اهل بیت

اهل بیت یا به عربی اهل البیت واژه خاصی است که در سنت اسلامی به خانواده پیامبر ص اطلاق می شود. این واژه در قرآن به هدف تطهیر اهل عصمت بیان شده است و مقصود، خاندان پیامبر اسلام ص می باشد.

معنا شناسی واژه اهل بیت

در منابع لغت عرب، معنای اهل به معنای پیوند و ارتباط میان یک انسان با انسان یا چیز دیگری است مثلا در فرهنگ عرب همسر مرد اهل مرد شمرده می شود یا امت هر پیامبری اهل او محسوب می شوند و ساکنان خانه شهر و دیا اهل آن هستند همچنین پیروان هر دین و آیینی را اهل آن دین می شناسند. واما اهل بیت در لغت، به معنای افرادی است که ساکن منزل پیامبر و از نزدیکان او هستند.در کتاب های لغت آمده است که اهل بیت یعنی خواص شخص اهل بیت در لغت به معنای ساکنان خانه پیامبر(ص)و نزدیکان او است؛ ابن حیان لغت شناس معروف اهل بیت را خواص شخص معنا کرده است آورده اند:«أهل الرجل: زوجه، و أخص الناس به». با این حال اهل بیت در عرف و اصطلاح مسلمانان معنای خاصی دارد. ریشه واژه آل اهل بوده و و در ادامه حرف هاء به همزه و سپس به الف تبدیل شده است. البته استفاده از واژه آل چون دایره شمولش محدود است، پس به مثل واژه اهل، کاربرد فراوانی ندارد، زیرا کلمه آل با مواردی چون زمان و مکان و حرفه ارتباطی ندارد و فقط به انسان اضافه می شود و البته نه به صورت کلی و هر انسانی بلکه این واژه به افراد یا خاندانی اضافه می شود که از جایگاه ویژه ای بر خوردارند. در قرآن به نمونه هایی چون آل ابراهیم، آل عمران، آل فرعون اشاره شده است.

جایگاه اهل بیت در اسلام

بر پایه آیات قرآن و نیز کلام و سیره پیامبر ص، اهل بیت علیهم السلام الگوی هدایت بشر بوده، در تحقق اهداف بلند و نورانی اسلام، نقشی تعیین کننده داشتند. خداوند ایشان را پس از پیامبر به عنوان هادیان بشر تعیین کرده و هدایت جامعه دینی را بر آنان که عترت پیامبر ص هستند نهاده است.آنان دارای منصب والای امامت بوده و به دلیل دارا بودن ویژگی های ممتاز اخلاق و معنوی، شایسته پیشوایی خلق بودند و بر دیگران فضیلت داشتند. بنا بر عقیده امامیه اهل بیت دارای علم و غیب و نیز پیراستگی از هر نوع آلودگی بودند. مسلمانان ملزم بودند که از اهل بیت اطاعت کرده و در مسیر کمال انسانی قدم بردارند. در قرآن و روایات، نصوص فراوانی وجود دارد که از مکانت بلند و ممتاز اهل بیت حکایت می کند. مهم ترین آن عبارت است از: آیه اکمال، آیه تبلیغ،آیه ولایت،آیه اولی الامر، حدیث غدیر، حدیث ثقلین، حدیث منزلت و حدیث سفینه

اهل بیت در نگاه امامیه

شیعیان اهل بیت را محور معارف قرآن و سنت دانسته آن ها را جانشین پیامبر ص می دانند که مطابق با روایات شامل پیامبر ص حضرت فاطمه، امام علی، امام حسن و امام حسین علیهم السلام می شود که به اصحاب کساء یا خمسه طیبه معروف هستند و سایر امامان نیز در قلمرو اهل بیت به حساب می آیند.

اهل بیت در نگاه اهل سنت

در نگاه اکثر اهل سنت، اهل بیت شامل همسران پیامبر، حضرت فاطمه حضرت علی و دو فرزندش امام حسن و امام حسین علیهم السلام می شود. بقیه تمام نوادگان پیامبر ص را و بعضی دیگر نوادگان عمویش عباس ابن عبدالمطلب را نیز اهل بیت می‌دانند. با استفاده از:

صفات اهل بیت

سه ویژگی طهارت از ناپاکی ها، علم و عصمت نسبت به دیگر صفات اهل بیت برجستگی بیشتری دارد و می تواند اهل بیت را به عنوان الگویی روشن و ممتاز به جوامع بشری معرفی کند.

طهارت از ناپاکی ها

طهارت از هر ناپاکی

اهل بیت علیهم السلام اسوه طهارت و پاکی هستند. خداوند در باره ایشان می فرماید:«إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً». (سوره احزاب/33) خدا چنين مى‌ خواهد كه هر رجس و آلايشى را از شما خانواده (نبوت) ببرد و شما را از هر عيب پاك و منزه گرداند. این آیه به آیه تطهیر مشهور شده است. علم

یکی از ویژگیهای اهلبیت علمی است که خداوند به ایشان عنایت نموده است. این علم گاه به وراثت از رسول خدا(ص)[۱۱]

به ایشان رسیده و گاه به الهام الهی [۱۲]
به قلب ایشان وارد می شود. امام صادق(ع) در موارد متعددی با تصریح به آیات قرآن بالاترین مراتب دانش را برای امام اثبات فرموده‌اند، از جمله می‌توان به این مورد اشاره کرد:ایشان با قرائت آیه‌ای تمامی‌علوم را در اختیار امام(ع) دانسته‌اند، آیه‌ای که امام صادق(ع) تلاوت کردند این آیه است: «هیچ‌تر و خشکی وجود ندارد، مگر اینکه در کتابی آشکار ثبت است»[۱۳] 

و سپس فرمودند: «و این در علم ائمه است و آنان این مطالب را می‌دانند.»[۱۴]

عصمت

اهل بیت علیهم السلام بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله مسئولبت جانشینی ایشان را در هدایت و راهنمایی بشر به عهده دارند. از این رو امام نیز مانند پیامبر باید معصوم باشدعصمت از گناه و اشتباه مهمترین ویژگی اهلبیت علیهم السلام است و دانشمندان شیعه بر این مسئله اتفاق نظر دارند.[۱۵]. دلایل و براهین عصمت اهل بیت علیهم السلام چه از نظر گاه عقل و چه در آیات و روایات فراوان است که در جای خود تبیین می شود[۱۶] به عنوان نمونه می توان به حدیث ثقلین اشاره داشت که اهلبیت علیهم السلام را عدل قرآن نامیده است. بر اساس این حدیث شریف چنانکه قرآن کریم از هر کژی و انحرافی مصون است عدل قرآن یعنی اهل بیت علیهم السلام نیز از انحراف در امان خواهند بود.

کافی، ج1، ص 264، ح 2 امالی طوسی، ص 408، ح 916 سوره انعام، آیه 59 بحارالانوار، ج 26، ص 116، ح 2213- شیخ مفید اوایل المقالات فی المذاهب و المختارات،ص19 مراجعه شود به صفحه عصمت در همین دانشنامه