غیبت صغری

غیبت صُغری اصطلاحی خاص در در ادبیات شیعی است و به معنای از دیه پنهان شده در مدت کوتاه است. شیعیان معتقدند که در در دوره غیبت صغری، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف زندگی مخفیانه‌ای داشته و چهار نماینده خاص وی، مشهور به نوّاب اربعه تنها راه ارتباطی شیعیان با حضرت بوده‌اند.

زمان غیبت صغری

در این که تاریخ دقیق غیبت صغرا از چه زمانی بوده است میان علمای شیعه اختلاف وجود دارد و حاصل آن به دو عقیده ختم می‌شود. 1. نظر اول مربوط به زمان تولد حضرت است که غیبت صغری از همان وقت شروع شد این نظریه مربوط به شیخ مفید است و بیان می‌کند که غیبت صغرای حضرت از زمان تولد ایشان شروع شده است و تا هنگامی که ارتباط شیعیان با ایشان از طریق نمایندگان خاصش قطع می‌شود، ادامه می‌یابد شیخ شیخ طبرسی (م۵۴۸ ق) نیز بر همین مبنا زمان غیبت صغری را هفتاد و چهار سال ذکر کرده است؛ 2.نظر دوم این است که غیبت صغری از زمان شهادت امام حسن عسکری(ع) یعنی سال ۲۶۰ قمری اتفاق افتاده است به این معنا از آنجا که تعیین نواب اربعه پس از وفات امام حسن عسکری صورت گرفته و وجه تمایز زمان غیبت صغرا و غیبت کبرا نیز وجود همین نواب است که تنها در زمان غیبت صغرا، عهده‌دار ابلاغ پیام‌های حضرت بوده‌اند؛ بنابراین، غیبت صغرا از زمان وفات امام حسن عسکری و تعیین اولین نایب خاص آغاز می‌شود. بیشتر علمای امامیه پیرو این نظریه اند. در هر صورت این دوره از سال ۲۶۰ ه‍.ق (۸۷۴ م) آغاز و در ۳۲۹ ه‍.ق (۱–۹۴۰ م) پایان یافته‌است.

مکان غیبت صغری

باور عموم جامعه بر این است که مکان غیبت امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف سردابی در سامرا است و این داستان را نقل کردند که ماموران خلیفه عباسی برای دستگیری حضرت به منزل ایشان در سامرا هجوم آوردند تا او را دستگیر کنند و آن حضرت به سرداب رفته و از دیده‌ها پنهان شد. و حال آن که در منابع شیعه نامی از سرداب دیده نمی شود و بلکه این مطلب صرفا در آثار اهل سنت وجود دارد و بر این نظر اصرار می کنند. اما در حقیقت امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف بعد از آن که بر پیکر پاک پدرشان نماز خواندند و حضرت را به خاک سپردند وارد منزل شدند و از آن پس کسی امام زمان را در اجتماع مردم مشاهده نکرد.

داستان سرداب

داستان سرداب از آن جا مطرح شد که خانه ای که از آن سخن گفته می شود دارای دو قسمت بود یک قسمت آن برای خانم ها بود که زیر آن سردابی وجود داشت که در زمان های گرم سال اهل منزل از آن سرداب استفاده می کردند به طور طبیعی این سرداب مثل سایر مکان های خانه که محل حضور امامان امام هادی و امام حسن عسکری علیهما السلام بود از این جهت دارای اهمیت بود خصوصا امام زمان نیز در این مکان عبادت می کردند طبیعی است که به دلیل علاقه ای که مردم نسبت به امامان خود دارند آن چه به آنان تعلق دارد نیز مورد علاقه خود قرار دهند. بنابراین پس سخن غیبت حضرت در سرداب، بهتانی بیش نیست و هیچ یک از بزرگان شیعه چنین باوری ندارند.آق

غیبت صغری در احادیث

در روایاتی که از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و نیز از امامان معصوم علیهم السلام نقل شده است، در باره اصل غیبت و تقسیم آن به غیبت صغری و غیبت کبری اشاره شده است. امام صادق علیه السلام در این باره فرمودند: «همانا برای قائم دو غیبت است که در در غیبت اول به خانواده اش باز می گردد و در غیبت دوم معلوم جای او معلوم نیست؛ هر سال در مناسک حج حاضر می شود و مردم را می بیند در حالی که مردم او را نمی بینند. «اِنَّ لِلْقائِمِ غَیبَتَینِ یرْجِعُ فِى اِحداهُما وَفِى الاُخْری لایدری اَینَ هُوَ یشْهَدُ المَواسِمَ یری الناسَ وَلا یرْونَهُ» اضافه بر این دو روایت، در دیگر روایات به کوتاه بودن یکی از دو غیبت و بلند بودن دیگری نیز اشاره شده است که باز از امام صادق علیه السلام فرمود: برای قائم دو غیبت است: یکی از آن ها کوتاه مدت و دیگری طولانی مدت «لِلْقائِمِ غَیبَتانِ اِحْداهُما قَصِیرَةٌ وَالاُخْری طَوِیلَةٌ...»؛ با این حال، تعبیر با عنوان "غیبت صغری" در روایات نیامده است، ولی چون مدت زمان این غیبت کوتاه و معین بوده است از این رو کم کم این عنوان رایج و مشهور شده است.

تفاوت غیبت صغری با غیبت کبری

همانطور که غیبت کبری ویژگی‌های خاص به خود را داشته است، غیبت صغری نیز دارای ویژگی های خاص به خود است که آن را از ویژگی‌های غیبت کبری متمایز می‌کند. 1.غیبت صغری همانطور که از نامش معلوم است، از نظر زمانی آغاز و انجام داشته واز این جهت با غیبت کبری تفاوت دارد. ۲. در دوره غیبت صغری، امام به طور کامل از همه نظرها پنهان نبود و افرادی به نام نائبان خاص با حضرت در ارتباط بودند و امام را به طور حضوری ملاقات می کردند و پرسش ‌ها و نامه‌های مردم را خدمت امام می بردند و پاسخ امام را دریافته به صاحبانش می‌رساندند، اما در غیبت کبری امام به طور کلی از نگاه ها پنهان است و کسی به عنوان نائب خاص وجود ندارد و نیز نائبان عام حضرت دیداری با ایشان ندارند و تکلیف بقیه مردم نیز که معلوم است. با این حال نمی توان انکار کرد که شاید برخی بتوانند حضرت را حتی در دوره غیبت کبری ملاقات کنند. ۳. در دوره غیبت صغری ـ علاوه بر سفرای چهارگانه ـ ممکن بود اشخاص دیگری نیز آن حضرت را ببینند و بشناسند؛ ولی در غیبت کبری جز افراد خاص، اما بقیه او را نمی‌بینند و اگر هم ببینند، نمی‌شناسند.