ریاض الصلح
| نام | ریاض صلح |
|---|---|
| نام پدر | رضا الصلح |
| متولد | ۱۵ صفر ۱۳۱۲/ ۱۸ اوت ۱۸۹۴ |
| محل تولد | بیروت |
| برخی مشاغل | نخست وزیر لبنان |
نخست وزير و سياستمدار لبنانى.
تولد
او در ۱۵ صفر ۱۳۱۲/ ۱۸ اوت ۱۸۹۴ در بيروت به دنيا آمد. رياض به خاندان بزرگ سنّى الصلح نسب مى برد كه از صاحب منصبان سياسى بودند. پدرش رضاالصلح فرماندار چند شهر از جمله نبطیه در لبنان بود.
تحصیلات
رياض الصلح تحصيلات خود را در بيروت گذراند و در ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸ كه پدرش نماينده بيروت در مجلس نمايندگان عثمانى (مجلس مبعوثان) شد، همراه خانوادهاش به استانبول رفت و در ۱۳۲۸/ ۱۹۱۰ در دانشكده حقوق استانبول به تحصيل مشغول شد[۱]
فعالیت های سیاسی
او همزمان به جمعيت العربية الفتاة (جمعيت جوانان عرب) پيوست. اين جمعيت خواستار خودمختارى عربها در چهارچوب حكومت عثمانى بود. رياض پس از فارغالتحصيلى و پايان دوره نمايندگى پدرش، در ۱۳۳۱/ ۱۹۱۳ همراه خانواده به بيروت بازگشت و فعاليتهاى سياسى خود را با گروهى از اعضاى جمعيت العربية الفتاة، كه در بيروت مستقر بودند، ادامه داد. حكومت عثمانى او را در ۱۳۳۳/ ۱۹۱۵ به دليل ارتباط با اميرفيصل اول، فرزند شريف حسينبن علی، كه بر ضد حكومت عثمانى قيام كرده بود، دستگير و زندانى كردند. در همين زمان پدرش نيز به دليل فعاليتهاى سياسى و مخالفت با حكومت عثمانى به زندان افتاد.
دادگاه نظامى عثمانى در ۱۳۳۴/ ۱۹۱۶ رياض الصلح و پدرش را به تبعيد در آناطولى محكوم كرد كه تا ۱۳۳۶/ ۱۹۱۸ ادامه داشت [۲]. رياض الصلح پس از بازگشت از تبعيد با پدرش به دمشق رفت زيرا اميرفيصل در اين زمان با شكست دادن عثمانيها آنجا را تصرف كرده و پادشاهى عربى سوريه شامل سوريه، لبنان، فلسطين و اردن را تشكيل داده بود. پدر رياضال صلح به سمت وزير كشور در حكومت اميرفيصل انتخاب و رياض نيز فرماندار شهر صيدا شد، اما رياض الصلح پس از مدتى براثر فشار فرانسويها از مقام خود استعفا داد و به دمشق بازگشت.
او سپس به حزب الاستقلال العربى پيوست، كه متشكل از ملىگرايان عرب بود و بر ضد استعمار فرانسه فعاليت مى كرد[۳]. در ۱۳۳۸/ ۱۹۲۰ كه ارتش فرانسه در جنگ مَيَسلون، ملىگرايان عرب را شكست داد و دمشق را تصرف كرد، رياض الصلح ناگزير به قاهره و سپس به بيروت رفت. دادگاه نظامى فرانسه به طور غيابى وى را به سبب حمايت از اميرفيصل و فعاليتهاى ضد فرانسوى به اعدام محكوم كرد. رياض الصلح ناگزير از بيروت به فلسطين رفت كه زير سلطه فرانسويها نبود. او در ۱۳۰۰ش/ ۱۹۲۱ در مجمع سورى ـ فلسطينى در ژنو شركت كرد. رياض الصلح كه تا ۱۳۰۳ش/ ۱۹۲۴ در فلسطين، مصر و اروپا زندگى مى كرد پس از اينكه دولت فرانسه او را بخشيد، به بيروت بازگشت. رياض الصلح در بيروت به اتفاق دوستش خيرالدين الاحْدَب، روزنامه العهد الجديد را تأسيس كرد. خط مشى روزنامه مخالفت با استعمار فرانسه و كوشش براى استقلال لبنان و سوريه بود. بنابراين، فرانسويها چندين بار آن را توقيف كردند. رياض همزمان به كشورهاى مختلفى سفر كرد و مبارزه با استعمار فرانسه را ادامه داد.
با آغاز قيام مردم سوريه بر ضد استعمار فرانسه در ۱۳۰۴ش/ ۱۹۲۵، رياض الصلح براى حمايت از قيام به ژنو، مقرّ جامعه ملل، و چند كشور اروپايى سفر كرد. در پى اين فعاليتها، فرانسويها او را در ۱۳۰۵ش/ ۱۹۲۶ در بيروت دستگير و زندانى كردند، اما او پس از مدتى از زندان فرار كرد و به اروپا رفت. در ۱۳۰۷ش/ ۱۹۲۸ كه ملىگرايان سوريه حزب تجمع ملى (الكُتْلَة الوطنية) را تأسيس كردند، رياض نيز به اين حزب پيوست. رياض الصلح در ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳ در بيروت افزون بر كار وكالت، فعاليتهاى ضداستعمارى خود را نيز ادامه داد. در ۱۳۱۴ش/ ۱۹۳۵، دولت فرانسه وى را به سبب نقش مهمى كه در اعتصابات كارگرى داشت، دو ماه به قامِشْلى در سوريه تبعيد كرد. پس از پايان تبعيد، رياض در فلسطين با ديويد بنگوريون و ديگر شخصيتهاى برجسته جنبش صهيونيسم ديدار كرد تا از حقوق فلسطينيها دفاع كند، اما كوششهاى او براى كاستن مهاجرت يهوديان به خاورميانه و نفوذ آنها در آنجا، نتيجهاى نداشت. رياض الصلح در ۱۳۱۶ش/ ۱۹۳۷ نامزد انتخابات مجلس در بيروت شد، اما پس از قطعىشدن شائبه تقلب در انتخابات از آن كناره گرفت. در ۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱ به دليل وقوع جنگ جهانى دوم (۱۹۳۹ـ۱۹۴۵)، اوضاع اقتصادى لبنان وخيم شد. در چنين اوضاعى رياض الصلح اعتصابات مردمى را رهبرى مىكرد كه به استعفاى دولت انجاميد. او بار ديگر در ۱۳۲۲ش/ ۱۹۴۳ در انتخابات مجلس شركت كرد و به نمايندگى انتخاب شد.
در ۲۹ شهريور ۱۳۲۲/ ۲۱ سپتامبر ۱۹۴۳، مجلس لبنان بِشاره خورى را به رياست جمهورى انتخاب كرد، او نيز رياض الصلح را به نخست وزيرى و نيز وزارت دارايى برگزيد.رياض الصلح و بشاره خورى قانون اساسى لبنان را اصلاح كردند. براساس اين تغييرات، همه قوانين راجع به تحت الحمايگى فرانسه لغو شد و لبنان كشورى عربى، مستقل و تجزيه ناپذير به شمار آمد كه در آن مسلمانان و مسيحيان حقوق برابر داشتند. اين اصول كه بعدها به ميثاق ملى لبنان معروف شد، در ۱۶ آبان ۱۳۲۲/ ۸ نوامبر ۱۹۴۳ به تصويب مجلس لبنان رسيد. فرانسويها در واكنش به اين ميثاق، در ۱۹ آبان/ ۱۱ نوامبر، بشاره خورى، رياض الصلح و شمارى از وزيران و اعضاى مجلس را دستگير و زندانى كردند. فرانسويها مجلس را نيز منحل و اميل اده را به سممَت رئيس جمهور و نخست وزير منصوب كردند. مردم لبنان در واكنش به اين اقدامات، تظاهرات گستردهاى برپا كردند و سياستمداران نيز از عضويت در هيئت دولت اميل اده خوددارى كردند. سرانجام در ۳۰ آبان/ ۲۲ نوامبر و براثر فشار و اعتراضهاى گسترده مردم، دولت فرانسه زندانيان را آزاد و پايان تحت الحمايگى و استقلال لبنان را اعلام كرد. رياض الصلح نيز بار ديگر نخست وزير لبنان شد. او از ۱۳ تير ۱۳۲۳/ ۱۳ ژوئيه ۱۹۴۴ تا ۲۹ دى ۱۳۲۳/ ۱۹ ژانويه ۱۹۴۵ يكبار و از ۲۳ آذر ۱۳۲۵/ ۱۴ دسامبر ۱۹۴۶ تا ۲۵ بهمن ۱۳۲۹/ ۱۴ فوريه ۱۹۵۱، چهار بار متوالى از سوى بشاره خورى نخست وزير شد.
رياض الصلح در اين دوره بيشتر به سياست خارجى توجه داشت، ازاين رو، در اداره امور كشور با مشكلات زيادى مواجه شد. لبنان در آن زمان ساختار ادارى مناسبى نداشت و طايفه گرايى و منازعاتِ برآمده از آن، اداره امور كشور را دشوار كرده بود. فرانسويها در ۱۳۲۵ش/ ۱۹۴۶ درموافقتنامهایى با رياض الصلح نيروهاى خود را از لبنان خارج كردند. پس از آنكه سازمان ملل در ۱۳۲۶ش/ ۱۹۴۷ تصميم به تقسيم فلسطين گرفت. رياض با سران بعضى از كشورهاى عربى كه در ۱۳۲۷ش/ ۱۹۴۸ در تدارك حمله به اسرائيل برآمده بودند، مذاكره و آنها را به شركت در اين جنگ ترغيب كرد. براثر اين كوششها، ارتش عربى مشتركى تشكيل شد كه ارتش لبنان نيز جزو آن بود، اما آنها در اين جنگ شكست خوردند. در ۱۵ خرداد ۱۳۲۹/ ۵ ژوئن ۱۹۴۹، اعضاى حزب ملىگراى اجتماعى سوريه (الحزب السورى القومى الاجتماعى) كه خواهان تأسيس سوريه بزرگ بودند، به رهبرى آنطوان سعاده شورش مسلحانه كردند، اما نيروهاى امنيتى لبنان شورش آنها را سركوب كردند و آنطوان سعاده به دستور رياض الصلح به اتهام شورش مسلحانه دستگير و به اعدام محكوم شد.
مشكلات اقتصادى و سياسى در ۱۳۲۹ش/ ۱۹۵۰ و ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱ سبب شد تا مخالفانى كه خواستار اصلاحات بودند، بيش از پيش به دولت انتقاد كنند. اقدام شتابزده رياض الصلح در اعدام آنطوان سعاده نيز انتقادهاى زيادى برانگيخت. از سوى ديگر، دخالتهاى سليم خورى، برادر بشاره خورى، در امور كشور، موجب اختلاف ميان رياض الصلح و بشاره خورى شد، كه در پى آن رياض الصلح در ۲۴ بهمن ۱۳۲۹/ ۱۳ فوريه ۱۹۵۱ استعفا داد.
ترور
در ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱، رياض الصلح با دعوت رسمى ملك عبداللّه بن حسين، پادشاه اردن، به آن كشور رفت و در ۲۴ تير ۱۳۳۰/ ۱۶ ژوئيه ۱۹۵۱ در راه بازگشت، در فرودگاه عمان چند تن از اعضاى حزب ملىگراى اجتماعى سوريه او را ترور كردند. جنازه وى به بيروت منتقل و در همانجا به خاك سپرده شد.