صلوات

صَلَوات دعایی خاص و به زبان عربی است که رایج ترین قالب آن نزد امامیه، عبارت: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّد» است و به معنای درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندان او می‌باشد. این ذکر شریف بخشی از تشهد نماز بوده و همچنین بر مسلمانان لازم است هنگام شنیدن و یا گفتن نام حضرت محمد(ص) بر او صلوات بفرستند.

جایگاه صلوات در میان مسلمانان

صلوات در فرهنگ عموم مسلمانان جایگاه رفیعی دارد به طوری که با شنیدن نام پیامبر(ص) بی درنگ و برای تیمن و تبرک، صلوات می فرستند.

معناشناسی صلوات

صلوات در لغت

صلوات جمع صلاة و از ریشه «ص ل و» است که در زبان عرب به معنای دعا، درود، تحیت و رحمت می باشد. در ضمن صلوات جمع «صلاة» به معنای نماز نیز می‌آید، زیرا نماز نوعی دعا می باشد. اما در فارسی، «صلوات» به معنای اصطلاحی آن یعنی همین ذکر رایج و به معنای سلام خاص بر رسول خدا(ص) مقصود است.

صلوات در اصطلاح

صلوات در اصطلاح دینی عملی عباد در قالب خاصی است که شیعیان آن را با لفظ رایج آن یعنی: «اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد» انجام می دهند.

آیه صلوات

آیه 56 سوره احزاب به نام آیه صلوات معروف است. خداوند می‌فرماید: إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا خداوند و فرشتگانش بر پیامبر صلوات می‌فرستند، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او صلوات بفرستید و آنگونه که شایسته است تسلیم او باشید. علامه طباطبائی در تفسیر این آیه می‌نویسد: کلمه "صلاة" در اصل به معناى انعطاف (توجه) بوده و صلات خداوند بر پیامبر به معناى انعطاف او به وى است به وسیله رحمتش، و صلات ملائکه او بر آن حضرت، انعطاف ایشان است نسبت به وی به اینکه او را تزکیه نموده و برایش استغفار کنند، و صلات مؤمنین بر او انعطاف ایشان است به وسیله درخواست رحمت براى او است. طباطبایی سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج‏۱۶، ص۵۰۸ با ویرایش اندک.

تاریخچه صلوات نزد اهل سنت

اهل سنت از دیر باز تا زمان حاضر از چهار گونه صلوات استفاده می‌کردند.( البته صلوات نوشتاری و گفتاری‌شان با صلواتی که در نماز آن را ادا می‌کنند تفاوت دارد.) نزد اهل سنت صلواتی را که در تشهد نمازها می‌خوانند متضمن کلمه « علی آل محمد» است «اَللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و عَلی آلِ مُحَمّد» که حرف جرّ «علی» بر کلمه آل نیز آمده است. این نوع صلوات مطابق با روایتی است که از کعب بن عَجْرَة از اصحاب پیامبر(ص) و در منابع اهل سنت همچون صحیح بخاری و صحیح مسلم و از کعب بن عجره نقل شده است. حنابله نیز عین همین تشهد را در نماز می‌خوانند. ولی سه مذهب دیگر اهل سنت و نیز مذهب زیدیه، کلمه «ابراهیم» را نیز قبل از «آل ابراهیم» اضافه می‌کنند. نزد این جماعت صلواتی که در نوشته‌ها وگفته‌های‌شان به کار برده می شود فاقد کلمه «آل محمد(ص)» است و بعد از نام پیامبر (ص)می‌گویند: صلی الله علیه و سلم.صلوات سومی نیز در بین اهل سنت مخصوصا احناف، مرسوم است که آن را به شکل زمزمه می‌خوانند و آن صلواتی است که خطیب و سخنران از مردم می‌خواهد. دراین صلوات کلمه «ازواج و اصحاب پیامبر(ص)» نیز داخل است و معمولا به این صورت می‌خوانند: «اللهم صل و سلم علی سیدنا محمد و علی آله و ازواجه و صحبه کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انّک حمید مجید». در برخی مناطق پس از «آل محمد»، «اصحاب محمد را نیز اضافه کرده می‌گویند: «اللهم صل علی محمد و آل محمد و اصحاب محمد.» نکته دیگر این که نزد اهل سنت رایج نیست که با شنیدن نام پیامبر(ص) صلوات بفرستند، مگر بعد از تلاوت و شنیدن آیه صلوات و یا درخواست از آنان برای فرستادن «درود شریف» در این صورت صلوات خواهند فرستاد.

فضیلت صلوات در احادیث

رسول اکرم (ص) فرمودند: «هر کسی صد بار بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد، خداوند صد حاجت او را برآورده می‌‌کند. حضرت علی (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمود: هیچ دعایی نیست مگر اینکه بین آن و آسمان حجابی است تا وقتى که صلوات بر پیامبر و آل او فرستاده شود، که وقتى چنین شد آن حجاب شکافته مى‌‏شود و دعا ورود می کند و اگر دعا کننده این کار را نکرد دعا بر می گردد. از امام باقر و یا امام صادق علیهماالسلام نقل شده است که: در روز قیامت از حیث قدر و منزلت و ارزش، سنگین تر و با ارزش‌تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست و این که اعمال یک شخصی در قیامت سنجیده می شود (اعمال سبک بوده) به طرف خود شخص مایل می شوند. پس حضرت پیامبر (ص) و آله صلوات آن شخص را (که صلوات فرستاده بوده) بر روی اعمال او در میزان می گذارد و به خاطر آن اعمال، اعمال او سنگین می شوند. امام (ع) به اسحاق بن فرّوخ فرمود: ای اسحاق هر کسی ۱۰ مرتبه بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله صلوات بفرستد، خداوند و ملائکه اش بر آن شخص، صد مرتبه درود و رحمت می‌فرستند و هر کسی بر محمد و آل محمد ۱۰۰ مرتبه صلوات بفرستد، خداوند و ملائکه‌اش بر او هزار مرتبه صلوات می‌فرستند، آیا قول خدا را نشنیده‌ای که «هُوَ الَّذِی یصَلِّی عَلَیکمْ وَ مَلائِکتُهُ لِیخْرِجَکمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً؛ او (خدا) آن کسی است که او و ملائکه اش بر شما صلوات می‌فرستند تا شما را از ظلمت ها به نور بکشانند و بر مؤمنین خدا رحیم می‌باشد.