راهنما:آشنایی با اصول نگارش و ویرایش (بخش سوم)
| نام مقاله | آشنایی با اصول نگارش و ویرایش در ویکی |
|---|---|
| موضوع | اصول درست‌نویسی و کدگذاری در ویکی «بخش سوم» |
| تاریخ تولید | 1399شمسی |
| گردآورنده | احسان جوادی |
این مقاله با عنوان شیونامهٔ نگارش و ویرایش ویکی‌وحدت (بخش سوم) به موضوعاتی؛ نظیر جانمایی تصویر، عبارات احترام‌آمیز، نحوه نگارش زندگی‌نامه، نام‌ها والقاب احترام‌آمیز می‌پردازد.
تصویر
برای افزودن تصویر به مقاله‌ها از قاب استفاده می‌شود و تصویر به شکل شناور آورده می‌شود.
به طور معمول آوردن تصویر در سمت چپ بر آوردن آن در سمت راست برتری دارد؛ اما در صورتی که در یک مقاله از چندین تصویر استفاده می‌شود، برای پرهیز از یکنواختی می‌توان تعدادی از آنها را در سمت راست و تعدادی دیگر را در سمت چپ آورد.
متن نباید بین دو تصویر روبروی هم فشرده شود. برای پرهیز از فشرده شدن متن بین دو تصویر می‌توانید گالری درست کنید یا یکی از آنها را حذف کنید یا به جای دیگری منتقل کنید.
منبع تصویر باید به شکل نشانی اینترنتی (URL) دقیق یا هر روش دقیق دیگری مثلاً ذکر کتاب‌شناسی دقیق به همراه شمارهٔ صفحه در توضیحات پروندهٔ تصویر ذکر شود.
در صورتی که حق تکثیر تصویر متعلق به شماست مثلاً عکسی را خودتان گرفته‌اید در توضیحات پروندهٔ تصویر با ذکر عبارت:
قالب مربوط به انتشار اثر تحت مجوز مستندات آزاد گنو به پروندهٔ فرستاده شده اعمال می‌شود. توجه داشته باشید که انتشار اثرتان تحت این اجازه‌نامه بعضی حقوق را از شما سلب خواهد کرد. برای آگاهی از جزئیات می‌توانید متن مجوز را بخوانید.
o توجه کنید که اسکن/دیجیتالی‌کردن عکس، شما را صاحب حقوق آن نمی‌کند؛ بنابراین برای تصاویر دارای حق نشری که به دست شما دیجیتالی شده‌اند از برچسب
استفاده نکنید و اصلاً آنها را اینجا نفرستید.
ترجمه و پیوند به زبان‌های دیگر
• برای فهرست شدن پیوند به زبان‌های دیگر (پیوندهای حاشیه سمت راست صفحه) پس از ذخیره‌سازی و ایجاد شدن نوشتار تازه، از کلید افزودن پیوند در حاشیه سمت راست صفحه استفاده کنید. برای تصحیح پیوند می‌توان از کلید ویرایش پیوند که جایگزین افزودن پیوند است، استفاده کرد. این پیوندها در ویکی‌داده مدیریت می‌شوند. از این رو ممکن است نتیجهٔ افزودن پیوند به نوشتار جدید یا تغییر آن پیوند، با کمی تأخیر نمایش داده شود.
•در مواردی که پیوند در زبان مرجع به صفحه‌ای باشد که نوشتار آن در فارسی موجود نیست از پیوند میان‌ویکی استفاده ننمایید و به جای آن از الگو: پیوند با میان‌ویکی یا پم استفاده نمایید بدین صورت هر زمان که آن نوشتار به فارسی ترجمه شود پیوند میان‌ویکی پنهان می‌شود.
استفاده: الگو:پم و نتیجه: عنوانی که می‌خواهید نمایش داده شود.
قابل توجه در ژوئن ۲۰۱۴ یک نظرخواهی در خصوص استفاده از «ی» روی «ه» در عنوان مقاله‌ها انجام شد که در نهایت نشان داده شد موتور جستجوی گوگل کماکان اگر مقاله‌ای در عنوانش «هٔ» داشته باشد، آن مقاله را در نتایج جستجوی برای همان واژه بدون استفاده از «ی» روی «ه» نشان نخواهد داد. به این دلیل، و به دلیل آن که بیشتر کاربران در جستجوهایشان احتمالاً از «ی» روی «ه» استفاده نخواهند کرد، استفاده از«ی» روی «ه» در عنوان مقاله‌های می‌تواند باعث دشواری در یافتن مقاله‌های ویکی در فضای وب بشود. پیش از این نظرخواهی، ویکی‌پدیا:نظرخواهی/تغییر بند سیاست عنوان صفحه‌ها نیز با هدف تغییر این بخش شیوه‌نامه مطرح شده بود که موفق نبود.
عبارات احترام‌آمیز
چرا در مقاله‌ها از عباراتی مانند: «شهید»، «حضرت»، «امام»، «(ص)»، «(ع)»، «اعلی‌حضرت» «آیت‌الله» و دیگر عبارات احترام‌گذاری برای امامان و پیامبران و افراد مقدس استفاده نمی‌شود؟
پاسخ:همچون دانشنامه‌های دیگر، مخاطب ویکی‌وحدت گروه یا مذهب یا عقیده خاصی نیست. در نتیجه در این ویکی برای احترام گذاشتن به عقاید همه انسان‌ها، اصل بی‌طرفی را انتخاب کرده و برای هیچ شخص یا گروه یا مذهب یا گرایشی از القاب احترام‌آمیز استفاده نمی‌کند. در ادامه بطور مفصل به این مهم می‌پردازیم.
زندگی‌نامه‌ها
بند آغازین
در بند آغازین باید اطلاعات زیر داده شود:
1. نام(ها) و در صورت وجود، لقب(ها)؛
2. تاریخ تولد و مرگ. (اگر دانسته‌است)؛
3. ملیت (در حالت عادی، کشوری که شخص شهروند آن است یا هنگامی که به شهرت رسیده‌است شهروند آن بوده‌است)؛
4. سمت‌های مهم شخص، فعالیت‌هایی که در آن شرکت داشته و نقش‌های برجسته وی؛
5. دلیل سرشناسی.
نکته: مکان تولد و مرگ افراد باید در متن مقاله ذکر شود. اما تنها در صورتی در بند آغازین می‌آید که به سرشناسی فرد مرتبط باشد. اما به هیچ عنوان نباید در جملهٔ اول و کنار تاریخ تولد و مرگ قرار داده شود.
همچنین پیشنهاد می‌شود که الگو:جعبه زندگی‌نامه در بند اول استفاده شود.
نام‌ها
هرچند عنوان مقاله باید آن چیزی باشد که موضوع بیشتر بدان شناخته‌شده‌است، عنوان کامل (اگر دانسته‌است) باید در همان بند آغازین(سرشناسه) آورده شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها رسم بر این است که نام کامل شخص در اشارات روزمره به کار نمی‌رود. اما به هرحال مقاله باید با صورت کامل نام، آغاز شود. برای نمونه:
- (از معمر قذافی) معمر محمد ابومنیار معروف به سرهنگ مُعَمَّر محمد قَذّافی (۷ ژوئن ۱۹۴۲–۲۰ اکتبر ۲۰۱۱)....
گاهی اوقات افراد در طول حیات، نام خود را تغییر می‌دهند در این صورت ابتدا نام نخستین آنها نیز باید ذکر شود. برای نمونه:
- (از بیل کلینتون) ویلیام جفرسون «بیل» کلینتون (زاده شده به نام ویلیام جفرسون بلایت سوم، ۱۹ اوت ۱۹۴۶)....
نام مستعار، تخلص و امثال آن
برای افرادی که شهرتشان با نام مستعار یا تخلصشان است، نخست نام اصلی‌شان باید در بند آغازین بیاید و سپس تخلص یا نام مستعار. این شیوه را حتی اگر عنوان مقاله تخلص شخص باشد، دنبال کنید. برای نمونه: مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله متخلص به سعدی.
همیشه لازم نیست این نکته را خاطرنشان کنیم که چرا عنوان مقاله با نامی که بند آغارین با آن شروع می‌شود متفاوت است.
القاب احترام‌آمیز
لقب‌های مقدس و پادشاهی و اشرافی
القاب یا وندهای احترام‌آمیزی چون: جناب، عالی‌جناب، حضرت، اعلی‌حضرت، علیاحضرت، همایونی، علیه‌السلام، صلی‌الله، سلام‌الله‌علیها، رحمه‌الله‌علیه، قدس‌سره یا حتی (ع) نباید ذکر شوند همچنین باید از افعال سوم شخص مفرد به جای سوم شخص جمع (در صورتی که فرد یک نفر است) استفاده شود و عبارت‌هایی مانند: «دار فانی را بدرود گفت»، «شهید شد» و موارد مشابه نباید استفاده شود.
توجه داشته باشید که «خان» در این موارد با فاصلهٔ مجازی نوشته می‌شود.
نکتۀ قابل توجه اینکه می‌توان القاب، عناوین تمجیدی و... را در بخش مربوطه(القاب و سایر نام‌ها) در جدول اشخاص ذکر نمود. مثلا امام علی(علیه السلام)، امام خمینی(ره)، شهید مطهری، علامه طباطبائی در همین بخش مربوطه در جدول ذکر می‌گردد.
القاب و عنوان‌های علمی - تحصیلی
دانشگاهی
القاب حرفه‌ای یا دانشگاهی‌ای چون: استاد، پرفسور، دکتر و مهندس نباید استفاده شوند (نه در جملات آغازین و نه در سایر بخش‌های مقاله) ولی اگر عنوان یا لقب با نام فرد سخت عجین شده است، آنگاه با آن مانند تخلص برخورد می‌شود و پس از ذکر نام اصلی، نامی که با عنوان دانشگاهی عجین شده است ممکن است در متن نوشتار ذکر گردد و از تغییر مسیر استفاده شود. نمونه: دکتر مصدق یا دکتر شریعتی.
توجه داشته باشید که اگر لقبی دانشگاهی با نام فرد سخت عجین شده باشد دیگر نباید هنگام ذکر نام فرد به صلاحیت او برای کسب این لقب پرداخت. (یعنی مثلاً آیا فرد واقعاً مدرک دکتری دارد یا نه) البته در خود متن مقاله می‌توان چنین کرد. نیز به این نکته دقت کنید که عدم ذکر عنوان‌های دانشگاهی فرد هنگام اشاره به او منافاتی با اشاره به مدارک تحصیلی او در متن مقاله ندارد؛ بنابراین می‌توان مثلاً اشاره کرد که «فلان‌شخص دکترای خود را در فلسفه از فلان‌دانشگاه اخذ کرد» هرچند که در طول مقاله از او به‌عنوان دکتر فلانی یاد نمی‌شود.
حوزوی - مذهبی
با القابی مثل: آیت‌الله، حجت‌الاسلام، آخوند، ملا، شیخ، مولوی، ماموستا و… هم مانند القاب دانشگاهی؛ نظیر: دکتر، مهندس برخورد می‌شود. این عناوین فقط یک بار به عنوان تعیین رتبه محرز یا مشهور یاد می‌شود اما نباید پیوند نام باشد. مانند القاب دانشگاهی، اگر عنوان یا لقب با نام فرد سخت عجین شده است، آنگاه با آن مانند تخلص برخورد می‌شود و پس از ذکر نام اصلی، نامی که با عنوان دانشگاهی عجین شده است ممکن است در متن نوشتار ذکر گردد و از تغییر مسیر استفاده شود (نمونه: شیخ مفید، ملا عمر).
دیگر القاب
حاجی یا حاج
مثل: حاجی سیاح، حاج ابراهیم کلانتر.
میرزا
مثل میرزا کوچک‌خان جنگلی، میرزا محسن کوچه‌باغی تبریزی.
این القاب در عنوان مقاله استفاده نمی‌شود؛ البنه «میرزا» اگر جزو نام شناسنامه‌ای شخص باشد، همچون «سید» آورده می‌شود.
سید
طبق بحث و اجماع ویکی‌وحدت پیشوند سید از القاب محسوب نمی‌شود.
موارد آتی ذکر نام فرد؛ پس از آنکه نام فرد در جمله‌های آغازین به صورت کامل ذکر شد آنگاه می‌توان در جمله‌های آتی تنها نام‌خانوادگی او را ذکر کرد یا اگر به لقبی خاص معروف است از آن لقب بهره برد؛ ولی توجه کنید که لقب را بیش‌اندازه زود به شخص ندهید. مثلاً اگر رضا قلدر در سال ۱۳۰۰ ملقب به امین‌الدوله شد تا پیش از رسیدن به سال ۱۳۰۰ در شرح زندگانی او، از لفظ قلدر استفاده کنید.
تاریخ‌ها
لحن
لحن مقاله همچون سایر مقاله‌ها در ویکی‌ها باید بی‌طرفانه و دانشنامه‌ای باشد. از تبعات آن می‌توان به این اشاره کرد که از صیغهٔ احترام نباید استفاده شود یعنی مثلاً:
- نهادها و فعل‌ها به صورت سوم شخص مفرد می‌آید نه سوم شخص جمع: «فلان‌کس در بهمان‌تاریخ به فلان‌جا رفت». (نه رفتند و از آن بدتر تشریف‌فرما شد و از همه بدتر تشریف‌فرما شدند).
زمان افعال
برای درگذشتگان همواره از فعل گذشته استفاده می‌شود نه فعل حال و آیندهٔ روایی. «فلان‌کس در فلان‌تاریخ فلان چیز را کشف کرد» نه کشف می‌کند.
مرگ
- از واژهٔ «شادروان» استفاده نمی‌شود. در صورت نیاز به اشاره به زنده نبودن شخص، «درگذشته» را می‌توان به‌جای «مرحوم» به‌کار برد، مانند «حسین گل‌گلاب با روح‌الله خالقی، هنرمندِ درگذشته، همکاری داشت».
- «به رحمت خدا رفت»، «به دیار باقی شتافت»، «دار فانی را وداع گفت»، «دعوت حق را لبیک گفت»، و از آن سو، «به درک واصل شد»، «سَقط شد»، «به هلاکت رسید»، و «مُرد» استفاده نمی‌شود. «درگذشت» و «کشته شد» به‌عنوان فعل ماضی، و «مرگ» و «درگذشت» به‌عنوان اسم استفاده می‌شوند.
مذهب، قومیت و نژاد
درج هریک از موارد «مذهب»، «قومیت» و «نژاد» در مقاله‌های افراد تنها به یکی از ۳ شرط زیر مجاز است:
- خود، عامل سرشناسی فرد باشد.
- در سرشناسی فرد یا عنوان مقاله موثر و یا تعیین‌کننده باشد.
- در منابع معتبر و مستقل به روشنی به این موارد پرداخته شده باشد.
اگر اختلاف نظری در هریک از این موارد وجود داشت که هرکدام از ادعاها منابع مستقل و معتبر خود را دارا بود؛ پس از اجماع در صفحه بحث، همه موارد با ارجاع درست به منابع در بدنه مقاله درج شود.
ادامه دارد... .