احمد بن حنبل: تفاوت میان نسخه‌ها

| تصویر = احمد بن حنبل.jpg

| سال تولد =

| تاریخ تولد =  [[ربیع الاول]] سال ۱۶۴.ق

| سال درگذشت =  

| تاریخ درگذشت = [[ماه ربیع الثانی|ربیع‌الآخر]] سال ۲۴۱.ق

| استادان = {{فهرست جعبه عمودی |محمد بن ادریس شافعی |یعقوب بن ابراهیم |عمرو بن دینار }}

| فعالیت‌ها =

'''ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل''' [[فقیه]] [[مسلمان]] در [[بغداد]] زاده شد؛ پدر و مادرش از ساکنان [[مرو]] بودند. مکتب [[فقه]] [[حنبلی]]، یکی از [[فرق اربعه اهل سنت]] است.مذهب حنبلی پس از مرگ وی به وسیلهٔ شاگردانش  ایجاد شد. این مکتب جریان متقابلی بود که [[تفسیر]] تحت‌اللفظی قرآن، [[حدیث|احادیث]]، تقلیل ارزش قیاس و اجماع را مورد توجه قرار می‌داد. پیروان احمد ابن‌حنبل به حنبلی مشهورند.

([[ابوحنیفه]]، [[مالک بن انس]]، [[شافعی]] و احمد بن حنبل) که مؤسسان [[فرق اربعه]] اهل سنت بودند، را [[ائمه اربعه]] می‌نامند.

احمد بن حنبل کتاب مسند را تألیف کرد، که مجموعه‌ای بالغ بر ۳۰٬۰۰۰ حدیث بود. این احادیث نه به ترتیب موضوع، بلکه برحسب اسامی صحابه‌ای که حدیث نقل کرده‌اند تنظیم شده‌است.  

او أبو عبدالله، احمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن اسد بن ادریس بن عبدالله الشیبانی المروزی البغدادی است که پدر و مادرش از اعراب ساکن مرو بودند. وی چهارمین امام از ائمه اربعه [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] می‌باشد. که در سال ۱۶۴ هجری در بغداد متولّد شد و در سال ۲۴۱ هجری قمری در همان شهر وفات یافت.

او سفرهای علمی‌اش را به [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مکه]]، [[مدینه]]، [[یمن]] و [[شام]] انجام داد و از علم دانشمندان عصر خویش بهره گرفت.

همچنین وی از محدّثان بزرگ اهل سنّت به شمار می‌آید و از مهمترین تالیفات او می‌توان به کتاب <big>مُسنَد</big> او اشاره کرد. وی در مسند خویش بیش از چهل هزار حدیث نقل کرده است. و به احادیث مرسل و ضعیف نیز عمل می‌کرده است<ref> دائرة المعارف فقه مقارن، ص ۱۴۱و۱۴۲</ref>.

این مذهب در بغداد ظهور کرد و به شام هم رفت. امروز مذهب غالب اهل سنت در [[حجاز]]، [[قطر]]، [[فلسطین]] و [[بحرین]]، مذهب حنبلی است<ref>تاریخ الفقه الاسلامی، ص ۱۴۸</ref>.

ابن‌حنبل از همان آغاز جوانی به کسب علوم مختلف پرداخت و از محضر بیش از ۲۸۰ استاد استفاده برد که از جمله آنها افرادی چون [[هشیم بن بشیر]]، سفیان بن عینیه، وکیع، قاضی ابویوسف، [[شافعی]]، یحیی القطان و ولید بن مسلم می‌باشند که علاوه بر استفاده علمی، از آنان روایت و حدیث نقل کرده است. [[ذهبی]] شمار زیادی از اساتید او را نام برده است<ref>ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۸۰ ۱۸۱</ref>.

ابن‌حنبل دارای شاگردان بسیاری بود که از مشهورترین شاگردانش می‌توان به فرزندش [[صالح بن احمد بن حنبل]] (م ۲۶۶)، و فرزند دیگرش، [[عبدالله بن احمد بن حنبل]] (م ۲۹۰) و عبدالملک بن عبدالحمید بن مهران (م ۲۷۴) و احمد بن محمد بن حجاج مروزی، ابوبکرم اثرم، ابویحیی الناقد و فضل بن زیاد اشاره کرد<ref>زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۱، ص ۵۴</ref>. مسلم بن حجاج نیشابوری و محمد بن اسماعیل بخاری از وی روایت کرده‌اند<ref>ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۸۱</ref>.

برجسته‌ترین اثر احمد بن حنبل، [[کتاب مسند]] اوست. این اثر با ۲۶۳۰۰ روایت از میان ده‌ها هزار روایت رایج<ref>خصائص مسند احمد، ص۱۳، ۱۵</ref>. بزرگ‌ترین کتاب حدیثی متقدم اهل سنت در زمینه‌های عقیدتی، اخلاقی، تفسیری، فقهی، فضیلت‌ها، ‌و سیره، از زبان حدود ۷۰۰ [[صحابه|صحابی]]<ref>خصائص مسند احمد، ص۱۵</ref> است. به باور برخی، گردآوری نهایی مسند به دست عبدالله بن احمد صورت گرفت<ref>EI (The Encyclopaedia of Islam) AHMAD HANBAL</ref>. گویا او چند حدیث نیز به اثر پدر افزوده است<ref>خصائص مسند احمد، ص۱۳</ref>. وی روایت‌های مسند را که بر خلاف ترتیب موضوعی صحاح، به ترتیب اشخاص یا قبایل سامان گرفته<ref>خصائص مسند احمد، ص۱۸-۲۱</ref> از طریق سماع از پدر<ref>تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۲۸۹</ref>، یا قرائت بر وی، به‌ رغم نهی پدر از آن، با افزوده‌هایی از خود<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۵۲۴</ref> ترتیب داده است. حنبل بن اسحاق، برادرزاده ابن‌حنبل و صالح، فرزندش، نیز مسند را از او شنیده‌اند<ref>خصائص مسند احمد، ص۱۳</ref>. ابوبکر قطیعی، شاگرد عبدالله، آن را با افزوده‌هایی از خود، روایت کرده است<ref>منهاج السنة النبویه، ج۷، ص۹۷</ref>. مهم‌ترین ویژگی مسند ابن‌حنبل نسبت به مجموعه‌های حدیثی اهل سنت، وجود بسیاری از روایت‌های منقول از [[اهل بیت]] یا درفضیلت‌ ایشان و اختصاص مسندی به [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] و [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه زهرا(سلام الله علیها)]] است.

این دیدگاه به تدریج به افراط‌ گرایید تا آن‌جا که [[ابوالعلاء همدانی]] وجود هر‌گونه حدیث‌ ساختگی را در مسند احمد انکار نمود<ref> اضواء علی السنة المحمدیه، ص۳۲۶</ref>. ولی ابن‌[[ابن جوزی|جوزی]] (درگذشت در ۵۹۷ق.) با ذکر نمونه‌هایی، به وجود [[احادیث]] ساختگی در این اثر اعتراف کرده است<ref>مجموع الفتاوی، ج۱، ص۲۴۸</ref>. ابن‌[[ابن تیمیه|تیمیه]] (درگذشت در ۷۲۸ق.) در تلاش برای داوری میان این دو نگرش، به پشتوانه رسالت کلی مسند نویسان، یعنی گزارش بی‌طرفانه روایات، تعمّد کذب را از ابن‌حنبل که خود را متعهد به ترک روایت‌های راویان مشهور به کذب دانسته، نفی می‌کند<ref>منهاج السنة النبویه، ج۷، ص۹۷</ref>.

ابن حنبل کتابی دیگر در باب زهد نگاشته که به تعبیر ابن‌تیمیه، از دروغ‌پردازی‌های متداول در این‌گونه کتب تهی است<ref>مجموع الفتاوی، ج۱۸، ص۷۲</ref>. از کتاب‌های منسوب به وی العلل و معرفة الرجال، الاسماء و الکنی و... است که بر پایه استقرای برخی معاصران به۵۰ اثر میرسد<ref>مسائل الامام احمد، ج۱، ص۱۱۷-۱۲۴</ref>. بسیاری از این کتاب‌ها به دست شاگردان وی تدوین شده‌اند. برای نمونه در میان کتاب‌های فقهی چون الاشربه صغیر، الاشربه کبیر، و المناسک تنها کتاب فقهی تألیف خود وی رساله‌ای در باب [[نماز]] است<ref>المدخل الی مذهب الامام احمد، ج۱، ص۱۲۴</ref>. البته به ادعای ذهبی (درگذشت در ۷۴۸ق.) همین کتاب نیز از آنِ وی نیست<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۳۳۰</ref>. عبدالله بن احمد راوی برخی از این کتب است<ref>تاریخ بغداد، ج۹، ص۳۷۵</ref>.

برخی عوامل  از جمله: رواج فزاینده حدیث‌های دروغین (تا جایی که بغداد‌ <big>دار الضرب</big> لقب یافت)؛ گسترش قلمرو جغرافیایی [[اسلام]] و ارتباط مسلمانان با تمدن‌ها و فلسفه‌های بزرگ آن زمان؛ آغاز نهضت ترجمه؛ رواج مکاتب و [[مذاهب]] مختلف؛ نفوذ موالی به دستگاه [[خلافت]] و اقتدار روزافزون آنها؛ پیدایش ستیز‌ها و تکفیرها میان [[فرق و مذاهب اسلامی|مذاهب]]؛ و رواج اشرافیت در جامعه، در شکل‌دهی به شخصیت و باورهای ابن‌حنبل سهیم بودند؛