۸۵٬۸۳۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'مالکى' به 'مالکی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
بابا تُنْبُکتى، احمد بابا بن احمد صنهاجى ماسنى (963-1032 یا 1036ق/1556-1623 یا 1627م) | بابا تُنْبُکتى، احمد بابا بن احمد صنهاجى ماسنى (963-1032 یا 1036ق/1556-1623 یا 1627م) رجال‌شناس و فقیه [[مالکی]] بلاد [[سودان]]. شناخت این شخصیت با توجه به آثار وی می‌تواند در زمینه تقویت وحدت اسلامی مفید واقع شود. | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
نیاکان احمد بابا از بربرهای | نیاکان احمد بابا از بربرهای صنهاجه بودند و به خاندان آل اقیت از قبیله مَسّوفه تعلق داشتند. وی در شهر تنبکتو به دنیا آمد و همانجا به تحصیل پرداخت و در مدت کوتاهى مدارج علمى را طى کرد. خانواده او اهل فضل و دانش بودند و مدتها رهبری مذهبى و امر قضا را بر عهده داشتند <ref>محبى، 1/170؛ [[مخلوف]]، 298؛ [[کتانى]]، 1/114؛ [[مراکشى]]، 2/99</ref>. | ||
==علم آموزی== | ==علم آموزی== | ||
از برجسته‌ترین استادان وی، پدرش (929-999ق) بود که [[حدیث]] و [[منطق]] را نزد او فراگرفت. احمدبابا نزد عمویش ابوبکر [[نحو]] آموخت؛ همچنین [[تفسیر]]، حدیث، [[فقه]]، [[اصول]]، ادبیات عرب و [[تصوف]] را از | از برجسته‌ترین استادان وی، پدرش (929-999ق) بود که [[حدیث]] و [[منطق]] را نزد او فراگرفت. احمدبابا نزد عمویش ابوبکر [[نحو]] آموخت؛ همچنین [[تفسیر]]، حدیث، [[فقه]]، [[اصول]]، ادبیات عرب و [[تصوف]] را از شیخ بغیع (930-1002ق) فراگرفت و همو بود که تأثیر علمى شگرفى بر بابا تنبکتى گذاشت <ref>محبى، مخلوف، همانجاها؛ مراکشى، 2/100</ref>. | ||
==تبعید و زندان== | ==تبعید و زندان== | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==مراتب علمی== | ==مراتب علمی== | ||
بابا تنبکتى در مراکش از جایگاه علمى شایسته‌ای برخوردار شد، آنچنانکه از او تقاضا کردند تا در جامع الشرفا در مراکش تدریس نماید. طلاب از هر سو به او روی آوردند و حتى چند تن از بزرگان و مشایخ چون ابوالقاسم ابن ابى نعیم، قاضى ابوالعباس مکناسى، شیخ رجراجى، محمدبن یعقوب مراکشى، شهاب مقری و ابن ابى العافیه نزد او دانش آموختند <ref>محبى، 1/171- 172؛ ابن ابى دینار، 11؛ وفرانى، 97؛ سلاوی، 5/130؛ مخلوف، 298-299؛ مراکشى، 2/101-102</ref>. در همین دوران تبعید بود که بابا تنبکتى مشهورترین اثر رجالى خود به نام | بابا تنبکتى در مراکش از جایگاه علمى شایسته‌ای برخوردار شد، آنچنانکه از او تقاضا کردند تا در جامع الشرفا در مراکش تدریس نماید. طلاب از هر سو به او روی آوردند و حتى چند تن از بزرگان و مشایخ چون ابوالقاسم ابن ابى نعیم، قاضى ابوالعباس مکناسى، شیخ رجراجى، محمدبن یعقوب مراکشى، شهاب مقری و ابن ابى العافیه نزد او دانش آموختند <ref>محبى، 1/171- 172؛ ابن ابى دینار، 11؛ وفرانى، 97؛ سلاوی، 5/130؛ مخلوف، 298-299؛ مراکشى، 2/101-102</ref>. در همین دوران تبعید بود که بابا تنبکتى مشهورترین اثر رجالى خود به نام نیل الابتهاج را تکمیل کرد و خلاصه آن را با عنوان کفایة المحتاج که به شرح حال علمای مالکی اختصاص دارد، تألیف نمود <ref>عنان، 1/256، 356-357</ref>. | ||
تبعید او تا زمان درگذشت احمد المنصور ادامه داشت و سپس فرزند و جانشین او زیدان به بابا تنبکتى و عشیره‌اش اجازه بازگشت به وطن داد. از سالهای 1014ق و 1015ق به عنوان سال بازگشت آنان به تنبکتو یاد شده است <ref>قادری، 87؛ قس: هرامه، 1/14- 15</ref>. وی تا آخر عمر در زادگاهش به تعلیم پرداخت و سرانجام در همانجا نیز درگذشت <ref>محبى، 1/172؛ قادری، 87 - 88</ref>. | تبعید او تا زمان درگذشت احمد المنصور ادامه داشت و سپس فرزند و جانشین او زیدان به بابا تنبکتى و عشیره‌اش اجازه بازگشت به وطن داد. از سالهای 1014ق و 1015ق به عنوان سال بازگشت آنان به تنبکتو یاد شده است <ref>قادری، 87؛ قس: هرامه، 1/14- 15</ref>. وی تا آخر عمر در زادگاهش به تعلیم پرداخت و سرانجام در همانجا نیز درگذشت <ref>محبى، 1/172؛ قادری، 87 - 88</ref>. | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
===چاپى=== | ===چاپى=== | ||
# | #نیل الابتهاج بتطریز الدیباج، معروف‌ترین اثر مؤلف که تألیف آن در 1005ق و زمانى که او در مراکش در تبعید به سر مى‌برد، تکمیل شده است و به تصریح مؤلف، مستدرک و تکمله‌ای بر کتاب الدیباج المذهب ابن فرحون (ه م) است. این کتاب نخستین بار در 1317ق/1899م در فاس منتشر گردید؛ سپس میان سالهای 1329 و 1351ق در حاشیه الدیباج المذهب ابن فرحون در قاهره به طبع رسید و سرانجام به کوشش عبدالحمید عبدالله هرامه در 1989م در طرابلس چاپ شد. ترجمه اسپانیایى کتاب نیز همراه با متن اصلى آن در 1865م در اسپانیا به چاپ رسیده است؛ | ||
#مجموعه رسائل شامل «ارشاد الواقف لمعنى نیة الحالف»، «فتح الرزاق فى مسألة الشک فى الطلاق»، «افهام السامع بمعنى قول الشیخ خلیل فى النکاح بالمنافع» و «انفس الاعلاق فى فتح الاستغلاق من فهم کلام خلیل فى درک الصداق» که در 1307ق در فاس منتشر شده است. | #مجموعه رسائل شامل «ارشاد الواقف لمعنى نیة الحالف»، «فتح الرزاق فى مسألة الشک فى الطلاق»، «افهام السامع بمعنى قول الشیخ خلیل فى النکاح بالمنافع» و «انفس الاعلاق فى فتح الاستغلاق من فهم کلام خلیل فى درک الصداق» که در 1307ق در فاس منتشر شده است. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
#ابن ابى دینار، محمد، المؤنس، به کوشش محمد شمّام، | #ابن ابى دینار، محمد، المؤنس، به کوشش محمد شمّام، تونس، 1387ق | ||
#بغدادی، ایضاح | #بغدادی، ایضاح | ||
# | #سلاوی، احمد، الاستقصاء، به کوشش جعفر ناصری و محمد ناصری، دارالبیضا، 1955م | ||
#علوش، ی. س. و عبدالله رجراجى، فهرس المخطوطات العربیة ، [[رباط]]، 1954م | #علوش، ی. س. و عبدالله رجراجى، فهرس المخطوطات العربیة ، [[رباط]]، 1954م | ||
#عنان، محمد عبدالله، فهارس الخزانة الملکیة ، رباط، 1400ق/ 1980م | #عنان، محمد عبدالله، فهارس الخزانة الملکیة ، رباط، 1400ق/ 1980م | ||
#فهرست المخطوطات المصورة ، قاهره، 1390ق/1970م | #فهرست المخطوطات المصورة ، قاهره، 1390ق/1970م | ||
#قادری، محمد، التقاط الدرر، به کوشش هاشم علوی قاسمى، | #قادری، محمد، التقاط الدرر، به کوشش هاشم علوی قاسمى، بیروت، 1403ق/1983م | ||
#کتانى، عبدالحى، فهرس الفهارس، بیروت، 1402ق/1982م | #کتانى، عبدالحى، فهرس الفهارس، بیروت، 1402ق/1982م | ||
#محبى دمشقى، محمدامین، خلاصة الاثر، | #محبى دمشقى، محمدامین، خلاصة الاثر، قاهره، 1284ق | ||
#مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة ، قاهره، 1350ق | #مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة ، قاهره، 1350ق | ||
#مراکشى، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، فاس، 1355ق/ 1936م | #مراکشى، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، فاس، 1355ق/ 1936م | ||