرتاسر دنیا به خواندن، رقصیدن شهرت دارند و مردمانی دوره‌گرد و خانه به‌دوش هستند که بیشتر در گذشته با اجرای برنامه‌های رقص و آواز در مسیر کوچ خود مردم را سرگرم می‌کردند، فال آنها را می‌گرفتند، کف‌بینی می‌کردند و در کنار آن به کارهای دیگری همچون آهنگری نیز می‌پرداختند
تنوع دینی - مذهبی
بیش از ۹۰ درصد جمعیت ساکن، مسلمان هستند؛ با این وجود، ترکیه کشوری سکولار است. در اصلاحیه قانون اساسی در سال ۱۹۲۸، اسلام به عنوان مذهب رسمی این کشور حذف شد و از آن زمان به بعد بنا بر شعار جدایی دین از سیاست این کشور به عنوان کشوری با دولت و حکومت لائیک ( تفکیک دین از سیاست ) شناخته می شود. این قانون تا به امروز نیز در این کشور اجرا شده است. نیروهای مسلح نیز همواره به اجرای سکولاریسم در ترکیه تاکید داشتند. در همین حال، سکولاریسم قوی ترکیه منجر به مواردی شده است که از نظر برخی ها به عنوان تحمیل در آزادی مذهب تلقی شده است. به عنوان مثال، مدت زمان طولانی است که به سر داشتن روسری در تعدادی از اماکن عمومی ممنوع است. وجود چنین محدودیت هایی در آزادی مذهبی در قرن ۲۱ به ظهور حزب عدالت و توسعه (Adalet ve Kalkınma Partisi; AKP) در این کشور منجر شده است. در همین راستا یک اصلاحیه در قانون اساسی در فوریه ۲۰۰۸ تصویب شد که به زنان اجازه می دهد در پردیس های دانشگاهی روسری بپوشند. علاوه بر اکثریت مسلمان، تعداد کمی از مردم ترکیه نیز یهودی و مسیحی هستند. نزدیک به 0.4 درصد جمعیت ترکیه را غیرمسلمانان تشکیل می دهد در ترکیه 180 هزار و 854 مسیحی و حدود 20 هزار یهودی زندگی می کند. 435 عبادتخانه منجمله کلیساها و کنیسه های صدها ساله وجود دارد. پیروان مسیحیت بین فرقه های ارتدکس یونان، ارتدکس ارمنستان، کاتولیک روم، پروتستان و سایر فرقه ها تقسیم می شوند.
جریانات سیاسی اجتماعی ترکیه
فرهنگ
از نظر فرهنگی نیز مانند بسیاری از جنبه های دیگر، ترکیه بین شرق و غرب قرار دارد و بخشی از عناصر فرهنگی هر دو را در خود گنجانده و ترکیب منحصر به فردی را ارائه می دهد. جمهوری ترکیه دارای نشانه هایی از تمدن های اروپای کلاسیک و خاورمیانه اسلامی می باشد. از جمله آثار تاریخی و باستانی که توسط سازمان یونسکو نیز به عنوان میراث جهانی ثبت رسیده است می توان به مناطق تاریخی استانبول، شهر تاریخی پاموکالا، شهر کاپادوکیا و مسجد ایا صوفیه اشاره کرد. با تقسیم امپراتوری روم به بخش های غربی و شرقی، آسیای صغیر بخشی از قلمرو بیزانس شد که مرکز آن قسطنطنیه (استانبول) بود. ظهور اسلام در شرق منجر به تقسیم شبه جزیره بین امپراتوری مسیحی بیزانس و خاورمیانه اسلامی شده و سرانجام با ورود ترک ها آسیای صغیر جزئی از جهان اسلام شد. امپراتوری عثمانی چند ملیتی و چند فرهنگی بود. ترکیه جدیدی که توسط آتاتورک تاسیس شد، از لحاظ زبان و مذهب با کشورهای قبلی خود همگن بود. تحت نظر آتاتورک و پیروان او ، ترکیه به طور فزاینده ای سکولار و غرب گرا شد؛ روندی که در اصلاح زبان ترکی، جایگزینی خط سنتی عربی با الفبای رومی اصلاح شده و جدا شدن اسلام از دولت (دین از سیاست) ظاهر شد. با این وجود، اسلام تاثیر عمیقی در روابط بین دو جنس (زن و مرد) و زندگی خانوادگی داشته است. قدرت این تاثیر در مناطق کم تر توسعه یافته کشور و در بین جمعیت شهری و روستایی و همچنین بین طبقات اجتماعی مختلف، متفاوت است. فتح الله گولن