اربعین

عنوان مقاله	اربعین
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران – قم – پژوهشگاه مطالعات تقریبی

اربعین (به عربی: الأربعين‎) در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح اسلامی، به بیستم صفر ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز بعد از کشته‌شدن حسین بن علی فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا، امام سوم شیعیان در واقعه کربلا اطلاق می‌گردد. نامگذاری روز بیستم صفر یعنی اربعین چهل روز پس از کشته شدن حسین بن علی که حرم حسین بن علی یعنی کاروان اسرا، از شام به مدینه بازگشتند و روزی است که جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اسلام، از مدینه به کربلا رسید تا به زیارت قبر حسین بن علی بشتابد و او نخستین کسی است که قبر حسین را زیارت کرد. در این روز، زیارت حسین بن علی مستحب است و این زیارت، همانا خواندن زیارت اربعین است. چهلمین روز پس از کشته شدن حسین بن علی که نزد امامیه دارای ارزشی آیینی است و بر اساس اعتقادات کهن سر بریده شده حسین بن علی در چنین روزی به بدن وی در کربلا ملحق شده است. فاصله چهل روز از هنگام وفات مومن از اعتقدادت و باور های مسلمانان به شمار می آید.[۱] قداست عدد چهل عدد چهل دارای پیشینه اندیشه ای نزد مسلمانان داشته است. مسلمانان معتقدند از زمان تصلیب عیسی بن مریم تا صعود آن 40 روز فاصله بوده است. فاطمه دختر پیامبر اسلام بر وفات پدرش 40 روز عزاداری میکند.در روایتی از جعفر صادق آسمان و زمین و خورشید 40 روز به سختی و تیرگی برای کشته شدن حسین بن علی خون گریه میکنند.[۱] روز اربعین اربعین، مطابق نظر شیخ مفید در مسارالشیعه و شاگردش شیخ طوسی در مصباح المتهجد، زمان بازگشت اهل حرم از شام (دمشق) به مدینه است. همچنین بنا بر نقل ایشان، جابر بن عبدالله انصاری صحابی برجسته محمد به عنوان نخستین زائر حسین بن علی، یا لااقل از نخستین زائران او، در این روز وارد کربلا شده و زیارت اربعین را بجا آورده‌است.[۲] ابراهیم آیتی نیز می‌نویسد: «جابر بن عبدالله انصاری… بیستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد و سنت زیارت اربعین امام به دست او تأسیس گردید».[۳] برخی گزارش‌های تاریخی مبنی بر حضور بازماندگان اهل بیت حسین در کربلا در روز اربعین از عوامل توجه خاص ایشان به اربعین است. در برخی منابع تاریخی مانند کتاب نزهه الزاهد اسیران شام یعنی بازماندگان کشته‌شدگان کربلا در چهلمین روز کشته شدن حسین بن علی به کربلا رسیدند.[۴] اگرچه نه‌تنها این مطلب در متون تاریخی پیش‌تر از قرن هفتم هجری نیامده است، با تصریح متقدمینی مانند شیخ مفید که بازگشت اسرا را به مدینه دانسته‌اند نیز در تضاد است.[۲]بر این اساس «از همان آغاز که تاریخش معلوم نیست، شیعیان به حرمت آن، زیارت اربعین می‌خوانده‌اند.»[۵] زیارت اربعین تنها دربارهٔ حسین بن علی وارد شده و هیچ پیشینه‌ای را نمی‌توان برای اربعین و اعمال مربوط به این روز تا پیش از حادثه عاشورا تصدیق کرد و این ویژگی و امتیاز، تنها برای حسین بن علی دانسته شده‌است.[۶] در تقویم رسمی ایران این روز تعطیل می‌باشد. زیارات اربعین مقالهٔ اصلی: زیارت اربعین روایات و گزارش های متعددی در موضوع اربعین حسین بن علی آمده‌است. از آن جمله اینکه حسن عسکری در روایتی پنج علامت را برای مومن ذکر کرده است که یکی از آنها زیارت اربعین می باشد. در روایتی دیگر از جابر بن عبدالله آمده که در فرات غسل کرده و با پیراهنی پاکیزه و بوی خوش پابرهنه روانه می شود وقتی نزد سرحسین ایستاد سه مرتبه الله اکبر می گوید و بیهوش می افتاد و بعد آن زیارتی را میخواند که شبیه زیارت حسین بن علی در نیمه شعبان است و علامه مجلسی آن را در بحار الانوار ذکر کرده است. همچنین در روایتی دیگر در تهذیب الاحکام صفوان از جعفر صادق نقل میکند که وی گفته هنگامی که قسمت قابل توجهی از روز برآمد این زیارت را بخوان و این همان زیارت معروف اربعین می باشد.[۷] [۵]متن این زیارت در ویکی‌نبشته آمده‌است اربعین در ایران

در همه شهرهای شیعه نشین ایران در این روز به عزاداری می پردازند. برپایی مجالس روضه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی از جمله مراسم خاص این روز است و پس از پایان یافتن مراسم عزاداران رااطعام می کنند. در شهرهای مذهبی ایران مانند قم و مشهد، در منزل و حسینیۀ علما و مراجع تقلید نیز مراسم روضه‌خوانی برپا می‌شود. افزون‌بر مراسم عزاداری، اغلب مردم ایران در ماههای محرم و صفر مقید به رعایت آدابی هستند؛ از جمله اینکه از زمانهای قدیم در این دو ماه مردم رخت عزا بر تن می‌کنند و هیچ‌گونه مجالس شادی و سرور برگزار نمی‌کنند.. ماسه می‌نویسد: مردم از روز عاشورا تا اربعین سر خود را نمی‌تراشند و در این روز به احسان و صدقه می‌پردازند.[۸] روضه و اشعار در گذشته در روز اربعین برخی نقاط ایران تعزیه برگزار می کردند روضه‌خوانها متن روضه را براساس کتاب روضة الشهدای ملاحسین کاشفی (د 910ق / 1504م) می‌خوانند؛ در سینه‌زنی و زنجیرزنی هم اشعاری که صاحبان ذوق و شیفتگان به اهل بیتسروده‌اند، خوانده می‌شود، مانند ترکیب‌بند محتشم کاشانی، یا ابیاتی که شاعران آن برای مردم شناخته‌شده نیستند، مانند این ابیات: «اربعین شهدای کربلا ست / زین الم کون و مکان اندر عزا ست / / شد شهید راه دین سلطان حسین / زادۀ زهرا امام راستین» یا: «ای پدر جان دخترت از شام ویران آمده، قلب سوزان آمده / زین سفر بابا سکینه با اسیران آمده، خیز مهمان آمده» [۸] بزرگترین گردهمایی سالانه در سال‌های اخیر، جمعیت حاضر در مراسم سوگواری اربعین در عراق از بزرگترین اجتماعات مسالمت‌آمیز جهان بوده‌است. به گفته رئیس شورای استان کربلا، تعداد زائران اربعین حسینی در سال ۱۳۹۴ (۲۰۱۵ میلادی، ۱۴۳۷ قمری) به ۲۷ میلیون نفر رسیده‌است. این تعداد زائر در طول ۱۰ روز وارد کربلا شده و پس از زیارت خارج شده‌اند.[۹][۱۰][۱۱] در دسامبر ۲۰۱۴ (۱۴۳۶ هـ. ق) حدود ۲۰ میلیون جمعیت در عراق مجتمع شدند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷] میلیون‌ها نفر در روزهای منتهی به اربعین، مسیر نجف_کربلا را در حدود سه روز، پیاده طی می‌کنند و در موکب‌ها پذیرایی و اسکان داده می‌شوند.[۱۸] اغلب زائران غیر عراقی، مسیرِ نجف به کربلا به طول ۸۰ کیلومتر را پیاده، در مدت سه روز در یک راهپیمایی مسالمت‌آمیز طی می‌کنند. دولت ایران در تلاش است تا مراسم اربعین حسینی را به‌طور مشترک با کشور عراق، به عنوان میراث معنوی در فهرست آثار معنوی یونسکو ثبت کند.[۱۹] پانویس 1. ↑ پرش به بالا به:۱٫۰ ۱٫۱ دانشنامه ایران به همت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد : 1 صفحه : 1971. 2. ↑ پرش به بالا به:۲٫۰ ۲٫۱ جعفریان، رسول (۱۳۸۶). تاملی در نهضت عاشورا. انصاریان.شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۰۵۱۸-۶-۴. 3. ↑ «بررسی تاریخ عاشورا، محمد ابراهیم آیتی، ص221». بایگانی‌شده از اصلیدر ۸ ژانویه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ ژانویه ۲۰۱۴. 4. ↑ رک: نفس المهموم ترجمه شعرانی، ص۴۳۰؛ نزهه الزاهد، ص۲۱ 5. ↑ پرش به بالا به:۵٫۰ ۵٫۱ رسول جعفریان. «دلیل بزرگداشت اربعین چیست؟». پایگاه اطلاع رسانی حوزه. 6. ↑ رک: اربعین در فرهنگ شیعه، سید محمد محسن حسینی طهرانی، ص۷۵ 7. ↑ آسیه دهباشی (۳۰ آبان ۱۳۹۵). «اربعین شد دل ما در سفر کرب و بلاست».باشگاه خبرنگاران جوان. 8. ↑ پرش به بالا به:۸٫۰ ۸٫۱ دانشنامه فرهنگ مردم ایران به همت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی جلد : 2 صفحه : 76. 9. ↑ ۲۷ میلیون زائر در مراسم اربعین آفتاب‌یزد 10. ↑ برگزاري باشكوهترين مراسم اربعين تاريخ با حضور ۲۷ ميليون زائر حسيني در كربلا خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) 11. ↑ Imam-Hussein Karbala (Iran-Iraq) presstv.com 12. ↑ شمار زائران اربعین فراتر از ۲۰ میلیون نفر/ ابراز خرسندی از موفقیت طرح امنیتی خبرگزاری فارس 13. ↑ پایان باشکوه‌ترین اجتماع بشری در اربعین در امنیت کامل/ کربلا شاهد جمعیت ۲۰ میلیونی از ۶۰ ملیت/ تقدیر مرجعیت عراق خبرگزاری فارس 14. ↑ 17.5 million pilgrims in Karbala for Arba’een: Iraq presstv.com 15. ↑ The Iraqi government confirmed that the number of pilgrims in the city of Karbala for the annual Arbaeen (Arbain) pilgrim has reached a record 17.5 million this year. ibtimes.co.in 16. ↑ وصل لغایة الان الی نحو ۱۹ میلیون زائراً فی محافظة alalam.ir 17. ↑ وصل لغایة الآن الی نحو 19 میلیون زائراً فی محافظة کربلاء almanar.com 18. ↑ «Free at last from Isis, millions of Muslims stage the greatest religious march in the world» (به انگلیسی). The Independent. دریافت‌شده در۲۰۱۸-۱۱-۰۲. 19. ↑ اربعین در یونسكو ثبت می شود خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) منابع • طبری آملی، عماد الدین أبی جعفر محمد بن أبی القاسم، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (ط - القدیمة) - نجف، چاپ: دوم، ۱۳۸۳ ق. ص ۷۴ • اربعین و زیارات آن، محمد مهدی محب الرحمان، حریم امام (نشریه آستان مقدس امام خمینی)، سال دوم، شماره ۹۷، آذرماه ۱۳۹۲